از سوی رییس موسسه تحقیقات برنج كشور مطرح شد:
توصیه های فنی برای شالیكاری در خشكسالی
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: رییس موسسه تحقیقات برنج كشور توصیه های فنی و علمی پژوهشی را برای شالیكاری در شرایط خشكسالی اعلام كرد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی آفتاب، عباس شهدی كومله رییس موسسه تحقیقات برنج كشور در اطلاعیه ای، یادآور شد: «هر سال 22 مارس (سوم فروردین) روز جهانی آب خوانده میشود و بزرگداشت همین روز از سوی سازمان ملل متحد در اجلاس ریودوژانیرو به تصویب و در مجموع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان «آب برای زندگی» نامگذاری شده است».
در ادامه این اطلاعیه آمده است: «دهه آب برای زندگی كه با هدف جهانی تمركز بیشتر روی موضوعات مربوط به آب نامگذاری شده است، بیانگر اهمیت آب در تولید محصولات گیاهی به ویژه برنج بوده، بنابر این با توجه به تغییرات جهانی آب و هوا و وقوع خشكسالی و كم آبی در سالهای اخیر، موسسه تحقیقات برنج كشور بر خود فرض می‌داند، توصیه‌های فنی لازم را با توجه به پژوهش‌های انجام شده و جدیدترین تحقیقات صورت گرفته بصورت كاربردی در اختیار بهره‌برداران شالیكار قرار دهد».
توصیه موسسه تحقیقات برنج برای مقابله با كم‌آبی
در مقدمه این نوشتار آمده است: «نشریه حاضر حاصل تحقیقات و مطالعات محققان موسسه تحقیقات برنج كشور جهت رویارویی با مساله كم‌آبی در این گونه سالها بوده و حاوی توصیه‌هایی براساس علوم آبیاری، زراعت و اصلاح، خاكشناسی، مكانیزاسیون و گیاهپزشكی می‌باشد و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، كارشناسان و محققین این موسسه آماده ارایه توضیحات حضوری و برگزاری كارگاه آموزشی خواهند بود. بدیهی است كه تجارب عملی كارشناسان واحدهای اجرایی در امور آب و كشاورزی نیز كه در شرایط سخت كاری بدست آمده دارای ارزش فوق‌العاده بوده و در تلفیق با نظریات محققان موجب خدمت به جامعه كشاورزان شالیكار خواهد بود».
صرفه جویی در آب كشاورزی
وی در مورد آبیاری گفت: «در حال حاضر مقدار آبی كه برای زراعت در ایران مصرف میشود، بسیار بیشتر از مقدار نیاز واقعی گیاه بوده و مابقی مربوط به تلفات شبكه انتقال و توزیع و كاربرد آب از طریق نفوذ عمقی و روان آب خروجی از انتهای مزرعه است. هر چند مقدار زیادی از این تلفات غیرقابل اجتناب است، اما می‌توان با استفاده از توصیه‌های زیر از مقدار آن كاست.
روش آبیاری متداول در ایران، آبیاری غرقاب دایم می‌باشد، اما با توجه به كمبود آب در كشور ادامه این روش در كشور جایز نبوده و توصیه میشود به منظور بالا بردن راندمان آبیاری، كمک به توزیع عادلانه آب و جلوگیری از بروز هرج و مرج در برداشت و توزیع آب، از روش آبیاری متناوب استفاده شود. در این روش آب در فواصل زمانی متناسب با آب و هوا و خاک هر منطقه وارد مزرعه شده و تا عمق حدود پنج سانتیمتر غرقاب میشود. فاصله زمانی مناسب براساس آب و هوا و خاک منطقه قابل انتخاب می‌باشد. هر چه خاک شالیزار سبک‌تر و یا منطقه گرم و خشک‌تر باشد، این فاصله زمانی كمتر خواهد بود. یک شاخص خوب برای تشخیص زمان مناسب برای آبیاری، ظهور ترک‌های مویین در سطح خاک می‌باشد كه باید با ظهور آن اقدام به آبیاری مجدد نمود، زیرا پس از بروز ترک‌های بزرگتر در آبیاری بعدی با تلفات عمقی زیاد مواجه خواهیم شد.
آزمایشات متعدد انجام شده توسط محققان برنج در سالهای مختلف در نقاط برنج‌خیز كشور نشان می‌دهد كه در استانهای شمالی برای اكثر ارقام رایج دور آبیاری حداقل پنج روزه و حداكثر تا ظهور ترک‌های موئین پس از خشک شدن در زمین زارعان كاهشی در عملكرد برنج ایجاد نخواهد كرد به شرطی كه در زمان آبیاری عمق آب به حداقل پنج سانتیمتر رسانیده شده و سایر عملیات زراعی به خوبی انجام پذیرد.
همچنین این فاصله زمانی برای خاكهای سنگین شالیزاری در استانهای جنوبی یک روز و در استانهای میانی دو روز پیشنهاد میشود.
آزمایشات دیگری كه بر اساس رطوبت خاک شالیزار بعمل آمده نشان داده است كه حتی در رطوبت 80درصد پایین‌تر از رطوبت اشباع نیز كاهش محسوسی در عملكرد بوجود نیامده است.
از نظر ظاهری گیاه برنج در شرایط یكه دچار كم آبی شود در برگهای خود علائمی به شكل زیر بروز می‌دهد. ابتدا برگها از وسط زاویه‌دار شده و به سمت داخل جمع می‌شوند و در صورت ادامه كم‌آبی به شكل لوله‌ای در می‌آیند و پس از آن از نوك برگ شروع به خشك شدن می‌نمایند. با شروع لوله‌ای شدن برگها باید آبیاری شروع شود تا گیاه فرصت بازیابی داشته باشد».
