استفاده ابزاری از آژانس ممنوع

دولت در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها دولت، ایران سال گذشته دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای را محدود و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد. پس از آن و در جریانس فر رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران، ایران وآژانس به توافقی سه ماهه دست یافتند که براساس آن دوربین‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای فعالیت کند اما دسترسی به ذخایر آن تنها در صورتی امکان‌پذیر باشد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو شود.

این توافق سه ماهه بهار امسال به مدت یک ماه دیگر تمدید شد اما این مهلت روز ۳ تیر به پایان رسید. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نامه‌ای روز ۲۷ خرداد از مقامات ایران خواسته است که این توافق نظارتی را تمدید کند.

گروسی روز ۴ تیرماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که تهران هنوز به درخواست این سازمان در مورد تمدید پیمان موقت نظارت اتمی پاسخ نداده است. گروسی بر اهمیت حیاتی تداوم دریافت داده‌های لازم درباره برخی فعالیت‌های ایران ذیل توافق هسته‌ای تاکید کرد.

کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در واکنش به اظهارات مدیر کل آژانس گفت: جمهوری اسلامی الزامی برای تمدید تفاهم با آژانس ندارد.

غریب آبادی یادآورشد: هر چند تفاهم فنی مشترک سه ماهه میان آژانس و ایران صورت گرفت اما باید توجه داشت که مبنای این تفاهم، تسهیل مذاکرات سیاسی و کمک به موفقیت آن در جهت مختصات مد نظر ایران بود نه الزام ایران نسبت به اجرای خواست آژانس. به گفته این دیپلمات کشورمان،‌ بر اساس تصمیم سیاسی ایران، نقش آژانس صرفا در حد یک مجری است.

تاکنون جمهوری اسلامی با حضور فعال در مذاکرات وین و همچنین همکاری حداکثری با آژانس بین المللی انرژی اتمی نشان داده که نسبت به روند دیپلماسی و تلاش برای حل اختلافات حسن نیت و تعهد دارد. ایران به اذعان آژانس بیشترین و کامل‌ترین همکاری‌ها را برای حفظ توافق هسته ای و اجرای تعهدات فنی و هسته ای خود داشته است. تمدید توافق ایران و آژانس در میانه مذاکرات هسته‌ای انجام شد زمانی که همه طرفین از پیشرفت چشمگیر در مذاکرات خبر دادند، در واقع تمدید توافق ایران با آژانس نیز در راستای تسهیل مذاکرات سیاسی در وین انجام شد.

غریب آبادی با اشاره به این که بعد از گذشت سه ماه، ایران دیگر این تفاهم را با آژانس تمدید نکرد و صرفا در چارچوب تصمیمی سیاسی به مدت یک ماه دیگر به ثبت داده‌ها ادامه داد، گفت: ادامه یا عدم ادامه این فرآیند هیچ ارتباطی با تکالیف پادمانی ایران ندارد؛ چرا که ایران همچنان به اجرای تعهدات پادمانی خود ادامه می‌دهد.

وی با بیان اینکه آژانس هیچ وظیفه‌ای برای ارائه گزارش در مورد تفاهم منقضی‌شده مشترک و ثبت داده‌ها نداشته و ندارد، گفت: هر تصمیمی که ایران در این رابطه بگیرد، صرفا مبنای سیاسی خواهد داشت و آژانس نمی‌تواند آن را به عنوان حقی برای خود تلقی کند.

این در حالی است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا عدم تمدید توافق ایران و آژانس انرژی اتمی نگران‌کننده خوانده و مدعی شد در صورت تداوم نقض تعهدات برجامی ایران، بازگشت به برجام سخت می‌شود.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین در توئیتر نوشت: آژانس بین المللی انرژی اتمی هنوز پاسخ مثبت ایران را دریافت نکرده که توافقات موقت درخصوص راستی آزمایی‌ها همچنان ادامه داشته باشد. امیدوارم پاسخ مثبت هرچه زودتر اعلام شود تا از بروز موارد نامشخصی که عواقب منفی طولانی مدت و غیر موجه خواهد داشت، جلوگیری شود.

