اهمیت رفتاری‌های والدین در شکل‌گیری هویت جنسی کودک
خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی در شکل‌گیری هویت افراد نقش مهمی در ایجاد و یا عدم ایجاد بسیاری از اختلالات روانی و جسمی دارد که یکی از این اختلالات اختلال هویت جنسی است که کیفیت زندگی فرد را از کودکی تا بزرگسالی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد به این معنا که فرد از جنسیت خود رضایت ندارند و تمایل دارد به صورت فردی از جنس مقابل زندگی کند.
این اختلال و نارضایتی از هویت جنسی نه فقط در سنین بزرگسالی بلکه گاهی از سنین کودکی آغاز می شود اما بسیاری از والدین این اختلال را گذرا و موقتی می‌دانند و در خصوص حل این مشکل از مراجعه به روان‌شناسان خودداری می‌کنند حال آن که تشخیص گذرا و موقتی بودن این اختلال و نارضایتی برعهده‌ی متخصصین و روان‌شناسان است.
در این خصوص مادر نیلوفر ۵ ساله می گوید: دخترم اصلا دامن نمی پوشد و علاقه ای به پوشیدن لباس های دخترانه ندارد سر همین مسئله خیلی ناراحت هستم با وجود این که مورد موأخذه اطرافیان قرار می‌گیرد اما باز هم ترجیح می دهد شلوار و بلوز بپوشد.
وی ادامه داد: در مغازه اسباب بازی فروشی همیشه سراغ ماشین و تفنگ می رود و به قفسه عروسک ها توجهی ندارد.
مادر نیلوفر بیان کرد: بازی های دخترانه مثل خاله بازی حوصله او را سر می برد اگر هم خاله بازی کند همیشه ترجیح می دهد نقش پدر داشته باشد.
وی با بیان اینکه اصلا تحمل نمی کند که گل سر داشته باشد، گفت: همیشه از برادرش می خواهد که با او کشتی بگیرد یا به قول خودش پلیس بازی کند.
در ادامه با دکتر مرضیه عزیزی معین روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه به گفت و گو پرداختیم.
عزیزی معین گفت: هویت جنسی عبارت است از احساس فردی مرد یا زن بودن که از سه تا چهارسالگی شروع می شود و در حالی‌که نقش جنسی به جنبه هایی از رفتار فرد اشاره می کند که با تعریف فرهنگ مردانگی و زنانگی شکل می گیرد و شواهدی وجود دارد که رفتار نقش جنسی به دنبال برچسب زدن صحیح به عنوان یک مرد و یک زن به وجود می‌آید.
وی ادامه داد: خیلی از کودکان رفتار های غالب جنسی را با توجه به نظر متفاوت نسبت به رفتار های مناسب برای مرد و زن را از سن چهار تا پنج سالگی نشان می‌دهند ولی هویت جنسی اینکه فرد خود را زن یا مرد بداند مربوط به سن چهار سالگی است.
عزیزی معین با بیان این که نارضایتی جنسی زمانی است که فرد از جنسیت خودش نارضایتی دارد و ترجیح می دهد که فردی از جنس مخالف خودش باشد، افزود: اختلال هویت جنسی به تعارض بین جنسیت واقعی فردی و جنسیتی که خود را معرفی می‌کند اطلاق می شود و این که فرد با جنسیتی که به دنیا آمده احساس نارضایتی زیادی دارد و در واقع ذهن با جسم و ژنتیک فرد مطابقت ندارد و در این بیماران تناقض صد در صدی وجود دارد و نسبت به جنس خودشان دچار اختلال می‌شوند و میل خیلی قوی دارند برای داشتن جنسیت دیگر و یا اصرار بر این که متعلق به جنس مقابل هستند و تنفر قوی از کالبدشناسی جنسی خودشون دارند.
وی با تأکید بر این که احساس فردی مرد یا زن بودن از سن ۴ سالگی است و در آن سن است که کودک متوجه تفاوت های جنسیتی زن یا مرد بودن می شود، افزود: رفتار های والدین، ساختار های فرهنگی و محیط اجتماعی در شناخت هویت جنسی کودک موثر است.
عزیزی معین اضافه کرد: رفتارهای والدین با کودکان و کیفیت روابط خانوادگی در سال های اولیه زندگی کودک در شناخت و آگاهی از هویت جنسی تاثیر بسزایی دارد همچنین بیان جملاتی همچون چه دختر خوبی دارم و یا چه پسر مودبی دارم در انتقال ارزش های هویت جنسی مرد بودن و یا زن بودن به کودک اهمیت فوق العاده ای دارد.
