اهمیت مرزبندی روابط و تفاوت شوخی و تمسخر

محمد وظیفه‌شناس اظهار کرد: هر فردی شخصیتی دارد و قابل احترام است و نبایستی به بهانه شوخی کرامت انسانی دیگران را مخدوش کرد و به آنها ویژگی‌های منفی چسباند. ما نباید اجازه دهیم که دیگران، به هر عنوانی مثل شوخی کردن باعث آشفتگی روانی ما شوند. بسیاری از شوخی‌هایی که در جامعه ما رواج دارد، شوخی‌های سمی هستند. شوخی با ظاهر افراد، تمسخر قد و وزن دیگران، شوخی‌هایی که با جنسیت افراد می‌شود و... . تمام این موارد شوخی‌های مخربی هستند که اعتماد به نفس افراد را از بین می‌برند. زمانی که اعتماد به نفس از بین برود، بازگرداندن آن کار بسیار سختی است و ممکن است حتی به جلسات روان درمانی نیاز داشته باشد.

وی افزود: گاهی افراد گمان می‌کنند که برای داشتن یک رابطه خوب یا سازنده با هر فردی مثلا دوست، همکار، همسایه و... باید کاملا به طرف مقابل گوش کرده و خواسته‌ها و انتظارات او را برآورده‌ ساخته و کاری کنیم که طرف مقابل احساس راحتی داشته باشد و از بودن در رابطه با ما لذت ببرد، اما این تفکر صحیحی نیست، این رابطه خوب است ولی برای طرف مقابل، نه برای خود شخص؛ زیرا هیچ‌کدام از نیازهای شما در چنین رابطه‌ای برآورده نمی‌شود و دائما درحال برآورده کردن نیازهای دیگران هستید و در این میان خود را فراموش می‌کنید. در این حالت رابطه نه تنها رابطه سازنده و سالمی نیست، بلکه به شدت آسیب‌زننده نیز است.

این روانشناس با بیان اینکه در این حالت به مرور زمان رابطه به سمت فروپاشی پیش می‌رود، گفت: هر انسانی از یک رابطه انتظاراتی دارد و اگر این انتظارات برآورده نشود، این یک رابطه سمی خواهد بود. رابطه‌ای که در آن نادیده گرفته می‌شوی، نیازهایت در آن رابطه مرتفع نمی‌شود و نه تنها جدی گرفته نمی‌شوی بلکه دائما باید نیازهای دیگران را نیز برآورده کنی.

وی با بیان اینکه به منظور بقا و پایداری یک رابطه بایستی مرزبندی و حدود مشخصی وجود داشته باشد، گفت: این مرزبندی‌ها کمک می‌کند تا یک رابطه پایدار داشته باشیم؛ مانند یک قطاری که در ریل مشخصی حرکت می‌کند و اگر ریلی نباشد قطعا واژگون می‌‍شود؛ بنابراین یک رابطه باید مرزبندی داشته باشد.

وظیفه‌شناس ضمن بیان اینکه مرزبندی در رابطه یعنی اینکه انتظارات و نیازهای خود و حدودی که لازم است را برای دیگران مشخص کنیم، گفت: به طور مثال ممکن است من با همکارم درخصوص مسائل شخصی و خانوادگی‌ام نتوانم صحبت کنم و متقابلا اگر او بخواهد درخصوص مسائل شخصی من صحبت کند یا حرفی بزند قطعا او حد و مرز و حدود رابطه را رعایت نکرده است.

وی ضمن بیان اینکه ما باید حریم و مرز خود را در رابطه با دیگران مشخص کنیم، گفت: ممکن است برخی تصور کنند که خود اطرافیان باید متوجه مرزها در روابط شوند و نیازی نیست که برای آنها مرزی تعیین کنیم، اما اینگونه نیست. ما باید به اطرافیان نشان دهیم که مرزبندی ما در رابطه با آنها تا چه میزانی است. اینکه توقع داشته باشیم که دیگران متوجه شوند که چقدر باید با ما احساس صمیمیت و راحتی کنند، توقع نابجایی است. ما باید این موضوع را مشخص کنیم و این خیلی امری طبیعی است.

این کارشناس ارشد روانشناسی عمومی افزود: جمله معروفی از توماس ساس، روانکاو مجارستانی وجود دارد که می‌گوید در دنیای حیوانات یا باید بکشی یا کشته می‌شوی و در دنیای انسان‌ها یا باید خودت را معرفی کنی، یا برایت شخصیتی مشخص می‌کنند. من این جمله را بسط می‌دهم و اینگونه تعبیر می‌کنم که یا باید حد و مرزی برای خودت تعریف کنی یا برایت حد و مرزی تعیین می‌کنند یا شاید اصلا تعیین نکنند و هرکاری که می‌خواهند با شما انجام دهند.

