چرا برخی مردم از مردم جهان واکسن نمی‌زنند؟

نشریه "آتلانتیک" در گزارشی به مساله بی اعتمادی در میان بخش‌هایی از مردم جهان جهت استفاد از واکسن‌های ویروس کرونا پرداخته و سعی کرده محرک‌های اصلی این مساله را که در نوع خود نقش قابل توجهی در ظهور سویه‌های جدید ویروس کرونا بازی می‌کند، ریشه یابی کند.

آتلانتیک در این رابطه می‌نویسد: «ظهور سویه جدید ویروس کرونا موسوم به "اومیکرون"، در میان نظام‌های بهداشت و سلامت جهان غوغایی دیگر به پا کرده و همگان به تکرار این عبارت می‌پردازند که "ما قبلا هشدارِ این وضعیت را داده بودیم". از زمان کشف سویه اومیکرون در آفریقای جنوبی: گروه‌های فعال در حوزه بهداشت و سلامت، سازمان بهداشت جهانی، و متخصصان بخش سلامت، همه و همه اعلام کردند که این پدیده تا حد زیادی نتیجه و پیامدِ نابرابری در امر دسترسی به واکسن در میان کشور‌های مختلف جهان است. در این چهارچوب، کشور‌های ثروتمند به احتکارِ واکسن‌های ویروس کرونا می‌پردازند و بخش اعظمِ کشور‌های فقیر و در حال توسعه را بدون هرگونه دسترسی به واکسن، رها می‌کنند. با این حال، در واقعیت، کشور‌هایی که نرخ واکسیناسیونِ پایینی دارند، از مشکلات به مراتب بزرگتری از صرفِ عدم دسترسی کافی به واکسن رنج می‌برند.

 آفریقای جنوبی یعنی همان کشوری که سویه جدید اومیکرون برای نخستین بار در آن کشف شد، واکسن‌های ویروس کرونا را خیلی دیر دریافت کرد. امری که تا حد زیادی ناشی از این بود که کشور‌های ثروتمند، دُزهای کافی از واکسن کرونا را به این کشور تخصیص ندادند و در عین حال شرکت‌های دارویی برجسته جهان نیز از ارسال و اشتراک فناوری خود با این کشور خودداری کردند.

حتی در مقطعی، آفریقای جنوبی مجبور شد تا دُزهای واکسن "جانسون اَند جانسونِ" ویروس کرونا را به دلیل قراردادی که با شرکت تولید کننده این واکسن امضا کرده بود، در داخل تولید و به خارج از این کشور صادر کند. از سویی، واکسن‌های ویروس کرونا بایستی در شرایطِ سرد نگهداری شوند. با این حال، با توجه به اینکه آفریقای جنوبی در فراهم کردن یکچنین شرایطی و بویژه انتقال واکسن‌های کرونا تحت این شرایط، با مشکل رو به رو است، عملا چالش‌های فراوانی را در امر پیشبرد واکسیناسیون عمومی متحمل شده است.

اکنون آفریقای جنوبی در وضعیتی است که به مدت ۱۵۰ روز می‌تواند به راحتی نسبت به تامین واکسن برای واکسیناسیون عمومی خود اقدام کند، اما در شرایط کنونی، با مشکلی مواجه است که به نحو مشابهی کشور‌های مختلفی را در سطح جهان آزار می‌دهد: بخش زیادی از مردم مایل نیستند تا اقدام به تزریق واکسن ویروس کرونا و دُزهای مختلف آن بکنند. آفریقای جنوبی اخیرا از تحویل گرفتن واکسن‌های "جانسون اَند جانسون" و همچنین "فایزر" به دلیل آنکه این واکسن‌ها به مراتب بیشتر از میزانی هستند که این کشور به آن‌ها نیاز دارد، خودداری کرده است. "نیکلاس کریسپ" معاون رئیس دپارتمان بهداشت و سلامت آفریقای جنوبی می‌گوید: "ما اکنون مقدار قابل توجهی واکسن در اختیار داریم با این حال، مردد بودنِ مردم در امر تزریق واکسن، یکی از چالش‌های جدیِ پیش روی ماست".

