ای‌کاش این پيش بينی‌ها محقق نشود

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب-دكتر بهزاد قره یاضی^*: بر اساس گزارشات منتشره، پس از كاهش صادرات برنج توسط كامبوج، مصر و هندوستان، ویتنام (دومین صادر كننده بزرگ برنج جهان) نیز صادرات برنج خود را به میزان 22 درصد كاهش داد.

دلیل كاهش صادرات برنج، افزایش قیمت ناگهانی این محصول در بازارهای جهانی طی سال گذشته بوده است كه در دو ماه اخیر با افزایش 50 درصدی بهای این كالای استراتژیك به اوج خود رسیده است. در نتیجه، افزایش بیشتر صادرات در كشورهای تولید كننده موجب افزایش بهای محلی این كالا و بروز اختلال جدی در اقتصاد داخلی آنها شده است. كاهش و یا قطع صادرات راهكاری برای مدیریت این بحران داخلی است.

هندوستان نیز برای پیشگیری از صادرات بیشتر برنج و تحمل عواقب ناشی از افزایش قیمت داخلی این محصول حیاتی "حداقل قیمت صادرات برنج" خود را از 500 دلار در هر تن به 650 دلار افزایش داد كه در نوع خود بی سابقه است. در اقدام دیگری صادرات هر نوع برنج غیر باسماتی (معطر و دانه دراز) از این كشور به طور كل ممنوع شد. هندوستان سومین صادر كننده بزرگ برنج جهان است.

كمبود برنج و گندم در كشورهای جنوب آسیا موجب طویل تر شدن صفوف دریافت آرد گندم در پاكستان و تقاضای كمك بین‌المللی دولت افغانستان برای تامین قوت اولیه مردم این كشور شده است. در بنگلادش نیز بهای مواد غذایی اولیه به بیش از دو برابر رسیده است.

در چنین شرایطی كه بر بازار تجارت تقریبا همه محصولات اساسی كشاورزی نظیر گندم و دانه های روغنی حكمفرماست، وضعیت كشورهای واردکننده اصلی محصولات غذایی بسیار شكننده خواهد بود. ایران از سال 1385 با واردات بی سابقه بیش از 2/1 میلیون تنی خود، همچنان ركورد واردات برنج در تاریخ كشور را شكسته‌است. 

در سالی كه پیش رو داریم، وضعیت كشاورزی و تولید محصولات استراتژیك در ایران روند نزولی خود را طی خواهد‌كرد و بهای این محصولات در بازار داخلی با افزایش بیشتری مواجه خواهد‌بود.

نكویی این سال از بهار آن پیداست. در نوروز امسال مردم بالاترین قیمت كالاهای مورد نیاز از گوشت مرغ تا گوشت قرمز، لبنیات تا حبوبات، گوجه فرنگی و خیار تا كاهو و سبزیجات و برنج تا روغن را تجربه كردند؛ و این در حالی‌است كه در دو سالی كه گذشت سهم بیشتری از بازار محصولات كشاورزی 70 میلیون نفری ایران در اختیار بیگانگان قرار گرفت.

سال های 1386 و 1385 پایین ترین ركورد سطح زیر كشت پنبه و چغندر قند در طی 60 سال گذشته نیز برجای گذاشته‌شد.

پیش بینی می‌شود در سال جاری كه سال پایانی وزارت مهندس اسكندری نیز خواهد بود، نه تنها هیچ یك از وعده‌های خودكفایی (طی یك تا سه سال) وی در محصولات اساسی كشاورزی نظیر گندم، جو، برنج، ذرت، روغن، دانه های روغنی و ... محقق نخواهد‌شد، بلكه ناخودكفایی در این محصولات باز هم افزایش یافته و با وجود ادامه افزایش واردات محصولات كشاورزی (كه گاهی به عنوان یك روش استراتژیك برای كاهش قیمت ها از سوی وزارت بازرگانی دنبال می شود) هیچگونه كاهشی نیز در قیمت ها مشاهده نخواهد‌شد و بلكه روند گرانی محصولات كشاورزی شتاب بیشتری را به خود خواهد‌گرفت.

