نصب تلسکوپ عظیم نوترینو در اعماق دریاچه بایکال
دانشمندان روس درپی یک تلاش و تحقیقات ۴۰ ساله سرانجام موفق شدند تلسکوپی را در اعماق دریاچه یخی و آب شیرین بایکال روسیه راه‌اندازی کنند که قادر است نوترینوها را که آزادانه در همه جهان با سرعت نور در حال حرکتند ثبت و شناسایی کند.
راه‌اندازی این تلسکوپ بزرگترین سازه در روسیه است که برای صید نوترینوها به عنوان ذره‌های دست نیافتنی در جهان هستی در اعماق دریاچه بایکال ساخته شده است.
این پروژه که از زمان اتحاد جماهیر شوروی و از ۴۰ سال پیش آغاز شده بود، دو روز پیش راه اندازی شد و البته دانشمندان روس می‌گویند این تازه آغاز یک طرح عظیم در علم نحوم است.
نوترینو یک ذره ابتدایی بسیار سبک و فاقد بار است و تقریباً هیچ برهمکنشی ندارد. به تاخیر افتادن سرعت یا انحراف نوترینوها از مسیر مستقیم تقریباً غیرممکن است و به خاطر این ویژگی نوترینوها آزادانه در همه جهان، کهکشان و از میان ستارگان، سیارات و بدن ما عبور می‌کنند.
چگونه می‌توان چنین ذره‌ای دست نیافتنی را بدست آورد؟
بخش کوچکی از نوترینوها با هسته‌های اتمی برخورد می‌کنند و باعث واکنش‌های هسته‌ای می‌شوند، این وقایع با ردیاب‌های تلسکوپ نوترینو با دقت ثبت می‌شود تا تعداد نوترینوها، جهتی که از آن‌ها می‌آیند و انرژی این ذرات را اندازه گیری کنند.
نوترینوها به دلیل توانایی غلبه بر مسافت‌های عظیم بدون انحراف یا از دست دادن انرژی، می‌توانند درباره مکان‌هایی که در آن‌ها متولد شده اند چیز‌های زیادی به دانشمندان بگویند.
تلسکوپ دریاجه بایکال برای مطالعه این آخرین، پرانرژی‌ترین و جالب‌ترین نوع نوترینو طراحی شده است.
ایده تلسکوپ زیرآبی روسیه از چه زمانی متولد شد؟
ایده تلسکوپ زیرآبی برای ثبت ذرات بنیادی نجوم در اعماق دریا به تاریخ یک اکتبر ۱۹۸۰، زمانی که جلسه شورای علمی موسسه تحقیقات هسته‌ای آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی برگزار شد، برمی گردد.
در همان زمان تصمیم بر این شد که در آزمایشگاهی در اعماق دریاچه بایکال نمونه‌های اولیه تلسکوپ‌های نوترینو در مقیاس بزرگ که در جهان طراحی شده اند، ایجاد شود.
به گزارش تاس گریگوری دوموگاتسکی، رئیس دائمی آزمایشگاه اخترفیزیک نوترینوی پرانرژی INR RAS و کل پروژه «نوترینو بایکال»، خاطر نشان کرد: "ماجراجویی جنگ افغانستان فیزیکدانان شوروی را از ادامه مشارکت در پروژه بین المللی برای ایجاد یک غول تلسکوپی محروم کرد.
راز نصب تلسکوپ نوترینو در اعماق دریاچه بایکال
دیمیتری ناوموف از انستیتوی تحقیقات هسته‌ای مشترک روسیه به رسانه‌ها گفت: تلسکوپ نوترینو به اندازه نیم کیلومتر مربع در اعماق دریاچه بایکال راه اندازی شده است. وی ابراز امیدواری کرد که تا چند سال دیگر حجم این تلسکوپ تا ۳ کیلومتر مربع توسعه پیدا کند.
داشمند روس درباره علت نصب این تلسکوپ در دریاچه بایکال، بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان، افزود: «آب شیرین مهم است، شفافیت آب هم فاکتور مهمی به شمار می‌رود. علاوه بر آن، این واقعیت که سطح دریاچه برای دو ماه و نیم یخ می‌زند نیز عاملی موثر برای نصب تلسکوپ در این مکان است.»
درباره نوترینو
دانشمندان و فیزیکدانان مطرح جهان احتمال می‌دهند نوترینو، پاسخی برای معمای پیدایش کیهان داشته باشد. نوترینو یک ذره بنیادی تشکیل دهنده کیهان است و به عناصر ریزتر تجزیه نمی‌شود.
وجود این ذره ابتدا در سال ۱۹۳۰ از سوی ولفگانگ پالی پیش بینی شده بود و در سال ۱۹۵۵ توسط فردریک رینز و کلاید کوان کشف شد. قبلا تصور می‌شد که نوترینو جرم ندارد، اما اکنون سبک‌ترین ذره دارای جرم شناخته می‌شود و جرم آن ۴ میلیونیم الکترون است.
نوترینو دومین ذره فراوان در کیهان است و هر ۶۰ ثانیه، یک میلیارد نوترینوی پرتاب شده از خورشید از ناحیه‌ای به اندازه ناخن دست شما رد می‌شود.
این ماده به راحتی از زمین رد می‌شود بی آنکه به مانعی برخورد کند و برای همین اندازه گیری آن بسیار دشوار است.
به تعبیر فیزیکدان‌ها سه طعم مختلف از این ذره وجود دارد: نوترینوی الکترونی، نوترینوی میونی و نوترینوی تائو. درعین حال، هر نوترینو یک همتای ضد نوترینو دارد.
