آفتاب: سرعت شهر نشینی در ایران بسیار بالاست و بخش شهری نشده نیز به شدت تحت تأثیر کنشها و رفتارهای شهری قرار گرفتهاند.
به گزارش خبرنگار سرویس اجتماعی آفتاب، دکتر ناصر فکوهی، دانشیار گروه انسان شناسی دانشگاه تهران در سخنرانی خود با عنوان "بحران روابط بین جنسی و تحول نهاد ازدواج در روند توسعه فرهنگ شهری در همایش خویشاوندی در ایران و کشورهای همسایه" با مقایسه قومیت و خویشاوندی به بُعد تابویی آنها در ایران اشاره کرده و گفت: «در 10 تا 15 سال قبل در ایران به قومیت ها بصورت یک تابو نگاه میشد در صورتیکه امروز تا حدی این تابوها شکسته و پذیرفته شده که قومیت در برابر ملیت نیست و هویت و زبان قومی به رسمیت شناخته شدهاست».
وی در ادامه افزود: «در مباحث مربوط به خویشاوندی امروزه دو گفتمان وجود دارند که در برابر خانواده و واقعیتهای آن بیانی ریاکارانه دارند؛ این دو گفتمان این اصل مهم را نادیده میگیرند که "سن ازدواج در کمتر از 10 سال گذشته از حدود 21 سال به حدو 27 سال رسیده است وسؤال اصلی اینجاست که جوانان در این فاصله چه میکنند؟" و باید هم چنین متذکر شد که تمام واژگانی که به روابط جنسی مربوط میشوند، حالت تابویی پیدا میکنند و حتی در رسانهها و مطبوعات نیز این نوع پنهان کاری وجود دارد و از اصطلاحاتی مانند "زنان ویژه" به جای "زنان روسپی" استفاده میکنند».
دکتر فکوهی با تأکید بر اینکه بدون استثنا در هر جا که سن ازدواج بالا رفته، انقلاب جنسی رخ داده است، افزود: «در ایران نیز این واقعه در بین گروه بزرگی از اقشار شهری رخ داده، اما همانند بسیاری از مسائل، در لایههای متعدد گفتمانی و سطحی توجیه شدهاست».
از دیدگاه دکتر فکوهی، تغییر روابط بین جنسیتی به مثابه یکی از مهمترین عوامل کنونی و آنی جامعه ایرانی، توانایی دگرگونی کل سیستم را داراست.
از نظر دکتر فکوهی از عوامل و مؤلفههایی که تحول در نهاد خانواده و ازدواج را در پی دارد، میتوان موارد ذیل را نام برد:
- تبدیل تحصیلات عالی از یک سرمایه فرهنگی به یک سرمایه نمادین قابل مبادله در مناسبات بین جنسیتی
- حضور گسترده زنان در دانشگاه که در تضاد با حضور بسیار کم رنگ آنها در بازار کار و به ویژه در مشاغل بالای اجتماعی( زیر 2% ) همراه است.
- تداخل فرهنگ های سنتی– محلی– دینی با فرهنگهای شهری الگو گرفته از موقعیتهای جهانی از خلال توزیع دانشگاهی
دکتر فکوهی با تاکید بر این که مهاجرت دختران دانشجویی از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و آشنایی با فرهنگ و سبک زندگی شهری و همچنین دانشجویانی که از شهرهای بزرگ به شهرهای کوچک برای ادامه تحصیل مهاجرت میکنند و به ایجاد سبک زندگی جدیدی مبادرت میورزند، اهمیت بحثهای آسیب شناسانه را خاطرنشان کرد.
دکتر فکوهی با اشاره به تغییرات گسترده در روابط جمعیتی و اثرات منفی آنها از افزایش ازدواجهای همخون ( 28% در گیلان و 78% در سیستان و بلوچستان) یاد کرد و افزود: «افزایش انحرافات اجتماعی از اثرات منفی این تغییر جمعیتی محسوب میشود».
دکتر فکوهی با اشاره به آسیبهای جدی حوزه دنیای مجازی گفت: «انفجار بزرگی است که در گسترش سایتهای پورنوگرافی در ایران رخ داده است. روابط مبهم و متناقض بین جنسیتی، افزایش شدید ایدز، گسترش شدید سایتهای پورنوگرافیک و پورنوگرافی زیر زمینی و محتوای آنها، خشونت علیه زنان و کودکان و سوء استفاده از آنان، از موارد آسیبی روابط بین جنسیتی محسوب میشوند. این قبیل سایتها از پر بیندهترین سایتها در بین مخاطبان ایرانی میباشد و آنچه که در این «پورنو گرافی بومی» بیشتر به چشم میخورد، مسئله زنای با محارم است که اغلب به صورت متن و نه عکس یا فیلم بیان میشود».
محور های اصلی این تغییر مناسبات جنسیتی از دیگاه وی به عواملی چون بالا رفتن سن ازدواج به دلایل اقتصادی– اجتماعی، جدا شدن کارکرد تولید مثلی از کارکرد روابط جنسی، تبدیل تحصیل دانشگاهی به عامل مؤثر در "مذاکره" مبادله خویشاوند و تغییر موقعیت زنان و حضور گسترده آنها در گروه های نخبه و تأثیر گذار در جامعه مدنی بستگی دارد.
به زعم دکتر فکوهی این تغییرات در مناسبات بین جنسیتی هم آثار و پیامدهای مثبت و هم منفی داشته است که از پیامدهای مثبت آن به «ورود زنان به تقریباً تمام عرصههای عمومی» ، « پذیرش بسیار نسبی و غیر شفاف روابط بین جنسیتی در برخی از گروه های شهری» و «جرم زدایی نسبی از برخی از حوزههای آسیب شناختی» اشاره دارد و در بحث از آثار منفی مواردی نظیر «خود کشی دختران»، «افزایش روسپیگری و تمرکز زدایی از شکل حرفهای به اشکال غیر حرفهای و شبه حرفهای»، «گسترش نرخ طلاق و شکنندهتر شدن آن به دلیل بالا رفتن روابط مبادلهای در آن» را خاطر نشان کرد.
وی در ادامه افزود: «زنان در ایران امروز با تغییراتی که در مناسبات جنسیتی رخ داده است به موقعیتهای دست یافتهاند که در گذشته فاقد آنها بودند و این خود به فعالیت زنان در عرصههای عمومی و حضور کیفی و تأثیرگذار آنها در حیات اجتماعی، جنبش گسترده زنان برای احقاق حقوق مدنی خود و زنانه شدن گفتمانهای عمومی منجر شده است».
دکتر فکوهی در همین راستا تشریح نمود که این تغییرات به واکنشهای جماعتهای پایبند به اخلاق سنتی از طریق کاهش سن ازدواج در برخی از نقاط ایران منجر شده است، و هم چنین افزایش شمار مجردان در موقعیت های شهری بسیار نامناسب برای زندگی به خصوص زنان مجرد و گسترش آسیب های ناشی از روابط جنسی محافظت نشده را از مسائل آسیبی دیگر در این زمینه بر شمردند.
وی در پایان سخنان خودخاطر نشان کردکه: «موقعیت زنان در جامعه ایرانی در روندی به احتمال زیاد بازگشت ناپذیر به سوی آزاد سازی بیشتر نسبت به موقعیت سلطه مردانه میباشد؛ و دیگر اینکه افزایش سن ازدواج و کاهش نرخ باروری عمومی ادامه مییابد ولی واکنشهای شدیدی در جهت معکوس از سوی جماعتهای سنتی و دینی به وجود خواهد آمد».