رییس موسسه تحقیقات برنج كشور گفت: «در اجرای طرح آبیاری نوبتی توجه به مرحله رشد گیاه بسیار مهم است. از دلایل عمده غرقابی كردن اراضی شالیزاری جلوگیری از خسارت علفهای هرز می‌باشد. بدین منظور توصیه میشود حتی‌الامكان در سه هفته اول پس از نشاكاری مزرعه از حالت غرقابی خارج نشود، در غیر این صورت مبارزه با علفهای هرز تشدید میشود.
آزمایشهای متعدد نشان داده است كه حداكثر حساسیت برنج به كم‌آبی در دوره گل دهی (یک هفته قبل و تا یک هفته بعد از گلدهی) می‌باشد، سپس ابتدای دوره حداكثر رشد سبز (30 روز پس از نشاكاری) مرحله پرشدن و رسیدن دانه به ترتیب حساسیت كمتری نسبت به دوره گلدهی دارند.
نكته مهم نیاز به غرقابی در دوره پس از نشاكاری به منظور مبارزه با علفهای هرز می‌باشد. بنابراین مجریان طرح آبیاری نوبتی باید به تامین آب برای دوره گلدهی و دوره پس از نشاكاری توجه نموده و سعی نمایند، در این دوره آب بیشتری تامین نمایند».
رییس موسسه تحقیقات برنج معتقد است: «حتی‌الامكان بهتر است آن دسته از اراضی كه از طریق یک منبع یا دریچه آب می‌گیرند، در عملیات زراعی نظیر تاریخ كشت، انتخاب رقم، سمپاشی و كودپاشی هماهنگ باشند، تا در هنگام اجرای آبیاری نوبتی دچار مشكل موضعی نشده و توزیع آب به خصوص در حالت آبیاری كرت به كرت، راحت‌تر امكان‌پذیر شود».
وی افزود: «كانالهای آبیاری برای تامین شیب و عرض مقطع مناسب و از بین بردن علفهای هرز در طول فصل زراعی به طور مرتب لایروبی شوند تا ضمن انتقال سریع تر و راحت‌تر آب، تلفات انتقال آب نیز كمتر شود».
حفر چاه و حل مشكل آب
شهدی كومله ادامه داد: «حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق می‌تواند به طور موضعی مشكل كم‌آبی را كاهش دهد، اما باید به كیفیت و درجه حرارت آب توجه شود. برای بررسی كیفیت آب می‌توان با تهیه نمونه آب از چاه و ارسال آن به آزمایشگاه خاک و آب، موسسه برنج و یا سایر ادارات عمل نمود».
درجه حرارت مناسب برنج
رییس موسسه تحقیقات برنج در ادامه افزود: «درجه حرارت مناسب برای رشد برنج 20 تا 30 درجه سانتی‌گراد می‌باشد و گیاه برنج در حرارت‌های كمتر از 12 درجه و بیشتر از 32 درجه دچار خسارت خواهد شد.
از آنجا كه درجه حرارت آب چاه‌ها به طور عموم كمتر از درجه حرارت محیط می‌باشد، باید با آبیاری تدریجی و تناوبی با این مساله برخورد نمود.
اگرچه در شرایط كم آبی استفاده از آب زهكش‌ها جهت آبیاری غیر قابل اجتناب است، ولی توصیه میشود، در صورت امكان این كار به صورت تلفیقی با آب تازه انجام گیرد، تا از خسارت احتمالی كاسته شود، در هر حال انجام آزمایش كیفیت آب از طریق نمونه‌گیری لازم است.
چنانچه در طی فصل رشد بارندگی اتفاق افتد، كشاورزان طبعا اقدام به حفظ آب در سطح كرتها خواهند نمود، اما باید توجه نمود كه عمق آب از 15 تا 20 سانتیمتر بیشتر نشود».
آماده‌سازی زمین
شهدی كومله رییس موسسه تحقیقات برنج كشور گفت: «در ابتدای فصل پس از یک بارندگی خوب می‌توان عملیات آماده سازی زمین را شروع نمود.
در شرایطی كه خاک خشک است، می‌توان به جای تیلر برای شخم اولیه از تراكتور استفاده كرد.
در شرایط كم آبی می‌توان عمق شخم را تا حدود 15 سانتیمتر كاهش داد
برای شخم ثانویه بهتر است كه از روتیواتور استفاده شود.
دقت بیشتر در شخم ثانویه و گلخراب كردن خاک (پادلینگ) بخصوص در مجاورت مرزها می‌تواند در كاهش نفوذ‌پذیری خاک و تلفات نفوذ عمقی آب موثر باشد.
تسطیح مناسب كرتهای شالیزاری موجب كاهش زمان لازم برای آبگیری، توزیع یكنواخت، كنترل و تنظیم آب توسط زارعیت شده و در افزایش راندمان كاربرد آب موثر می‌باشد.
مرزهای بین كرتها از شرایط عادی پهن‌تر و محكم‌تر ساخته شوند (عرض پایین 40، عرض بالا 20 و ارتفاع حدود 20 سانتیمتر) تا در صورت بارندگی توانایی حفظ آب در كرتها وجود داشته باشد.
بهتر است در صورت امكان، مرزها با پلاستیک پوشانده شوند، این كار ضمن جلوگیری از تخریب و ترک مرزها از نفوذ جانبی آب و رشد علفهای هرز و آفات در روی مرزها تا میزان زیادی می‌كاهد».
انتخاب رقم و خزانه‌گیری
- خزانه‌گیری سیستم جوی ، پشته با استفاده از پوشش پلاستیک،
- كنترل دقیق مقدار درجه حرارت در زیر پلاستیک بخصوص در دماهای بالا ضروری است.
