نشست زمین در کاشمر از اصفهان بحرانی‌تر است
اینکه چرا کاشمر به چنین روزی افتاده چندان عجیب نیست. قرار گرفتن منطقه کاشمر از سال ۷۵ به بعد در محدوده خشکسالی شدید، خالی شدن سفره‌های زیرزمینی و حفر چند صد چاه موجب شده فرونشست زمین به «بیخ گوش» این شهر برسد.
در همین خصوص رئیس اداره هواشناسی کاشمر در گفت‌وگو با ایسنا به وضعیت خشکسالی و بارندگی‌های سال زراعی گذشته اشاره کرد و گفت: فصل زراعی گذشته از نظر بارشی سال زراعی کم بارشی بود، به طوری که در این فصل حجم بارش فقط ۱۵۲ میلیمتر بود.
علی اصغرزاده افزود: در این فصل حجم بارش‌ها نسبت به دوره آماری سال قبل خودش ۵۵ درصد و نسبت به دوره آماری ۳۰ ساله حدود ۲۱ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
وی عنوان کرد: تنها در فصل زمستان سال زراعی گذشته ۴۹ میلیمتر حجم بارش اتفاق افتاده که این نشان دهنده تغییر اقلیم، تغییر در آهنگ بارش‌ها و جابه‌جایی بارش‌ها از فصل زمستان به بهار است.
رئیس اداره هواشناسی کاشمر تصریح کرد: به لحاظ بارشی شاخص SPI که بر حسب آن وضعیت خشکسالی را محاسبه می‌کنند ۱۱.۶ درصد کل پهنه اقلیمی منطقه کاشمر شرایط خشکسالی در حد نرمال را داشته است.
وی همچنین با بیان اینکه ۵۵ درصد پهنه شهرستان درگیر خشکسالی خفیف، ۲۵ درصد خشکسالی متوسط و هشت درصد درگیر خشکسالی شدید است، گفت: در مجموع ۸۸.۴ درصد پهنه اقلیمی کاشمر در سال زراعی گذشته خشکسالی را لمس کرده است.
فرونشست زمین در اطراف و داخل شهر کاشمر
عضو شورای پژوهش و فناوری اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در همین خصوص به ایسنا گفت: هر چند طی چند روز گذشته از فرونشست زمین در اصفهان صحبت‌های بسیاری می‌شود اما کاشمر با سرعتی بیشتر از اصفهان به سمت نابودی دشت‌ها می‌رود و این یک واقعیت تلخ است.
دکتر هادی معماریان به ارزیابی صورت گرفته از وضعیت فرونشست دشت کاشمر به روش تداخل سنجی راداری با استفاده از داده‌های ماهواره سنتینل و ارتباط آن با خشکسالی هواشناسی و آب زیرزمینی اشاره کرد و افزود: سال‌ها است که در خصوص فرونشست زمین در دشت کاشمر صحبت می‌کنیم اما وضعیت بسیار نگران کنندهتر از آنچه است که مدام گفته می‌شود.
وی تصریح کرد: بر اساس مقایسه تصاویر راداری سال ۲۰۱۷ با ۲۰۲۱ متوجه شدیم که منطقه اطراف شهر و جنوب غربی دشت کاشمر دارای بیشترین نرخ فرونشست در منطقه است.
این پژوهشگر حوزه آب و خاک گفت: فرونشست تجمعی چهار ساله منطقه ۸۳ سانتیمتر است و این نشان می‌دهد که سالیانه ۲۰ سانتیمتر فرونشست زمین داشته‌ایم.
وی با بیان اینکه هر چه به سمت شمال دشت کاشمر پیش می‌رویم میزان فرونشست به مراتب کمتر می‌شود، مطرح کرد: حداکثر فرونشست را در مناطقی با رسوبات ریزدانه داریم که اکثرا در مناطق جنوبی و جنوب غربی دشت قرار گرفته‌اند.
معماریان تصریح کرد: در این مناطق متاسفانه در حال از دست دادن ذخیره استاتیک و دینامیک آبخوان هستیم و با از دست دادن فضای ذخیره بین رسوبات در اثر فرونشست طبقات بالایی رسوبات، دیگر نفوذی به سفره‌های زیر زمینی اتفاق نخواهد افتاد و همین امر خطر وقوع سیلاب‌های آینده به خصوص در شرایط تغییر اقلیم را افزایش می‌دهد.
وی مطرح کرد: بر اساس استاندارد جهانی اگر سالی ۴ میلیمتر نشست زمین داشته باشیم وارد بحران شده‌ایم ولی ما در کاشمر سالی ۲۰۰ میلیمتر فرونشست زمین داریم و این نشان می‌دهد کاشمر در وضعیت فوق بحرانی به سر می‌برد.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: متاسفانه در تمام قسمت‌های دشت کاشمر چاه حفر شده و محاسبات نشان می‌دهد که بیشترین میزان فرونشست‌ها را در مناطقی مشاهده می‌کنیم که تراکم چاه‌های بهره‌برداری بالا است.