وی در توئیتی دیگر نوشت: به نظر می رسد احتمال انجام موفقیت آمیز گفت‌وگوهای وین درباره برجام در دور هفتم بالا است اما هیچ وقت از قبل در این باره اطمینان وجود ندارد. هدف مذاکره‌کنندگان انجام وظایف خود بدون تأخیر است. البته کیفیت سند نهایی در درجه اول اهمیت قرار دارد.

در این شرایط آنچه انتظار می‌رود این است که آژانس به عنوان یک نهاد بین المللی در مسیر اجرای وظایف فنی قرار گرفته و ضمن حفظ بی‌طرفی ابزار سیاسی کشورها در فرایند مذاکرات نشود.

خبر دیگر مرتبط با مذاکرات هسته ای، دیدار وزیران خارجه ‌آمریکا و فرانسه و اظهارات این دو درباره توافق هسته ای است. آنتونی بلینکن و ژان ایو لودریان مدعی شدند که فرصت ایران برای بازگشت به اجرای تعهداتش مطابق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بسیار محدود است.

لودریان نیز که کشورش از امضاکنندگان توافق‌نامه هسته‌ای در سال ۲۰۱۵ است، از تهران خواست تا گامی قاطع به نفع نجات برجام بردارد.

وی گفت: ما انتظار داریم که مقامات ایرانی تصمیمات نهایی را بگیرند که بدون تردید دشوار است اما اجازه می‌دهد مذاکرات آغاز شده در وین به سرانجام برسد.

این اظهارات البته با واکنش قاطع سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه مواجه شد. خطیب زاده در این خصوص تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران هیچ‌وقت برجام را ترک نکرده که بخواهد به برجام برگردد. بلکه این آمریکاست که باید تصمیم خود را بگیرد و با لغو تحریم‌های غیرقانونی و اجرای موثر تعهدات قطعی خود به برجام بازگردد. آمریکا و اروپایی‌ها بهتر از همه می‌دانند که ایران تصمیم خود را زمانی گرفت که به رغم خروج یکجانبه آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های غیر قانونی و ظالمانه علیه مردم ایران و به‌رغم بی‌عملی اروپا در توافق باقی ماند و برجام را زنده نگه داشت.

از سیزدهم فروردین ماه امسال مذاکرات برای احیای برجام آغاز شده و نمایندگان ایران و 1+4 و آمریکا ( به طور غیرمستقیم) در این مذاکرات حضور دارند. طی این مدت به گفته مذاکره کنندگان راه زیادی طی شده و کارگروه‌های سه گانه اقدامات لازم را انجام داده اند با این حال اینکه کار به مرحله تصمیم گیری سیاسی رسیده است. در عین حال در این مدت برخی اقدامات ایذایی برای تخریب روند مذاکرات رخ داده که البته طرفهای مذاکره کننده توانسته اند مانع از اثرگذاری این اقدامات ایذایی شوند در عین حال هر از گاهی مذاکره کنندگان غربی به فکر استفاده از ابزارهای سیاسی و فنی برای پیشبرد اهداف خود در مذاکرات می شوند. در این زمینه طرف‌های غربی تلاش کرده‌اند از آژانس به عنوان یک ابزار فشار در فرایند مذاکرات استفاده کنند.

این در حالی است که اتخاذ این مسیر و در پیش گرفتن رویکردهای سیاسی و فشار علیه تهران پاسخ نداده است. تفاهم سه ماهه با آژانس و تمدید یک ماهه آن به منزله فرصت به دیپلماسی و نشان دهنده حسن نیت تهران است. ایران هم انتظار دارد آژانس در اجرای وظایف خود رویکرد صرفا فنی وکارشناسی را رعایت کرده و نگاه بی طرفانه ای به مسائل داشته باشد. هر گونه برخورد سیاسی با آژانس نه تنها به وجهه و جایگاه آن آسیب می زند هیچ تاثیر مثبتی بر فرایند مذاکرات نمی گذارد در این شرایط بهتر است شرکای برجام به تعهدات خود برگردند و در آن صورت خواهند دید که تهران به طور کامل تعهدات خود رااجرا خواهد کرد.