- اگرچه انتخاب رقم محلی زودرس می‌تواند در گریز از مشكل كم‌آبی، موثر باشد، ولی به منظور بهره‌برداری از مزیت عملكرد بالای ارقام اصلاخ شده می‌توان بخشی از مزرعه را به كشت آنان اختصاص داد. مقدار آن بستگی به شرایط آب و مزرعه دارد.
رییس موسسه تحقیقات برنج افزود: «اگرچه براساس مطالعات انجام گرفته بذرپاشی در دهه دوم فرورین و نشاكاری در دهه اول و دوم اردیبهشت موجب حداكثر عملكرد، افزاش رتون دهی و كاهش خسارت بارندگی انتهای فصل میشود، ولی در شرایط كم آبی در ابتدای فصل، ایجاد فاصله زمانی برای كشت قسمتهای مختلف مزرعه می‌تواند از تراكم زمانی برای نیاز به غرقابی تمامی مزرعه بكاهد به طوری كه تمام مزرعه در یک زمان به حداكثر آب نیاز نخواهد داشت.
اگرچه دیر كشت كردن موجب كاهش عملكرد خواهد شد، ولی می‌توان در شرایط كم آبی شدید بخشی از مزرعه (ترجیحا مزارع پایین دست) را در اولویت دوم از نظر كشت قرارداد، با این كار آب حاصل از بارندگی احتمالی مرداد ماه و آب خروجی از مزارع بالادستی قابل استفاده خواهد بود.
- انتخاب بذر مناسب و رعایت اصول علمی در هنگام خزانه‌گیری موجب تولید نشای سالم‌تر و قوی‌تر خواهد شد كه بی‌گمان دارای مقاومت بیشتری نسبت به عوامل محیطی خواهد بود.
- زه‌كشی میان فصل و انتهای فصل ضمن كاهش آب مصرفی می‌تواند موجب زودرسی گیاه شود.
- استفاده از نشای جوان (20 تا 25 روزه) به جای نشای 30 روز و بالاتر.
- تراكم بیشتر كشت با انتخاب 15×15 سانتیمتر به جای 20×20 برای ارقام بومی و 20×20 به جای 25×25 سانتیمتر برای ارقام اصلا ح شده، به منظور ایجاد پوشش گیاهی سریع‌تر برای مبارزه با علفهای هرز و كاهش تبخیر از سطح مزرعه».
تغذیه و كود
در این اطلاعیه آمده است: «در شرایطی كه در خزانه مشكل كم‌آبی و جود داشته باشد باید از مقدار كود كاسته شود.
- وجود لایه آب در شرایط غرقابی از تصعید كود از ته جلوگیری می‌نماید، اما در شرایط كم‌آبی بهتر است كود از ته با خاک به خوبی مخلوط شود تا از تصعید آن جلوگیری شود.
- ازدیاد مصرف كودهای پتاسه در شرایط كم‌آبی ( بسته به شدت كم‌آبی) می‌تواند مقاومت گیاه را نسبت به تنش خشكی افزایش دهد.
- در شرایطی كه كم‌آبی شدت داشته باشد، جلوگیری از تجمع خسارت‌زای كودها باید كود را تقسط نموده و در چند نوبت در اختیار گیاه قرار داد.
بهترین زمان برای دادن كود سرك در شرایط كم آبی قبل از وجین است؛ زیرا در هنگام وجین كود نیز با خاك مخلوط خواهد شد.
- كودپاشی باید با نوبت آبیاری هماهنگ بوده و بلافاصله بعد از آبگیری كودپاشی صورت گیرد.
برای تامین كود پتاسه، سولفات پتاسیم بر كلرور پتاسیم ارجحیت دارد.
- در صورت استفاده از روش آبیاری تناوبی استفاده از 60 كیلوگرم (معادل 130 كیلوگرم اوره) در دو مرحله ابتدا و سرک.
- مصرف كود دامی همراه با كود آلی قبل از آماده نمودن زمین و نشاكاری از نظر حفظ و نگهداری آب و حفظ شرایط رطوبتی مناسب در اطراف ریشه گیاه برنج در مقابله با شرایط كم آبی بسیار موثر خواهد بود».
مبارزه با علفها هرز
شهدی كومله بیان داشت: «حالت غرقابی در مزارع شالیزاری در كنترل علفهای هرز نقش مهمی دارد، بنابراین در شرایط كم‌آبی رشد علفهای هرز شدت خواهد یافت.
از نظر اجرایی در صورت حاد نبودن مشكل كم‌آبی، تامین آب كافی برای مرحله نشاكاری در اولویت دوم پس از دوره گلدهی قرار می‌گیرد. یعنی در صورت اطمینان از ذخیره آب كافی برای مرحله گلدهی، دومین اولویت تامین آب برای مرحله پس از نشاكاری به منظور مبارزه با علفهای هرز می‌باشد.
- در صورت شدید بودن مشكل كم‌آبی برای برخورد با این مشكل ضمن تشدید كنترل علفهای هرز به وسیله دست، استفاده از علف‌كش‌های پروپانیل (استام اف 34) و بازگران (بنتیازول) توصیه میشود.
سم پروپانیل كه برای مبارزه با علف هرز سوروف بكار می‌رود، باید به مقدار 10 تا 12 لیتر در هكتار مصرف شود.
از آنجا كه پروپانیل علف كشی تماسی است؛ لذا در شرایطی كه مزرعه فاقد آب است با كمک سمپاش طوری باید مصرف شود كه سم حتی‌المقدور با همه علفها تماس یابد. چنانچه تراكم جمعیت پهن برگان و جگن‌ها زیاد باشد؛ لازم است سم بازگران به مقدار 3 تا 4 لیتر در هكتار مصرف شود شاریط مصرف این علفكش‌ها مشابقه سم پروپانیل است.