وی تصریح کرد: بررسـی رونـد حفـر چاه‌های بهـره‌بـرداری از منـابع آب زیرزمینی منطقه نشان داد کـه تـا سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۶ این روند افزایشی بوده به طوری که تعداد ۵۰۷ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در دشت کاشمر حفر شده است.
معماریان میزان برداشت سالیانه از منابع آب زیرزمینی این دشت را ۱۳۴ میلیون متر مکعب اعلام نمود و افزود: ۸۲ درصد از منابع آب زیرزمینی منطقه به چاه‌های عمیق و نیمه عمیق حفر شده در دشت کاشمر تعلق می‌گیرد، نتیجه این که با کسری مخزن ۳۶ میلیون متر مکعب در سال مواجه شده‌ایم.
وی با اشاره به اینکه در غرب و جنوب دشت کاشمر شکاف‌های بسیار عمیقی به علت فرونشست ایجاد شده است، بیان کرد: تمامی اطراف کاشمر و حتی داخل شهر نیز دچار فرونشست شده‌اند و به خاطر این فرونشست‌ها بعضأ تاسیسات زیرزمینی دچار خسارت‌های جدی خواهند شد.
رئیس مرکز آموزش عالی کاشمر هشدار داد: اگر روند به همین منوال ادامه یابد برخی روستاهای جنوب کاشمر و خلیل‌آباد و حتی بخش‌هایی از جنوب شهر نیز در آینده نه چندان دور باید تخلیه شوند.
وی مطرح کرد: از نظر زمین شناسی نیز در حاشیه جنوبی گسل درونه و محل شکاف‌ها در غرب دشت، محدوده‌ای وجود دارد که سهم ورودی آب زیر زمینی به آن بسیار کم است؛ بنابراین حتی بهره‌برداری کم از سفره در این محدوده می‌تواند سبب افت شدید در سطح آب زیرزمینی شود.
عمق برخی حفره‌ها قابل اندازه‌گیری نیست
در پایین دست کاشمر شکاف‌هایی ایجاد شده که اگر کسی در آن بیفتد ناپدید خواهد شد، آسفالت اکثر خیابان‌ها به دلیل فرونشست زمین ترک برداشته و وضعیت بسیار نگران کننده است.
در همین خصوص رئیس جمعیت هلال احمر کاشمر به ایسنا گفت: در بازدیدهای میدانی انجام شده نشست‌های دشت کاشمر وضعیت بسیار خطرناکی دارند.
احمد رضاپور در همین خصوص پیشنهاد داد: برخی از نقاط دشت کاشمر مناطق ورود ممنوع اعلام شود، به لحاظ دام و مخاطرات انسانی به خصوص در شب احتمال سقوط در این حفره‌ها وجود داد.
وی تصریح کرد: عمق برخی از حفره‌ها اصلا قابل اندازه‌گیری نیست و اگر فردی در درون این حفره‌ها بیفتد شاید اصلا پیدا نشود و مفقودالاثر شود.
رئیس جمعیت هلال احمر کاشمر گفت: متاسفانه در عامه مردم و حتی برخی کارشناسان کلمه فرونشست معنی ندارد و به اسم برق‌زدگی می‌شناسند، فکر می‌کنند به خاطر برخورد صاعقه با زمین چنین حفره‌ها و شکاف‌هایی به وجود آمده است.
وی بیان کرد: در قسمت جنوبی کاشمر از جمله کاهه، قهندیز و سمت نقاب و میرآباد و قسمت‌های جنوبی‌تر امکان تردد با ماشین در برخی جاده‌ها نیست، اگر هم کسی در این حفره‌ها بیفتد فرآیند نجات بسیار پیچیده است و ابزار و تجهیزات خاصی می‌خواهد.
رضاپور گفت: گله‌های دامی که برای چرا وارد این مناطق می‌شوند امکان دارد که مخاطرات جدی برایشان به وجود بیاید.
همچنین رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کاشمر به ایسنا گفت: متاسفانه بیشترین نشست را در جنوب شهرستان کاشمر داریم.
سید رضا نجفی با اشاره به اینکه روستاهای قوژد، فدافن، نقاب، شوکتیه فرونشست‌های بسیار عمیقی دارند؛ مطرح کرد: وقتی جنگل‌ها را آزاد می‌کنیم و دامداران می‌خواهند بروند هشدار می‌دهیم که چرای دام‌ها در جنگل‌ها فقط در روز صورت گیرد. بسیاری از دامداران که شب به داخل دشت رفته‌اند دام‌های خود را گم کردند و روز که برگشتند دیدند در حفره‌ها افتاده‌اند و تلف شدند.
فرونشست موجب تراکم رسوبات می‌شود، به طوری که اگر در آینده هم شاهد بارش‌های خوبی در منطقه باشیم، به دلیل فرونشست زمین نفوذپذیری نخواهد داشت و شاهد سیلاب‌های ویرانگری در منطقه خواهیم بود. با نفوذ فرونشست به داخل شهر، بحران بیش از پیش جدی است. پیش از اینکه زمین تشنه، شهر را در خود ببلعد، باید برای حل مساله خشکی زمین و جلوگیری از پیشرفت فرونشست، چاره‌ای اندیشیده شود.