پیش بینی می شود در سالی كه در پیش رو داریم محصولاتی وارد كشور شوند كه تا سال 1384 در آن خودكفا بوده ایم. ایران در تولید حبوبات نه نها خود كفا بوده بلكه تا سال 1384 سالیانه تا 100 هزار تن صادرات این محصول را نیز تجربه كرده‌است.

اما سیاست های غلط اجرایی وزیر جهاد كشاورزی، عدم توجه به شایسته سالاری در حوزه پژوهش و به ویژه در حوزه فناوری های نو و عدم توجه به هشدارهای كارشناسان و ضعف وی در دفاع از بخش كشاورزی در هیئت وزیران و سایر مراجع ذیربط موجب شده‌است تا ایران از كشوری صادر كننده حبوبات به كشوری كاملا واردكننده تبدیل شود.

در سیب زمینی نیز وضعیت نگران كننده تری را شاهد هستیم. در حالی كه طی دهه پیش از وزارت آقای مهندس اسكندری ایران سالیانه تا 224 هزارتن سیب زمینی صادر می‌كرد از سال 1385 سیل واردات سیب زمینی خوراكی از مناطق پاكستان و همراه با گردو غبار و خاك همراه سیب زمینی كه می تواند منبع ‌آلودگی باشد آغاز شد و كشورمان را از این لحاظ نیز ناخودكفا كرد.

اما فاجعه عظیم‌تری در حوزه شكر اتفاق افتاد. داستان مكرر ناشنیده ای كه می تواند به عنوان یك مثال كلاسیك از بی مهری نسبت به یك ملت بزرگ و قشر عظیمی از كشاورزان و صنعتگران از آن یاد كرد و كتاب ها در مورد آن نوشت. "چگونه می توان یك صنعت یكصد ساله تنومند را در كمتر از دو سال به مرز نابودی كشاند؟" می تواند عنوان كتابی را در این زمینه به خود اختصاص دهد.

در حالی كه در سال 1383 تنها 190 هزار تن شكر وارد كشور شده بود و تولید داخلی تقریبا كفاف مصرف را می داد و شاهد گرانی قیمت این كالا هم نبودیم، از زمان تصدی وزارت توسط آقای مهندس اسكندری و در مدت دو سال بیش از 4 میلیون تن شكر وارد كشور شد كه برابر با بیش از نیاز بیست سال كشور خواهد‌بود. مقدار صادرات شكر وارد شده برخلاف گزارش غلطی كه به محضر رئیس محترم جمهور ارائه شده‌است در حد قابل ذكر نبوده است (به زحمت به یك درصد ورادات می رسد).

پیش بینی می شود در سال 1387 ادعاهای دروغین نیل به خودكفایی در جو، نیل به خود كفایی در ذرت و برنج و امثال آن تكرار شود.

پیش بینی می شود چنانچه پیش از این نیز رهنمودهای مقام معظم رهبری در مورد ضرورت نیل به خود كفایی از جمله سیاست های كلی مصرح در قانون برنامه چهارم ابلاغی معظم له مورد بی عنایتی قرار گرفته است، "نوآوری و شكوفایی" نیز در این سال در بخش كشاورزی همچنان مغفول باقی بماند و به استفاده از آن به عنوان زینت سخنرانیها، بخشنامه‌‌‌‌ها، مصاحبه‌ها و نوشتارها بسنده شود.

بند 38 سیلست های كلی برنامه چهارم بر "تامین امنیت غذایی كشور با تكیه بر تولید از منابع داخلی و تاكید بر خودكفایی در تولید محصولات اساسی كشاورزی" تاكید می كند.

پیش بینی می شود در سال جاری استفاده از فناوری‌های نو در بخش كشاورزی و به ویژه مهندسی ژنتیك و تولید محصولات تراریخته داخلی همچنان در محاق باقی بمانند و تلاش ها برای قانونمند كردن ممنوعیت استفاده از این "نوآوری ها" تشدید شود. اما در مقابل پیش بینی می شود واردات دانه های روغنی تراریخته و روغن های آنها همچنان ادامه و بلكه افزایش یابد.