شهدی كومله ادامه داد: مطالعات نشان داده است كه كمبود آب و خالت غیرغرقاب موجب تجزیه علف كش تیوبنكارب و بروز كوتولگی میشود.
این نكته اهمیت به مراتب بیشتری دارد. بنابراین توصیه میشود در شرایط كم آبی از این علف‌كش در اراضی دارای سابقه كوتولگی استفاده نشود.
در صورت استفاده از روش آبیاری نوینی ضمن حفظ حالت غرقابی در هفته‌های اول باید به مقدار 5/2 لیتر در هكتار از علف‌كش بوتا كلر استفاده نمود ».
مبارزه با بیماریها
رییس موسسه تحقیقات برنج در خصوص مبارزه با بیماریها به ویژه بیماری بلاست، گفت: «چنانچه مزرعه دچار كم‌آبی شود، به طوری كه برگها دچار لول‌شدگی شوند و بعد از آن در اثر بارندگی یا آبیاری آب لازم تامین شود، در این صورت بیماری بلاست شدت خواهد یافت، ولی اگر كم آبی ادامه یابد بیماری لكه قهوه‌ای افزایش خواهد یافت.
برای مبازرزه با بیماری بلاست، سمپاسی با استفاده از سم‌تری سیكلازول به مقدار نیم كیلوگرم در هكتار و هینوزان به مقدار یك لیتر در هكتار و سم وین به مقدار 400 میلی‌لیتر در هكتار توصیه میشود».
استرس خشكی و كم‌آبی
شهدی در این اطلاعیه آورده است:« بیماری لكه قهوه‌ای برنج به صورت لكه‌های گرد تا بیضوی به رنگ قهوه‌ای تیره روی برگها و خوشه‌های برنج ظاهر میشود، استرس ناشی از خشكی و كم‌آبی منجر به افزاش تعداد لكه‌ها و وسعت آنها روی گیاه برنج و كاهش و كاهش عملكرد خواهد شد. برای مواجه با این بیماری، ضدعفونی بذر و سمپاشی با استفاده از سم تریفین به نسبت 2 در هزار در مرحله خوشه‌دهی الزامی است».
مبارزه با آفات
رییس موسسه تحقیقات برنج اعلام كرد: «در مزرعه غیرغرقاب در صورت وجود آفت كرم ساقه‌خوار نواری و یا آفات پروانه‌ای، سمپاشی با استفاده از سموم مایع (حشره‌كش‌های فسفره) روز مزرعه توصیه میشود.
این كار موجب تلف شدن حشرات كامل آفات پروانه‌ای و مرحله لاروسن اول و دوم كرم ساقه‌خوار برنج میشود؛ اما در سایر آفات پروانه‌ای از قبیل كرم سبز برگ‌خوار برنج و پروانه تک نقطه‌ای برنج روی حشرات كامل و روی همه سنین لاروی اثرگذار می‌باشد.
در حالی كه در مزرعه كمی آب وجود داشته باشد می‌توان از سموم حشره‌كش با فرمولاسیون گرانول (دیازینون، پادان و یا ریجنت) استفاده نمود. این كار باعث تلف شدن لاروهای داخل ساقه میشود.
در شرایط كم‌آبی، تراكم جمعیت آبدزدک (كاپیش) افزایش خواهد یافت. برای مبارزه با آبدزدک می‌توان ا زروشهای زیر استفاده نمود».
استفاده از تله‌های خاكی كه شبیه به قوطی كمپوت بوده و در داخل خزانه یا زمین اصلی در داخل خاك نصب می‌شوند.
این قوطی‌ها، طوری طراحی می‌شوند كه سوراخ ورودی به طرف داخل و به شكل قیفی باشد كه قسمت گشاد آن در پایین قرار گیرد. در این حالت سوراخ ایجاد شده به عنوان پناهگاه آبدزدك انتخاب میشود، اما شكل قیفی سوراخ، مانع از خروج آن خواهد شد.
- استفاده از خشره‌كش‌های گرانول به مقدار 15 تا 20 كیلوگرم در سطح یك هكتار
- استفاده از طعمه مسموم در هنگام غروب و یا همزمان با خروج حشرات از داخل خاك به مقدار 5 گرم در مترمربع دركنار مرزهای آلوده
برای تهیه طعمه مسموم حشره كش سوین 85% و یا سموم كش دیگری مانند لیندین را به مقدار 2 تا 3 كیلوگرم با 100 كیلوگرم سبوس برنج و مقدار 50 لیتر آب برای استفاده در یک هكتار شالزار حل می‌نماییم. برای این كار ابتدا 5 لیتر آب را روی سم و سبوس ریخته و بقیه آب را به تدریج ریخته و هم می‌زنیم تا كاملا دانه دانه شده و در سطح مزرعه به راحتی پخش شود.
عملیات بعد از برداشت
رییس موسسه تحقیقات برنج یاد آور شد: «در مزارعی كه تحت اثر تنش خشكی بوده‌اند، احتمالا بالا بودن درصد دانه‌های پوک بالا می‌رود، به همین دلیل عملیات بوجاری بعد از خرمنكوبی الزامی است.
- تنش خشكی احتمال ضعیف شدن دانه‌ها از نظر مقاومت فیزیكی را بالا می‌برد. به همین دلیل باید عملیات خشک كردن شلتوک را در دمای مناسب 40 تا 45 درجه سانتی‌گراد انجام داد.
در هنگام تبدیل باید از وارد آوردن فشار توسط دستگاه سفید كن پرهیز شود، چرا كه سفید كردن بیشتر در شرایطی كه دانه ضعیف است درصد خرد شدن را به شدت بالا می‌برد».