این روانشناس بالینی اظهار کرد: استفاده کودک از اسباب بازی‌های مربوط به جنس خود مثل داشتن عروسک برای دخترها یا ماشین و تنفگ برای پسرها می‌تواند به ساخت هویت جنسی کودکان کمک کند.
مدرس دانشگاه در خصوص رفتار های ناشی از نارضایتی جنسی در کودکان، عنوان کرد: این کودکان معمولاً علاقه‌ای به این ندارند که از اسباب بازی‌های خودشان استفاده کنند و ترجیح می دهند از اسباب بازی‌های جنس مخالف استفاده کنند، از لباس های مختص به جنس مخالف لذت می‌برند همچنین با همجنس های خودشان بازی نمی کنند و در برقراری ارتباط و دوستی با همجنسان خود دچار مشکل هستند.
وی ادامه داد: کودکان در حالت نارضایتی جنسی در مدرسه غمگین تنها و منزوی هستند، دچار اضطراب و افسردگی می شوند و در نوجوانی بیشتر در معرض آسیب های اجتماعی و مصرف مواد مخدر و الکل قرار می گیرند.
عزیزی معین گفت: والدین از ابتدا متوجه تفاوت رفتارهای کودک با همجنس های خودش می شوند به عنوان مثال پسران ترجیح می دهند ظاهری زنانه برای خود درست کنند علاوه بر این که گاهی حرکات دست و رفتارهای ظریف زنانه از خود نشان می دهند و دختران هم اغلب در برابر پوشیدن لباس های زنانه مقاومت می کنند و کتک کاری‌ها و قلدر بازی‌های بیشتری انجام می‌دهند همچنین در تخیلات و بازی های خودشان نقش های جنس مقابل را ایفا می کنند.
وی با بیان اینکه خانواده نقش مهمی در زندگی انسان ها ایفا می کنند و به راحتی می توانند به کودک کمک کنند که دچار اختلال هویت جنسی نشود، تصریح کرد: لازم است کودکان در مورد هویت جنسی خودشان احساس رضایت داشته باشند و رشد سالم روانی مستلزم این است که یک کودک بتواند تشخیص بدهد که مذکر و یا از جنس مؤنث است لذا کودکان باید بدانند که دو جنسیت مذکر و مونث وجود دارد و پسر بداند که در آینده مرد و یک پدر و دختر بداند که در آینده یک زن و مادر خواهد بود و نسبت به زن بودن یا مرد بودن خودشان باید احساس خوبی پیدا کنند.
عزیزی معین ادامه داد: در واقع پدر و مادر هستند که به عنوان والدین به کودک نشان می‌دهند که ما از این که تو دختر یا پسر هستی خوشحالیم و انتظار داریم که در بزرگسالی یک زن یا مرد کامل باشی.
این مدرس دانشگاه ابراز کرد: فرزند پسر باید بیشتر با پدر و فرزند دختر باید بیشتر با مادر خود همراه باشد و اگر یک پسر در هویت مذکر خودش احساس بی‌کفایتی کند به جای پدرش با مادر همانندسازی می‌کند و این احساس را دارد که باید دختر باشد همچنین اگر دخترها به عنوان هویت مؤنث فکر کنند که دوست داشتنی نیستند به جای مادر با پدر همانند سازی می کنند و اینجاست که باید والدین حتما به این مسئله توجه کنند.
روانشناس بالینی با اشاره به این که در همه اختلالات روانی ما نقش ژنتیک را می‌بینیم و حتما در خصوص اختلال هویت جنسی هم مهم است، بیان کرد: اما در خصوص نارضایتی جنسی نظریه روانی اجتماعی در این مورد صحبت می کند که اثرات تربیتی و رفتاری و القا تمایلات توسط والدین، تشویق کودکانی که رفتارهای جنس مقابل را تقلید می کنند، وجود والد همجنس پرخاشگر و اختلال در رابطه عاطفی با فرزند، آشفتگی روابط والدین، جدایی از یکی از والدین می تواند موثر باشد لذا نوع رفتار اطرافیان کودک و شرایط محیطی بسیار مهم است.
عزیزی معین در خصوص راهکارهای پیشگیرانه برای عدم ایجاد نارضایتی از هویت جنسی با بیان این که والدین نقش اول را دارند، گفت: این والدین هستند که باید علائمی همچون ترجیح به پوشیدن لباس ها جنس مخالف، عدم دوستی با همجنسان و انجام بازی ها مختص جنس مقابل را در نظر بگیرند لذا والدین در صورت تشخیص خودشان و اطرافیان کودک، حتما باید به روانشناس یا روان‌پزشک مراجعه کنند تا این تشخیص توسط متخصصین تأیید شود.
