توان هسته اي چين

آفتاب‌‌نیوز : در 40 سال گذشته، يك سيستم چرخه نسبتاً كامل سوخت هسته اي در چين ساخته شده است. در حال حاضر چين شش نيروگاه هسته اي و 7 واحد هسته اي با ظرفيت 5/4 گيگاوات دارد. آزمايشات انجام شده تا سال گذشته، هيچ اثري از اشعه هسته اي يا آلودگي محيط زيستي هسته اي دراين كشور ديده نشده است. صنعت سوخت هسته اي چين قادر است براي همه نيروگاه هاي هسته اي داخلي اش سوخت توليد كند. چين انرژي هسته اي اقتصادي، پاك و امن به وجود آورده است. فعاليت هاي دو سال گذشته اين كشور نشان مي دهد كه به توانايي كامل در طراحي، ساخت، مديريت و فعاليت نيروگاه هاي هسته اي براي مصارف تجاري و اقتصادي دست يافته و در حقيقت وارد مرحله اي جديد در بومي سازي تجهيزات و تأسيسات هسته اي شده است. به همين دليل است كه مشغول برنامه ريزي و ساخت يك نيروگاه هسته اي با ظرفيت يك ميليون كيلووات و با تخصص و امكانات داخلي خود اين كشور است. پيش بيني مي شود ظرفيت توان هسته اي چين تا سال 2005 به 7/8 گيگاوات برسد. چين سومين كشور بزرگ مصرف كننده فرآورده هاي نفتي بعد از آمريكا و ژاپن است. افزايش روزافزون تقاضا براي مصرف و واردات نفت، چين را به عاملي مهم و تعيين كننده در بازار نفت تبديل كرده ولي به دليل آسيب پذيري بازار نفت اكنون توجه خود را به سوي انرژي هسته اي معطوف ساخته است. چيني ها خود مي گويند كه صنعت انرژي هسته اي اين كشور وارد دور جديدي از توسعه پرشتاب شده است. ويژگي هاي اين دوره جديد ساخت و ساز مستقل، واردات نيروگاهي و همكاري با خارجي هاست. پنج ماه پيش دولت چين رسماً ساخت دو نيروگاه جديد هسته اي با ظرفيت هزار مگاوات را تصويب كرد. انرژي هسته اي به دليل پاك بودن و امنيت فني آن سومين شيوه مهم توليد برق در چين است. امروزه چين دومين توليدكننده بزرگ برق در دنيا از نظر ظرفيت و ميزان توليد است. طبق برنامه هاي هسته اي چين، افزايش ظرفيت توليد انرژي هسته اي چين به 36 هزار مگاوات تا سال 2020 پيش بيني شده است. اين ظرفيت امروز 8700 مگاوات است. سهم توان هسته اي در توليد كلي برق چين كه امروز 3/2 درصد است نيز قرار است به 4 درصد افزايش يابد. اصول سياستگذاري هاي بخش انرژي چين شامل اين موارد است: تأكيد همزمان بر توليد و حفظ انرژي، هماهنگ كردن توسعه با سياست هاي محيط زيستي، درنظر گرفتن شرايط بومي و محلي در توسعه ظرفيت منابع انرژي، توسعه تكنولوژي سوخت پاك و از همه مهمتر توسعه گسترده توان هسته اي. در اين ميان تقاضا براي برق در كشور به سرعت در حال توسعه چين، يكي از اصلي ترين دلايل توجه اين كشور به انرژي هسته اي بوده است. در حال حاضر سهم انرژي هسته اي در توليد برق بسيار كم و كمتر از دو درصد است. ميانگين جهاني اين رقم 16 درصد است. براي رسيدن به اين هدف، چين بايد دست كم دو نيروگاه يك هزار مگاواتي ديگر را طي دو سال آينده ايجاد كند. از 11 واحد توليد هسته اي چين، 8 واحد آن وارداتي از كشورهاي فرانسه، كانادا و روسيه است. البته در سال هاي اخير اين كشور كار ساخت داخلي ژنراتورهاي هسته اي را آغاز كرده و در اين زمينه به موفقيت رسيده است. چين در عين تلاش براي دستيابي به استقلال در ساخت و ساز نيروگاه هاي هسته اي همواره همكاري بين المللي را براي توسعه اين توان، موردنظر داشته است. اين كشور در سال 