آفتاب: رییس موسسه تحقیقات برنج كشور توصیه های فنی و علمی پژوهشی را برای شالیكاری در شرایط خشكسالی اعلام كرد. به گزارش خبرنگار اقتصادی آفتاب، عباس شهدی كومله رییس موسسه تحقیقات برنج كشور در اطلاعیه ای، یادآور شد: «هر سال 22 مارس (سوم فروردین) روز جهانی آب خوانده میشود و بزرگداشت همین روز از سوی سازمان ملل متحد در اجلاس ریودوژانیرو به تصویب و در مجموع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان «آب برای زندگی» نامگذاری شده است».
در ادامه این اطلاعیه آمده است: «دهه آب برای زندگی كه با هدف جهانی تمركز بیشتر روی موضوعات مربوط به آب نامگذاری شده است، بیانگر اهمیت آب در تولید محصولات گیاهی به ویژه برنج بوده، بنابر این با توجه به تغییرات جهانی آب و هوا و وقوع خشكسالی و كم آبی در سالهای اخیر، موسسه تحقیقات برنج كشور بر خود فرض می‌داند، توصیه‌های فنی لازم را با توجه به پژوهش‌های انجام شده و جدیدترین تحقیقات صورت گرفته بصورت كاربردی در اختیار بهره‌برداران شالیكار قرار دهد».
توصیه موسسه تحقیقات برنج برای مقابله با كم‌آبی
در مقدمه این نوشتار آمده است: «نشریه حاضر حاصل تحقیقات و مطالعات محققان موسسه تحقیقات برنج كشور جهت رویارویی با مساله كم‌آبی در این گونه سالها بوده و حاوی توصیه‌هایی براساس علوم آبیاری، زراعت و اصلاح، خاكشناسی، مكانیزاسیون و گیاهپزشكی می‌باشد و در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، كارشناسان و محققین این موسسه آماده ارایه توضیحات حضوری و برگزاری كارگاه آموزشی خواهند بود. بدیهی است كه تجارب عملی كارشناسان واحدهای اجرایی در امور آب و كشاورزی نیز كه در شرایط سخت كاری بدست آمده دارای ارزش فوق‌العاده بوده و در تلفیق با نظریات محققان موجب خدمت به جامعه كشاورزان شالیكار خواهد بود».
صرفه جویی در آب كشاورزی
وی در مورد آبیاری گفت: «در حال حاضر مقدار آبی كه برای زراعت در ایران مصرف میشود، بسیار بیشتر از مقدار نیاز واقعی گیاه بوده و مابقی مربوط به تلفات شبكه انتقال و توزیع و كاربرد آب از طریق نفوذ عمقی و روان آب خروجی از انتهای مزرعه است. هر چند مقدار زیادی از این تلفات غیرقابل اجتناب است، اما می‌توان با استفاده از توصیه‌های زیر از مقدار آن كاست.
روش آبیاری متداول در ایران، آبیاری غرقاب دایم می‌باشد، اما با توجه به كمبود آب در كشور ادامه این روش در كشور جایز نبوده و توصیه میشود به منظور بالا بردن راندمان آبیاری، كمک به توزیع عادلانه آب و جلوگیری از بروز هرج و مرج در برداشت و توزیع آب، از روش آبیاری متناوب استفاده شود. در این روش آب در فواصل زمانی متناسب با آب و هوا و خاک هر منطقه وارد مزرعه شده و تا عمق حدود پنج سانتیمتر غرقاب میشود. فاصله زمانی مناسب براساس آب و هوا و خاک منطقه قابل انتخاب می‌باشد. هر چه خاک شالیزار سبک‌تر و یا منطقه گرم و خشک‌تر باشد، این فاصله زمانی كمتر خواهد بود. یک شاخص خوب برای تشخیص زمان مناسب برای آبیاری، ظهور ترک‌های مویین در سطح خاک می‌باشد كه باید با ظهور آن اقدام به آبیاری مجدد نمود، زیرا پس از بروز ترک‌های بزرگتر در آبیاری بعدی با تلفات عمقی زیاد مواجه خواهیم شد.
آزمایشات متعدد انجام شده توسط محققان برنج در سالهای مختلف در نقاط برنج‌خیز كشور نشان می‌دهد كه در استانهای شمالی برای اكثر ارقام رایج دور آبیاری حداقل پنج روزه و حداكثر تا ظهور ترک‌های موئین پس از خشک شدن در زمین زارعان كاهشی در عملكرد برنج ایجاد نخواهد كرد به شرطی كه در زمان آبیاری عمق آب به حداقل پنج سانتیمتر رسانیده شده و سایر عملیات زراعی به خوبی انجام پذیرد.
همچنین این فاصله زمانی برای خاكهای سنگین شالیزاری در استانهای جنوبی یک روز و در استانهای میانی دو روز پیشنهاد میشود.
آزمایشات دیگری كه بر اساس رطوبت خاک شالیزار بعمل آمده نشان داده است كه حتی در رطوبت 80درصد پایین‌تر از رطوبت اشباع نیز كاهش محسوسی در عملكرد بوجود نیامده است.
از نظر ظاهری گیاه برنج در شرایط یكه دچار كم آبی شود در برگهای خود علائمی به شكل زیر بروز می‌دهد. ابتدا برگها از وسط زاویه‌دار شده و به سمت داخل جمع می‌شوند و در صورت ادامه كم‌آبی به شكل لوله‌ای در می‌آیند و پس از آن از نوك برگ شروع به خشك شدن می‌نمایند. با شروع لوله‌ای شدن برگها باید آبیاری شروع شود تا گیاه فرصت بازیابی داشته باشد».