پیش بینی می‌شود مخالفت‌های وزارت جهاد كشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست با توسعه كشت این محصول و ممانعت از "شكوفایی" این دستاورد قریب به دو دهه فعالیت علمی كه نام ایران را در صدر تولید كنندگان برنج تراریخته جهان و صدر كشورهای اسلامی تولید كننده هر محصول تراریخته‌ای قرار داده‌است ادامه یابد و سطح زیر كشت برنج تراریخته در كشور به همین دلیل به سمت صفر میل كند و چنانچه سرویس بین المللی دستیابی و استفاده از بیوتكنولوژی كشاورزی گزارش داده‌است، نام ایران اسلامی از جرگه كشورهای تولید كننده محصولات تراریخته محذوف باقی بماند.

پیش بینی می شود قفل و زنجیری كه در سال 1384 و تنها چند ماه پس از بر سر كار آمدن مهندس اسكندری و انتصاب رئیس جدید پژوهشكده بیوتكنولوژی كشاورزی بر روی این فناوری نوآورانه زده شد همجنان بسته بماند و این "نوآوری" منحصر‌به‌فرد جهانی همچنان در انباری متروك در رشت و تحت زنجیر بماند!

پیش بینی می شود میانگین بارندگی كشور از سه سال گذشته كمتر و توزیع آن در سال جاری نامناسب باشد. این امر موجب خواهد شد تا ناكارآمدی مدیریت بخش كشاورزی (كه در سایه نزولات بی سابقه آسمانی و نتایج كارهای پیشینیان پوشیده می ماند) امسال بیش از پیش رخ نمایی كند و عیان شود.

پیش بینی‌های نگارنده برای حوزه‌های دام و طیور، واكسن و سرم (كه در موسسه رازی وابسته به وزارت جهاد كشاورزی تولید می شود)، توسعه دانایی محوری در بخش و توجه به شایسته سالاری، توجه به پژوهش، توجه به "نوآوری" به ویژه فناوری‌های نو، واردات و صادرات محصولات كشاورزی، سطح زیر كشت پنبه و چغندر قند، شاخص های عمومی برخورداریهای كشاورزان از رفاه عمومی و بسیاری از موارد دیگر چندان امیدوار كننده نیست. به همین دلیل است كه نگارنده آرزو دارد كه :

1. پیش بینی های وی محقق نشوند!
2. "نوآوری و شكوفایی" در بخش كشاورزی تحقق یابد و مدیریتی تحول خواه و نوگرا هدایت بخش را در دست گیرد؛
3. وعده های مهندس اسكندری در مورد خود كفایی محصولات كشاورزی ولو با تاخیر یك تا دو ساله محقق شوند.
4. اگر وعده های خود كفایی وزیر محقق نشد، لا اقل وعده "استعفا در صورت عدم تحقق وعده ها" محقق شود.
5. حوزه پژوهش، آموزش و ترویج در بخش كشاورزی تقویت شود و از افراد شایسته با درجات علمی و تخصصی مرتبط و ركورد علمی افتخارآمیز به ویژه در حوزه فناوری‌های نو استفاده شود.
6. نزولات آسمانی بیش از پیش و در زمان و مكان مورد نیاز نازل شوند.
7. تراز تجارت گندم كه در دوره وزارت آقای مهندس اسكندری كفه واردات آن سنگینی می كرده است در مجموع مثبت شود و كشور مجبور نباشد نفت بفروشد و گندم (یا برنج، روغن، شكر، ذرت، حبوبات، گوشت، سیب زمینی، گوجه فرنگی، موز، آناناس، انگور، سیب، گلابی، نارنگی و...) واردكند!
8. مجلس هشتم بیش از مجلس هفتم بر عملكرد وزیر جهاد كشاورزی و توسعه بخش كشاورزی و رفاه كشاورزان نظارت کند.
9. خداوند این كشور را از شر دشمن، از خشكسالی و به ویژه از شر دروغ محفوظ دارد!

^*متخصص بیوتكنولوژی كشاورزی و ایمنی زیستی