1994، مجموعه اي از تجهيزات و دانش مديريت هسته اي را از فرانسه وارد كرد. وضعيت توان هسته اي در سال 1970، «زو انلاي» نخست وزير وقت چين به ضرورت استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي و توسعه توان هسته اي اشاره كرد و همين اشاره، اولين جرقه توسعه توان هسته اي در چين بود. در نوامبر سال 1981 اولين پيشنهاد پروژه هسته اي بررسي و تأييد شد و دو سال بعد كار ساخت آن با 310 مگاوات ظرفيت، آغاز شد. در دسامبر سال 1991 اين نيروگاه كه كين شان نام دارد براي اولين بار به شبكه وصل شد. اين آغاز توليدانرژي هسته اي در چين بود. در سال 1982 پيشنهاد ديگري براي ساخت يك نيروگاه ديگر در دولت چين تصويب شد. نيروگاه هاي بعدي در سال 1985، 1987 و 1994 ساخته شد و به بهره برداري رسيد. راكتورهاي آب فشرده در چين به عنوان محور توسعه توان هسته اي انتخاب شده و البته ديگر انواع راكتورها نيز مناسب تشخيص داده مي شوند. توليد و توسعه راكتورهاي پيشرفته آب فشرده در سال 1986 در چين آغاز شد. در اين كشور يك راكتور سريع آزمايشي مخصوص چين در حال ساخت است كه قرار است براي اولين بار در پايان سال 2005 به بهره برداري برسد. در چين مراكزي نيز براي پشتيباني از نيروگاه هاي هسته اي وجود دارد كه مركز تحقيقات شانگهاي، مركز مهندسي هسته اي پكن و مؤسسه انرژي هسته اي چين از جمله اين مراكز هستند. اين كشور همچنين چند طرح همكاري بين المللي براي توسعه توان هسته اي در دست دارد. همكاري با شركت آلستوم، همكاري با روسيه در ساخت چند واحد پيشرفته نيروگاهي و پروژه راكتور تحقيقاتي در الجزاير و ساخت نيروگاه هسته اي با پاكستان از جمله اين طرح هاست. در چين سازمان ملي امنيت هسته اي، سازمان حفاظت از محيط زيست و وزارت بهداشت مسئول پيگيري و نظارت بر امنيت نيروگاه هاي هسته اي هستند و قوانين و مقررات را در اين زمينه وضع و اجرا مي كنند. آموزش جوانان چين در غالب همكاري با دانشگاه ها، طرح آموزش و تربيت عده اي از جوانان را در حوزه تكنولوژي هسته اي و امنيت هسته اي اجرا مي كند. در اين طرح سازمان هاي هسته اي كارشناسان خود را در اختيار بعضي دانشگاه ها و كالج ها مي گذارند تا آنها جوانان مستعد را آموزش دهند. تأكيد بيشتر در اين طرح، آموزش ضمن خدمت است و به همين دليل نيروگاه ها و سازمان هاي هسته اي هر سال عده اي از كارمندان خود را براي آموزش به دانشگاه ها و مراكز آموزشي مي فرستند تا با جديدترين تكنولوژي هاي هسته اي آشنا شوند. به همين منظور درون نيروگاه هاي هسته اي دفاتر آموزش نيروي انساني داير است. اين مراكز همچنين براي جذب نيروي جوان بيشتر براي كار در اين حوزه، كار تبليغاتي و تشويقي هم انجام مي دهند. پيشرفت هاي آينده هسته اي در حال حاضر چند موضوع در ارتباط با برنامه توسعه توان هسته اي، محور بحث مقامات دولتي و صنعتي اين كشور قرار دارد: 1) چه مقدار ظرفيت هسته اي بايد تا سال 2020 ايجاد شود؟ 2) چه نوع نيروگاه هسته اي بايد براي ساخت و ساز انبوه در آينده انتخاب شود؟ 3) چگونه مي توان در توسعه واحدهاي عظيم هسته اي به خودكفايي رسيد؟ نقش انرژي هسته اي در توليد برق از موضوعاتي است كه در برنامه ريزي هاي هسته اي چين مورد توجه قرار دارد. در اين زمينه تلاش مي شود هزينه توليد برق از انرژي هسته اي كاهش يابد زيرا نيروگاه هاي هسته اي در سال هاي آينده از سوي ديگر منابع انرژي و توليد برق از نظر رقابتي به چالش كشيده خواهند شد. چين، توافقنامه هاي معاهده عدم تكثير تسليحات هسته اي و پروتكل الحاقي آژانس بين المللي انرژي هسته اي و توافقنامه هاي بين المللي NPT، كنوانسيون حفاظت فيزيكي از مواد هسته اي را پذيرفته است. دولت چين همچنين با 16 كشور خارجي در زمينه همكاري براي استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي توافقنامه هايي امضا كرده است كه كشورهاي آلمان، برزيل، آرژانتين، بلژيك، آمريكا، انگليس، ژاپن، پاكستان، سوئيس، ايران، كانادا، كره، روسيه، فرانسه، ويتنام و مصر از جمله آنهاست. چين قصد دارد ظرفيت توليد هسته اي خود را تا سال 2020 سه برابر كند. توان هسته اي اكنون در صدر تحقيقات تكنولوژي پيشرفته چين قرار دارد و پيش بيني شده است كه اين صنعت در پنج سال آينده با نرخ سالانه 15 درصد رشد كند. توان هسته اي نظام چين داراي سلاح هاي هسته اي و توان موشكي بالستيك و همچنين قدرت توليد سلاح هاي شيميايي و ميكروبي است. برنامه تسليحات هسته اي چين در سال 1955 آغاز شد و با آزمايش موفقيت آميز هسته اي در سال 1964 به اوج رسيد. بعد از آن، چين 45 آزمايش هسته اي را با موفقيت اجرا كرده كه از جمله آنها مي توان به آزمايش سلاح هاي ترموهسته اي و يك بمب نوتروني اشاره كرد. آزمايش هاي هسته اي چين در سال هاي 1995 و 1996 پيش از امضاي پيمان منع جامع آزمايشات هسته اي، موجب شد كه اين كشور طرح هاي كوچك تر و سبك تري براي كلاهك هاي هسته اي نسل جديد موشك هاي قاره پيماي بالستيك ارائه كند. چين نزديك به 400 سلاح هسته اي تاكتيكي و استراتژيك و انباري از مواد قابل انشقاق دارد كه براي توليد زرادخانه هاي بزرگتر، كافي است. چين در سال 1992 به عنوان يك كشور هسته اي پيمان منع تكثير سلاح هاي هسته اي (NPT) را پذيرفت. اين كشور در دهه 1980 و 1990، راكتورهاي هسته اي و تكنولوژي اتمي در اختيار چندين كشور گذاشت كه از جمله آنها پاكستان است. از اوايل دهه 1990، چين تدابير كنترل بر صادرات هسته اي خود را شديدتر كرد و متعهد به توقف صادرات تكنولوژي هسته اي شد. اين كشور تقريباً 120 موشك بالستيك از چهار نوع مختلف دارد كه هر يك مي توانند يك كلاهك هسته اي را حمل كنند. چين به عنوان بخشي از برنامه هسته اي خود كه دو دهه پيش آغاز شده است، در حال نوسازي توان موشكي خود است. ارتقاي سطح دقت و تحرك و همچنين سبك كردن كلاهك ها از اهداف اين نوسازي است. اين كشور در حال توليد نمونه اي ارتقا يافته از موشك هاي بالستيك با كلاهك هسته اي به نام DF-31 است كه برد آن به 12 هزار كيلومتر مي رسد. قرار است اين نوع موشك بين سال هاي 2006 تا 2010 استقرار يابد. بخش ديگري از توان هسته اي نظامي چين، زيردريايي هاي هسته اي و بالستيكي است. اين زيردريايي ها تاريخچه پر مشكلي دارند. يكي از اينها، زيردريايي «شيا»ست كه در سال 1981 به آب انداخته شد. ساخت نوع دوم مدل اين زيردريايي در پي حادثه اي در سال 1985، متوقف شد. «شيا» حتي بعد از تغيير ساختار چهار ساله اش هنوز به طور كامل عملياتي نشده و به آب هاي خارج از آب هاي منطقه اي چين انداخته نشده است. «شيا» مي تواند 12 موشك بالستيك با كلاهك هسته اي را با برد 1700 كيلومتر حمل كند. چين كار