رییس موسسه تحقیقات برنج كشور گفت: «در اجرای طرح آبیاری نوبتی توجه به مرحله رشد گیاه بسیار مهم است. از دلایل عمده غرقابی كردن اراضی شالیزاری جلوگیری از خسارت علفهای هرز می‌باشد. بدین منظور توصیه میشود حتی‌الامكان در سه هفته اول پس از نشاكاری مزرعه از حالت غرقابی خارج نشود، در غیر این صورت مبارزه با علفهای هرز تشدید میشود.
آزمایشهای متعدد نشان داده است كه حداكثر حساسیت برنج به كم‌آبی در دوره گل دهی (یک هفته قبل و تا یک هفته بعد از گلدهی) می‌باشد، سپس ابتدای دوره حداكثر رشد سبز (30 روز پس از نشاكاری) مرحله پرشدن و رسیدن دانه به ترتیب حساسیت كمتری نسبت به دوره گلدهی دارند.
نكته مهم نیاز به غرقابی در دوره پس از نشاكاری به منظور مبارزه با علفهای هرز می‌باشد. بنابراین مجریان طرح آبیاری نوبتی باید به تامین آب برای دوره گلدهی و دوره پس از نشاكاری توجه نموده و سعی نمایند، در این دوره آب بیشتری تامین نمایند».
رییس موسسه تحقیقات برنج معتقد است: «حتی‌الامكان بهتر است آن دسته از اراضی كه از طریق یک منبع یا دریچه آب می‌گیرند، در عملیات زراعی نظیر تاریخ كشت، انتخاب رقم، سمپاشی و كودپاشی هماهنگ باشند، تا در هنگام اجرای آبیاری نوبتی دچار مشكل موضعی نشده و توزیع آب به خصوص در حالت آبیاری كرت به كرت، راحت‌تر امكان‌پذیر شود».
وی افزود: «كانالهای آبیاری برای تامین شیب و عرض مقطع مناسب و از بین بردن علفهای هرز در طول فصل زراعی به طور مرتب لایروبی شوند تا ضمن انتقال سریع تر و راحت‌تر آب، تلفات انتقال آب نیز كمتر شود».
حفر چاه و حل مشكل آب
شهدی كومله ادامه داد: «حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق می‌تواند به طور موضعی مشكل كم‌آبی را كاهش دهد، اما باید به كیفیت و درجه حرارت آب توجه شود. برای بررسی كیفیت آب می‌توان با تهیه نمونه آب از چاه و ارسال آن به آزمایشگاه خاک و آب، موسسه برنج و یا سایر ادارات عمل نمود».
درجه حرارت مناسب برنج
رییس موسسه تحقیقات برنج در ادامه افزود: «درجه حرارت مناسب برای رشد برنج 20 تا 30 درجه سانتی‌گراد می‌باشد و گیاه برنج در حرارت‌های كمتر از 12 درجه و بیشتر از 32 درجه دچار خسارت خواهد شد.
از آنجا كه درجه حرارت آب چاه‌ها به طور عموم كمتر از درجه حرارت محیط می‌باشد، باید با آبیاری تدریجی و تناوبی با این مساله برخورد نمود.
اگرچه در شرایط كم آبی استفاده از آب زهكش‌ها جهت آبیاری غیر قابل اجتناب است، ولی توصیه میشود، در صورت امكان این كار به صورت تلفیقی با آب تازه انجام گیرد، تا از خسارت احتمالی كاسته شود، در هر حال انجام آزمایش كیفیت آب از طریق نمونه‌گیری لازم است.
چنانچه در طی فصل رشد بارندگی اتفاق افتد، كشاورزان طبعا اقدام به حفظ آب در سطح كرتها خواهند نمود، اما باید توجه نمود كه عمق آب از 15 تا 20 سانتیمتر بیشتر نشود».
آماده‌سازی زمین
شهدی كومله رییس موسسه تحقیقات برنج كشور گفت: «در ابتدای فصل پس از یک بارندگی خوب می‌توان عملیات آماده سازی زمین را شروع نمود.
در شرایطی كه خاک خشک است، می‌توان به جای تیلر برای شخم اولیه از تراكتور استفاده كرد.
در شرایط كم آبی می‌توان عمق شخم را تا حدود 15 سانتیمتر كاهش داد
برای شخم ثانویه بهتر است كه از روتیواتور استفاده شود.
دقت بیشتر در شخم ثانویه و گلخراب كردن خاک (پادلینگ) بخصوص در مجاورت مرزها می‌تواند در كاهش نفوذ‌پذیری خاک و تلفات نفوذ عمقی آب موثر باشد.
تسطیح مناسب كرتهای شالیزاری موجب كاهش زمان لازم برای آبگیری، توزیع یكنواخت، كنترل و تنظیم آب توسط زارعیت شده و در افزایش راندمان كاربرد آب موثر می‌باشد.
مرزهای بین كرتها از شرایط عادی پهن‌تر و محكم‌تر ساخته شوند (عرض پایین 40، عرض بالا 20 و ارتفاع حدود 20 سانتیمتر) تا در صورت بارندگی توانایی حفظ آب در كرتها وجود داشته باشد.
بهتر است در صورت امكان، مرزها با پلاستیک پوشانده شوند، این كار ضمن جلوگیری از تخریب و ترک مرزها از نفوذ جانبی آب و رشد علفهای هرز و آفات در روی مرزها تا میزان زیادی می‌كاهد».
انتخاب رقم و خزانه‌گیری
- خزانه‌گیری سیستم جوی ، پشته با استفاده از پوشش پلاستیک،
- كنترل دقیق مقدار درجه حرارت در زیر پلاستیک بخصوص در دماهای بالا ضروری است.