نمونه آفریقای جنوبی به خوبی نشان می‌دهد که چگونه رویه‌های مخالف با واکسن (ضد واکسن) در بدترین زمان ممکن، به یک چالش بسیار خطرناک، نَه فقط در آفریقای جنوبی بلکه در جهان تبدیل شده است. تقریبا یک چهارم از جمعیت روسیه، ۱۸ درصد از مردم آمریکا، و حدودا ۱۰ درصد از مردم آلمان، کانادا، و فرانسه، تمایل چندانی به واکسینه شدن ندارند (بر اساس یافته‌های یک نظرسنجی که در ماه نوامبر در سطح ۱۵ کشور انجام شده است). آفریقای جنوبی نیز بر اساس یک نظرسنجی که در تابستان سال جاری میلادی انجام شده، از سطح بالای بی‌اعتمادی و تردیدِ مردم نسبت به تزریق واکسن ویروس کرونا رنج می‌برد. حدودا یک سوم از مردم آفریقای‌جنوبی واکسینه شده اند که این میزان به مراتب بالاتر از متوسط کشور‌های آفریقایی است با این حال، ۲۲ درصد از مردم آفریقای جنوبی تمایلی به تزریقِ واکسن ویروس کرونا نداشته اند. این در حالی است که در اتیوپی و جمهوری دموکراتیک کنگو، به ترتیب ۴ و ۳۸ درصد از مردم تمایلی به استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا نداشته اند. مالاوی و سودان جنوبی نیز اخیرا هزاران دُز از واکسن‌های ویروس کرونا را نابود کرده اند. دلیل اصلی این مساله هم این بوده که این کشور‌ها قدرتِ مدیریت این واکسن‌ها قبل از فرا رسیدن زمان انقضایِ آن‌ها را نداشته اند.

در شرایط کنونی، مساله تردید مردم در کشور‌های مختلف جهان جهت تزریق واکسن‌های ویروس کرونا، یک چالش مهم در راستای مقابله با ویروس کرونا است. چالشی که باید آن را مشکلی جهانی ارزیابی کرد. سویه‌های جدید ویروس کرونا به احتمال فراوان از مناطقی از جهان شیوع پیدا می‌کنند که هنوز جمعیت واکسینه نشده در آن‌ها حضور دارند. "نونی مک دونالد"، واکسن شناس می‌گوید: "اگر تمامی افراد بالای ۱۸ سال در دنیا واکسینه شده بودند و یا حداقل یک دُز از واکسن‌های ویروس کرونا را تزریق کرده بودند، به احتمال فراوان سویه اومیکرون به وجود نمی‌آمد".

در این راستا، برخی تحقیقات و پژوهش‌ها نشان می‌دهند که میزان تردید و شک در مردم جهان جهت استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا، بر خلاف تصور رایج، در میان مردم کشور‌های ثروتمند بیشتر از کشور‌های فقیر است که این مساله نشان می‌دهد جهان اساسا با چالشی قابل توجه و سخت رو به رو است.

اگر بنا داریم به نحوی موثری با ویروس کرونا و سویه‌های مختلف آن مقابله کنیم، بایستی به صورت ریشه‌ای بفهمیم که چرا مردم در کشور‌های مختلف جهان نسبت به استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا مردد هستند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که یک دلیل اصلی در این زمینه: "اعتماد نداشتنِ مردم است". در این راستا، باید بارِ دیگر اعتماد مردم به علم، رهبرانشان، و همچنین اعتماد آن‌ها به یکدیگر تقویت شود. باید توجه داشت که بحرانِ دودلی و مردد بودن انسان‌ها جهت استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا و بحران بی اعتمادی به نهادها، در واقع جلوه‌های یک بحران هستند.

در شرایط کنونی، مردم در کشور‌های مختلف جهان به نوعی با تردید نسبت به استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا و حتی رَد کردن آن ها، به نوعی بی اعتمادی و اعتراض خود را به رهبران و نظام‌های بهداشت و سلامتشان نشان می‌دهند. در این راستا، بسیاری از ارتباط مستقیم میان پوپولیسم سیاسی و نرخ‌های بالای مقاومت در برابر واکسیناسیون کرونا خبر می‌دهند. به عنوان مثال، بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ در "دانشگاه کوئین مری" انگلستان انجام شده، همبستگی و ارتباط قابل توجهی میان آن دسته از انسان‌هایی که به احزاب پوپولیستی رای داده اند و همچنین درصد افرادی که اعتقاد دارند واکسن‌ها ناکارآمد و یا غیر مهم هستند وجود دارد.