ساخت يك زيردريايي جديد هسته اي به نام 594 را آغاز كرده است. اين زيردريايي 16 موشك با كلاهك هسته اي را حمل مي كند. اين كشور نيروي بمب افكن استراتژيك خود را نيز تقويت كرده است. بعضي از اين بمب افكن ها در آزمايش هاي هسته اي گذشته چند بمب هسته اي را حمل كرده اند. گزارش هاي متعددي درباره سلاح هاي غيراستراتژيك چين وجود دارد. چند آزمايش نه چندان مهم هسته اي در اواخر دهه 1970 و يك تمرين بزرگ نظامي در ژوئن 1982 نمونه هايي از استفاده از سلاح هاي غيراستراتژيك هسته اي چين بودند. جنگنده بمب افكن كيان 5A كه در ژانويه 1972 براي فرو ريختن يك بمب هسته اي آزمايشي مورد استفاده قرار گرفت از جمله اين سلاح هاي هسته اي غيراستراتژيك است. توان هسته اي چين با توجه به تعهد «عدم استفاده اوليه» اين كشور، بيشتر نيروي تلافي جويانه است تا تهاجمي. اما پنتاگون و سيا اخيراً در گزارشي كه حاوي ارزيابي توان هسته اي نظامي چين است اعلام كردند: علي رغم تعهد پكن براي «عدم استفاده اوليه» از توان هسته اي، نشانه هايي وجود دارد حاكي از اين كه شرايط نمايش سلاح هاي هسته اي چين عليه نيروهاي آمريكا در منطقه، توسط استراتژيست هاي چيني در حال بررسي است. پنتاگون و سيا بارها تأكيد كرده اند كه زرادخانه هسته اي چين در دهه آينده به صورت چشمگيري رشد خواهد كرد. سيا در دسامبر سال 2001 پيش بيني كرد كه تا سال 2015، شمار كلي كلاهك هاي هسته اي استراتژيك چين به «چندين برابر» يعني به 75 تا 100 عدد افزايش يابد. پنتاگون نيز اخيراً پيش بيني كرده است كه شمار موشك هاي بالستيك با قابليت حمل كلاهك هسته اي چين كه توانايي رسيدن به آمريكا را دارند تا سال 2005 به 30 عدد و تا سال 2010 به 60 عدد افزايش يابد. پيش بيني هاي گذشته درباره زرادخانه هسته اي چين غيردقيق و بزرگنمايي شده بوده است. مثلاً در دهه 1960 فرماندهي آمريكا در اقيانوس آرام تخمين زد كه چين تا سال 1973، 435 سلاح هسته اي خواهد داشت. اين رقم سه برابر تعداد سلاح هسته اي بود كه چين در آن سال در اختيار داشت. در سال 1984 بار ديگر پيش بيني شد كه شمار كلاهك هاي هسته اي چين طي 5 سال آينده به 592 عدد و طي 10 سال آينده به 818 عدد مي رسد. اين در حقيقت 50 تا 100 درصد بيشتر از تعداد اين كلاهك ها طي اين سال ها بود. حقيقت آن است كه ميزان كلاهك هاي هسته اي چين در اوايل دهه 1980، 400 عدد بوده است. در بررسي پيش بيني هايي كه اخيراً درباره توان هسته اي نظامي چين شده است نيز اين خطاها بايد در نظر گرفته شود. ممكن است تعداد كلاهك هايي كه هدف اوليه آنها آمريكا باشد، از حالا تا سال 2015 افزايش يابد اما مقدار كلي زرادخانه هسته اي چين طي اين مدت ثابت خواهدماند. پيش بيني دقيق در اين مورد دشوار است زيرا چندين سؤال بدون جواب پيش روي ما قرار دارد: آيا چين تعداد موشك هاي بالستيك قابل استقرار خود را (كه اكنون 20 عدد است) افزايش مي دهد؟ آيا چين كلاهك هاي كوچكتر و سبك تري توليد كرده است؟ آيا چين ساختار موشك هاي بالستيك خود را تغيير مي دهد؟ اين كشور چه تدابير و تصميماتي در مقابل سيستم دفاع موشكي آمريكا اتخاذ كرده يا ممكن است در آينده اتخاذ كند؟ فقط گذر زمان به اين پرسش ها جواب هاي دقيقي مي دهد. منابع: آژانس بين المللي انرژي هسته اي روزنامه خلق چين، AP، thebuletin، NTI