وی ضمن تاکید بر اینکه بایستی مهارت «نه» گفتن را بیاموزیم، گفت: اینکه ما به هرکسی «چشم» بگوییم اصلا جالب نیست. شما اگر «نه» بگویی در کنار آن «چشم»‌گفتن‌ها، می‌توانی یک رابطه درست و سالم را پیش ببری؛ به طور مثال شما همکاری دارید که همیشه از وسایل شما استفاده می‌کند. وسایل شما را در اتاق خودش می‌برد یا روی میز خودش می‌گذارد و شما هر زمان می‌خواهی از آن وسیله استفاده کنی مجبوری به اتاق او بروی و برداری. این برای شما یک فرآیند سخت خواهد شد و تمرکز شما را قطعا برهم می‌ریزد. اینکه وسایلت را به همکارت بدهی درحالی که خودت نیاز داری، اصلا کار زیبا و درستی نیست. در اینجاست که اگر به همکارت تذکر ندهی این رفتار به یک عادت تبدیل می‌شود و به چیزهای دیگر نیز تعمیم پیدا می‌کند. او تصور می‎‌کند که اگر کارهای دیگری نیز بخواهد انجام دهد، شما در برابرش ایستادگی نمی‌کنید؛ بنابراین در این شرایط باید در خصوص موضوعی که باعث اذیت شما شده تذکر بدهید و یک حد و مرزی برای خودتان تعیین کنید. در این حالت قطعا آن فرد متوجه رفتار اشتباه خود خواهد شد.

وظیفه‌شناس با بیان اینکه اولین کسی که مرتفع ساختن نیازهایش باید به شدت برایمان مهم باشد، خودمان هستیم، گفت: این را باید بدانیم که مهمترین شخص زندگی ما خودمان هستیم. یک رابطه هرچقدر هم عزیز و خوب باشد وقتی نیاز ما در آن رابطه نادیده گرفته می‌شود، وقتی آرامش ما را برهم می‌زند، وقتی اعتماد به نفس وحالِ خوب ما را نشانه می‌رود، قطعا به یک رابطه سمی تبدیل می‌شود.

وی ضمن بیان اینکه اگر قرار است یک رابطه سالم پیش برود نیازمند یک مرزبندی سالم هستیم، گفت: اگر حواس‌مان به خودمان نباشد، ناگهان به خودمان می‌آییم و می‌بینیم هیچی از ما باقی نمانده است و تبدیل به یک انسان عصبی و کلافه شده‌ایم که نمی‌تواند روی کارش تمرکز کند و رابطه‌اش با دیگران را ادامه دهد؛ بنابراین اگر حواس‌مان به خود و نیازهای‌مان نباشد و این مرزبندی‌ها را در روابط‌مان رعایت نکنیم، تنها کسی که آسیب می‌بیند ما هستیم نه بقیه.

این روانشناس در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مرزبندی سالم چگونه به وجود می‌آید، گفت: اینکه باید با ملایمت درخصوص مسائلی که ما را ناراحت می‌کنند، صحبت کنیم؛ مثلا بگوییم فلان رفتار آرامش ما را از بین می‌برد، نیازهای‌تان را مطرح کنید. بگویید این محیط دارد به من ضربه می‌زند. اولویت‌های خود را بگویید و... . تمام این‌ها باعث می‌شود طرف مقابل شما را بشناسد و اگر برایش ارزشمند باشید، این مرزبندی‌ها را رعایت می‌کند تا شما آسیب کمتری ببینید.

وی افزود: ممکن است به هنگام اعتراض به دیگران در خصوص شوخی‌های نامناسب و آزار دهنده آن‌ها ، مورد تمسخر بیشتر قرار بگیریم و با پاسخ‌هایی نظیر بی جنبه نباش، شوخی کردم و ... مواجه شویم، ولی باید همواره این موضوع را مدنظر قرار دهیم که تمامی حرف‌ها، شوخی‌ها و... بار معنایی دارند. اینکه بخواهیم حرف اشتباه و مسخره کردن دیگران را به عنوان شوخی در نظر بگیریم اصلا کار جالبی نیست. اینکه شخصیت یک نفر را تخریب کنیم و این را به عنوان دستاویزی برای خنده و مسخره بازی قرار دهیم کار اشتباهی است

وظیفه‌شناس افزود: به فرد مقابل بگوییم که اگر حدود خود را رعایت نکند و اگر رفتار اشتباهش را تکرار کند، شما نیز با او دیگر کاری نخواهید داشت و رابطه را کمرنگ می‌کنید. بگویید شما کیسه بوکس آن فرد نیستید که بخواهد عصبانیتش از جای دیگر را سر شما خالی کند. بگویید اگر رفتار اشتباه خود را اصلاح نکند رابطه‌تان را کلا با او قطع خواهید کرد.

وی خاطر نشان کرد: فرد اگر برای رابطه‌ای که با شما دارد ارزش قائل باشد قطعا رفتار خود را اصلاح می‌کند، اما اگر فرد بخواهد به صورت سمی برخورد کند و همچنان رفتار قبلی را ادامه دهد، قطعا زمانی که به او می‎‌گویید که رابطه‌تان را کمرنگ خواهید کرد، ممکن است با کلمات تمسخرآمیز مثل اینکه «این هم برای ما آدم شده و...» روبه‌رو شوید.

این پژوهشگر ضمن تاکید بر اینکه نباید تسلیم رفتار سمی شویم، گفت: این رفتار سمی اگر ادامه پیدا کند، قطعا باعث برهم خوردن آرامش ما خواهد شد. این را بدانید که ما ارزشمندترین آدم زندگی خودمان هستیم. ما خیلی سختی‌ها را در طول زندگی تحمل کرده‌ایم و درحال حاضر اینجاییم. پس قرار نیست اجازه دهیم که دیگران به راحتی با عناوینی مثل شوخی کردن و... روان ما را برهم بریزند. سلامت روان ما خیلی ارزشمند است.