- اگرچه انتخاب رقم محلی زودرس می‌تواند در گریز از مشكل كم‌آبی، موثر باشد، ولی به منظور بهره‌برداری از مزیت عملكرد بالای ارقام اصلاخ شده می‌توان بخشی از مزرعه را به كشت آنان اختصاص داد. مقدار آن بستگی به شرایط آب و مزرعه دارد.
رییس موسسه تحقیقات برنج افزود: «اگرچه براساس مطالعات انجام گرفته بذرپاشی در دهه دوم فرورین و نشاكاری در دهه اول و دوم اردیبهشت موجب حداكثر عملكرد، افزاش رتون دهی و كاهش خسارت بارندگی انتهای فصل میشود، ولی در شرایط كم آبی در ابتدای فصل، ایجاد فاصله زمانی برای كشت قسمتهای مختلف مزرعه می‌تواند از تراكم زمانی برای نیاز به غرقابی تمامی مزرعه بكاهد به طوری كه تمام مزرعه در یک زمان به حداكثر آب نیاز نخواهد داشت.
اگرچه دیر كشت كردن موجب كاهش عملكرد خواهد شد، ولی می‌توان در شرایط كم آبی شدید بخشی از مزرعه (ترجیحا مزارع پایین دست) را در اولویت دوم از نظر كشت قرارداد، با این كار آب حاصل از بارندگی احتمالی مرداد ماه و آب خروجی از مزارع بالادستی قابل استفاده خواهد بود.
- انتخاب بذر مناسب و رعایت اصول علمی در هنگام خزانه‌گیری موجب تولید نشای سالم‌تر و قوی‌تر خواهد شد كه بی‌گمان دارای مقاومت بیشتری نسبت به عوامل محیطی خواهد بود.
- زه‌كشی میان فصل و انتهای فصل ضمن كاهش آب مصرفی می‌تواند موجب زودرسی گیاه شود.
- استفاده از نشای جوان (20 تا 25 روزه) به جای نشای 30 روز و بالاتر.
- تراكم بیشتر كشت با انتخاب 15×15 سانتیمتر به جای 20×20 برای ارقام بومی و 20×20 به جای 25×25 سانتیمتر برای ارقام اصلا ح شده، به منظور ایجاد پوشش گیاهی سریع‌تر برای مبارزه با علفهای هرز و كاهش تبخیر از سطح مزرعه».
تغذیه و كود
در این اطلاعیه آمده است: «در شرایطی كه در خزانه مشكل كم‌آبی و جود داشته باشد باید از مقدار كود كاسته شود.
- وجود لایه آب در شرایط غرقابی از تصعید كود از ته جلوگیری می‌نماید، اما در شرایط كم‌آبی بهتر است كود از ته با خاک به خوبی مخلوط شود تا از تصعید آن جلوگیری شود.
- ازدیاد مصرف كودهای پتاسه در شرایط كم‌آبی ( بسته به شدت كم‌آبی) می‌تواند مقاومت گیاه را نسبت به تنش خشكی افزایش دهد.
- در شرایطی كه كم‌آبی شدت داشته باشد، جلوگیری از تجمع خسارت‌زای كودها باید كود را تقسط نموده و در چند نوبت در اختیار گیاه قرار داد.
بهترین زمان برای دادن كود سرك در شرایط كم آبی قبل از وجین است؛ زیرا در هنگام وجین كود نیز با خاك مخلوط خواهد شد.
- كودپاشی باید با نوبت آبیاری هماهنگ بوده و بلافاصله بعد از آبگیری كودپاشی صورت گیرد.
برای تامین كود پتاسه، سولفات پتاسیم بر كلرور پتاسیم ارجحیت دارد.
- در صورت استفاده از روش آبیاری تناوبی استفاده از 60 كیلوگرم (معادل 130 كیلوگرم اوره) در دو مرحله ابتدا و سرک.
- مصرف كود دامی همراه با كود آلی قبل از آماده نمودن زمین و نشاكاری از نظر حفظ و نگهداری آب و حفظ شرایط رطوبتی مناسب در اطراف ریشه گیاه برنج در مقابله با شرایط كم آبی بسیار موثر خواهد بود».
مبارزه با علفها هرز
شهدی كومله بیان داشت: «حالت غرقابی در مزارع شالیزاری در كنترل علفهای هرز نقش مهمی دارد، بنابراین در شرایط كم‌آبی رشد علفهای هرز شدت خواهد یافت.
از نظر اجرایی در صورت حاد نبودن مشكل كم‌آبی، تامین آب كافی برای مرحله نشاكاری در اولویت دوم پس از دوره گلدهی قرار می‌گیرد. یعنی در صورت اطمینان از ذخیره آب كافی برای مرحله گلدهی، دومین اولویت تامین آب برای مرحله پس از نشاكاری به منظور مبارزه با علفهای هرز می‌باشد.
- در صورت شدید بودن مشكل كم‌آبی برای برخورد با این مشكل ضمن تشدید كنترل علفهای هرز به وسیله دست، استفاده از علف‌كش‌های پروپانیل (استام اف 34) و بازگران (بنتیازول) توصیه میشود.
سم پروپانیل كه برای مبارزه با علف هرز سوروف بكار می‌رود، باید به مقدار 10 تا 12 لیتر در هكتار مصرف شود.
از آنجا كه پروپانیل علف كشی تماسی است؛ لذا در شرایطی كه مزرعه فاقد آب است با كمک سمپاش طوری باید مصرف شود كه سم حتی‌المقدور با همه علفها تماس یابد. چنانچه تراكم جمعیت پهن برگان و جگن‌ها زیاد باشد؛ لازم است سم بازگران به مقدار 3 تا 4 لیتر در هكتار مصرف شود شاریط مصرف این علفكش‌ها مشابقه سم پروپانیل است.