مطالعات پژوهشی نشان می‌دهند که پوپولیست‌ها در اقصی نقاط جهان بیش از همه به "تئوری‌های توطئه" در مورد موضوعاتی نظیر واکسیناسیون کرونا و گرم شدنِ جهانی باور دارند. تردید نسبت به استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا و پوپولیسم سیاسی، از دیناسیم‌های مشترکی تغذیه می‌شوند: "بی اعتمادی عمیق به نخبگان و کارشناسان". در جهان سیاست، پوپولیسم خود را در قالب افراد ماجراجو و جنجالی که خارج از جریان اصلی قرار دارند نشان می‌دهد (از جمله این افراد می‌توان به دونالد ترامپ یا ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان اشاره کرد) با این حال، پوپولیسم در عرصه بهداشت و درمان، خود را به نحوی متفاوت و در قالبِ بی اعتمادی روز افزون به پزشکان و همچنین شرکت‌های دارویی نشان می‌دهد.

پوپولیسم پزشکی، نوعی شک و تردیدِ ناآگاهانه است. یافته‌های پژوهشی فراوانی نشان می‌دهند که افرادی که به واکسن‌های ویروس کرونا بی اعتماد هستند، تا حد زیادی در الگو‌های رای دهی سیاسی خود نیز به احزاب افراطی و جنجالی رای می‌دهند و اغلب در نظرسنجی‌ها، بی اعتمادی خود به واکسن‌های کرونا را نیز مطرح می‌کنند. در این راستا، بر اساس نظرسنجی که اخیرا در آلمان انجام شده است، نیمی از افرادِ واکسینه نشده، به احزاب پوپولیست راست گرایِ این کشور رای داده بودند. این الگو به نحو مشابهی در کشور‌های اتریش، فرانسه و ایتالیا نیز قابل مشاهده بوده است.

در آفریقای جنوبی نیز، سفید پوستان این کشور به نسبت سیاه پوستان، از تردید بیشتری جهات استفاده از واکسن‌های ویروس کرونا برخوردارند. این در حالی است که اساسا دسترسی آن‌ها به واکسن، به مراتب از سیاه‌پوستان بیشتر است. دلیل اصلی این مساله نیز بر اساس پژوهش و نظرسنجی‌های مختلف، بی اعتمادیِ سفیدپوستان به حکومتِ تحت کنترل سیاه پوستان در آفریقای جنوبی عنوان شده است. جدای از این ها، تحقیقات نشان می‌دهند که بسیاری از مردمی که نسبت به استفاده از واکسن‌های کرونا بی اعتماد هستند، واکسن نزدن را به مثابه نمودی از ناامیدی و سرخوردگی خود از نظام اقتصادی جهان و کشورهایشان و همچنین اعتقاد خود مبنی بر مهم نبودنِ آن‌ها (خودشان) برای رهبران سیاسی‌شان نشان می‌دهند.

آن‌ها با این کار به نوعی می‌گویند که وقتی وضعیت اقتصادی و رفاهِ ما برای کسی مهم نیست، چرا باید اصرارهایِ فراوان از سوی ساختار‌های حکومتی و سیاسی برای واکسن زدن و به اصطلاح سالم بودن را باور کنیم. با این همه، آنچه در این میان می‌تواند به معنای واقعی کلمه به این بحرانِ بی اعتمادی و دودلی در میان مردم کشور‌های اقتصی نقاط جهان جهت واکسینه شدن، خاتمه دهد، اعاده اعتماد و ایمانِ آن‌ها به علم و همچنین آگاهی بخشی در مورد خطر واکسن نزدنشان برای سلامت جهانی و در عین حال تقویت اعتماد آن‌ها به رهبران سیاسی شان است. مساله‌ای که البته تحقق آن با چالش‌های مختلفی همراه خواهد بود».