شهدی كومله ادامه داد: مطالعات نشان داده است كه كمبود آب و خالت غیرغرقاب موجب تجزیه علف كش تیوبنكارب و بروز كوتولگی میشود.
این نكته اهمیت به مراتب بیشتری دارد. بنابراین توصیه میشود در شرایط كم آبی از این علف‌كش در اراضی دارای سابقه كوتولگی استفاده نشود.
در صورت استفاده از روش آبیاری نوینی ضمن حفظ حالت غرقابی در هفته‌های اول باید به مقدار 5/2 لیتر در هكتار از علف‌كش بوتا كلر استفاده نمود ».
مبارزه با بیماریها
رییس موسسه تحقیقات برنج در خصوص مبارزه با بیماریها به ویژه بیماری بلاست، گفت: «چنانچه مزرعه دچار كم‌آبی شود، به طوری كه برگها دچار لول‌شدگی شوند و بعد از آن در اثر بارندگی یا آبیاری آب لازم تامین شود، در این صورت بیماری بلاست شدت خواهد یافت، ولی اگر كم آبی ادامه یابد بیماری لكه قهوه‌ای افزایش خواهد یافت.
برای مبازرزه با بیماری بلاست، سمپاسی با استفاده از سم‌تری سیكلازول به مقدار نیم كیلوگرم در هكتار و هینوزان به مقدار یك لیتر در هكتار و سم وین به مقدار 400 میلی‌لیتر در هكتار توصیه میشود».
استرس خشكی و كم‌آبی
شهدی در این اطلاعیه آورده است:« بیماری لكه قهوه‌ای برنج به صورت لكه‌های گرد تا بیضوی به رنگ قهوه‌ای تیره روی برگها و خوشه‌های برنج ظاهر میشود، استرس ناشی از خشكی و كم‌آبی منجر به افزاش تعداد لكه‌ها و وسعت آنها روی گیاه برنج و كاهش و كاهش عملكرد خواهد شد. برای مواجه با این بیماری، ضدعفونی بذر و سمپاشی با استفاده از سم تریفین به نسبت 2 در هزار در مرحله خوشه‌دهی الزامی است».
مبارزه با آفات
رییس موسسه تحقیقات برنج اعلام كرد: «در مزرعه غیرغرقاب در صورت وجود آفت كرم ساقه‌خوار نواری و یا آفات پروانه‌ای، سمپاشی با استفاده از سموم مایع (حشره‌كش‌های فسفره) روز مزرعه توصیه میشود.
این كار موجب تلف شدن حشرات كامل آفات پروانه‌ای و مرحله لاروسن اول و دوم كرم ساقه‌خوار برنج میشود؛ اما در سایر آفات پروانه‌ای از قبیل كرم سبز برگ‌خوار برنج و پروانه تک نقطه‌ای برنج روی حشرات كامل و روی همه سنین لاروی اثرگذار می‌باشد.
در حالی كه در مزرعه كمی آب وجود داشته باشد می‌توان از سموم حشره‌كش با فرمولاسیون گرانول (دیازینون، پادان و یا ریجنت) استفاده نمود. این كار باعث تلف شدن لاروهای داخل ساقه میشود.
در شرایط كم‌آبی، تراكم جمعیت آبدزدک (كاپیش) افزایش خواهد یافت. برای مبارزه با آبدزدک می‌توان ا زروشهای زیر استفاده نمود».
استفاده از تله‌های خاكی كه شبیه به قوطی كمپوت بوده و در داخل خزانه یا زمین اصلی در داخل خاك نصب می‌شوند.
این قوطی‌ها، طوری طراحی می‌شوند كه سوراخ ورودی به طرف داخل و به شكل قیفی باشد كه قسمت گشاد آن در پایین قرار گیرد. در این حالت سوراخ ایجاد شده به عنوان پناهگاه آبدزدك انتخاب میشود، اما شكل قیفی سوراخ، مانع از خروج آن خواهد شد.
- استفاده از خشره‌كش‌های گرانول به مقدار 15 تا 20 كیلوگرم در سطح یك هكتار
- استفاده از طعمه مسموم در هنگام غروب و یا همزمان با خروج حشرات از داخل خاك به مقدار 5 گرم در مترمربع دركنار مرزهای آلوده
برای تهیه طعمه مسموم حشره كش سوین 85% و یا سموم كش دیگری مانند لیندین را به مقدار 2 تا 3 كیلوگرم با 100 كیلوگرم سبوس برنج و مقدار 50 لیتر آب برای استفاده در یک هكتار شالزار حل می‌نماییم. برای این كار ابتدا 5 لیتر آب را روی سم و سبوس ریخته و بقیه آب را به تدریج ریخته و هم می‌زنیم تا كاملا دانه دانه شده و در سطح مزرعه به راحتی پخش شود.
عملیات بعد از برداشت
رییس موسسه تحقیقات برنج یاد آور شد: «در مزارعی كه تحت اثر تنش خشكی بوده‌اند، احتمالا بالا بودن درصد دانه‌های پوک بالا می‌رود، به همین دلیل عملیات بوجاری بعد از خرمنكوبی الزامی است.
- تنش خشكی احتمال ضعیف شدن دانه‌ها از نظر مقاومت فیزیكی را بالا می‌برد. به همین دلیل باید عملیات خشک كردن شلتوک را در دمای مناسب 40 تا 45 درجه سانتی‌گراد انجام داد.
در هنگام تبدیل باید از وارد آوردن فشار توسط دستگاه سفید كن پرهیز شود، چرا كه سفید كردن بیشتر در شرایطی كه دانه ضعیف است درصد خرد شدن را به شدت بالا می‌برد».
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید