پنج نقطه حساس در شبکه توزیع انرژی دنیا

آفتاب‌‌نیوز :

آفتاب- سرویس بین‌الملل: بنزین 4 دلاری در آمریکا در گران‌ترین حدی به سر می‌برد که مصرف‌کنندگان انتظارش را دارند. اما اگر یک نفر به یکی از نقاط کلیدی و گلوگاه‌های انرژی در دنیا فشار بیاورد این قیمت خیلی از این بیشتر هم خواهد شد.

این پیام مجله «نیو ساینتیست» است که آسیب‌پذیری‌های زنجیره تأمین نفت در سطح جهان را بررسی کرده است. پیام این مجله بسیار سنگین است: «خیلی چیزها وابستگی به نفت دارد و خود نفت هم وابسته است به چند نقطه خاص حمل و نقل و فرآوری».

«یان سمپل» در مقاله «نیو ساینتیست» نوشته که «بسیاری از کشورهای صنعتی ذخیره اضطراری دارند که از آن به عنوان خط اول دفاعی استفاده می‌کنند. اما اگر اوضاع در دنیا ناگهان به هم بریزد این دیگر کافی نخواهد بود. کشورهایی که نفت در آن‌ها تمام شود حمل و نقل‌شان هم نابود خواهد شد، در تجارت بین‌المللی سختی‌های بسیاری خواهند دید و در تأمین نیازهای داخلی مثل توزیع غذا، خدمات اورژانسی و خرید و فروش روزمره هم به مشکلات بسیاری برخواهند خورد. بدون نفت همه چیز از حرکت باز می‌ایستد.»

زنجیره جهانی تأمین انرژی فوق‌العاده پیچیده است، اما بسیاری از مسیرهای آن از چند نقطه کلیدی مشخص عبور می‌کند. کافی است حمل و نقل یا فرآوری در این نقاط مختل شود تا قیمت نفت به 250 دلار برای هر بشکه برسد.

گزارش «نیو ساینتیست» بر اساس سناریوهای «بازی‌های نقش‌آفرینی امنیت ملی آمریکا» تهیه شده. این بازی‌ها شبیه‌سازی‌هایی هستند که نشان می‌دهند حتی حس این که ممکن است یک زنجیره تامین قطع شود باعث خواهد شد قیمت نفت بسیار بالا رود و تبعات مصیبت‌باری داشته باشد.

آخرین نسخه این شبیه‌سازی‌ها که آن را «موج شوک نفتی» نامیده‌اند نوامبر گذشته اجرا شد. طبق این تحقیق، تنها 2/1 درصد کاهش در تأمین نفت دنیا باعث خواهد شد قیمت نفت در چهار ماه 75 درصد افزایش یابد، به میزان از 95 دلار تا 165 دلار! با توجه به آن که قیمت نفت در حال حاضر 147 دلار به ازای هر بشکه است، آن کاهش ناچیز در میزان نفت در دسترس دنیا قیمت آن را به 250 دلار در هر بشکه خواهد رساند.

پنج نقطه در شبکه توزیع انرژی وجود دارد که اگر از روی تصادف یا آگاهانه دچار مشکل شوند سیستم جهانی سابقاً منظم نفت را به شدت آشفته خواهند ساخت.

1) خطوط لوله انبریج: این خطوط نفتی روزانه 2/2 میلیون بشکه نفت خام را به آمریکا می‌برند که یک‌پنجم واردات روزانه این کشور است. در نوامبر، یک انفجار تصادفی در مینه‌سوتا باعث تعطیلی این خطوط شد و برای چند روز عملاً یک پنجم از واردات نفت آمریکا کاهش یافت.

2) پالایشگاه نفتی بقیق: این مرکز فرآوری نفت در یک ابرحوزه نفتی به همین اسم در عربستان سعودی واقع شده است. این تأسیسات دو سوم نفت این کشور را می‌پالاید. در سال 2006 یک بار به آن حمله شد که البته ناکام ماند. در شش ماه گذشته پلیس سعودی 700 نفر را بازداشت کرده که اتهامشان برنامه‌ریزی برای حمله به این پالایشگاه بوده است. چند تأسیسات و پالایشگاه دیگر هم هستند که از اهمیت بالایی برخوردارند، مثل پالایشگاه‌های ونزوئلا یا کره جنوبی، اما بقیق آن قدر تأثیرگذار است که حمله به آن مانند آچاری غول‌پیکر است که لای چرخ جهان گذاشته شود.

3) پایانه نفتی ساحلی رأس تنوره: باورکردنی نیست ولی 10 درصد از نفت دنیا از این پایانه رد می‌شود. رأس تنوره از تأسیسات غول‌پیکر شرکت آرامکو (شرکت نفت عربستان) در خلیج فارس است.

4) تنگه هرمز و 5) تنگه ملکه: تقریباً 20 درصد از تولید نفت روزانه دنیا معادل 16 میلیون بشکه از تنگه هرمز رد می‌شود که خلیج فارس و دریای عمان را به هم متصل می‌سازد. این تنگه در باریک‌ترین قسمتش که نزدیک دبی است، تنها حدود 35 کیلومتر عرض دارد. تنگه ملکه که بین جزیره سوماترا اندونزی و سنگاپور واقع شده حتی از این هم باریک‌تر است و عرض آن به کمتر از 3 کیلومتر هم می‌رسد. با این حال روزانه 15 میلیون بشکه نفت (18 درصد از کل تولید نفت دنیا) از آن می‌گذرد.

«نیوساینتیست» سناریویی وحشتناک پیش روی خواننده می‌گذارد: «فرض کنید یک تانکر گاز مایع که از این مسیرها می‌گذرد دزدیده شود؛ آن را با مواد منفجره پر کنند و به یک تانکر نفتی بکوبند. انفجار حاصل آن قدر شدید خواهد بود و آتش آن به حدی ادامه خواهد داشت که آن گذرگاه برای چند ماه بسته خواهد شد. اقتصاد جهانی به بحران فروخواهد رفت چون سایر گذرگاه‌ها نمی‌توانند و آن قدر کشش ندارند که حجم نفت از دست رفته را جبران کنند.»

این تنها پنج نقطه در زیرساخت‌های انرژی دنیاست که می‌تواند مورد حمله قرار گیرد. جاهای بسیار بیشتر دیگری هم هست که در اقتصاد انرژی نقش بالایی دارند، مثل پالایشگاه‌های آمریکا، تنها پایانه گاز طبیعی در ساحل غربی آمریکا، 272 چاه نفتی ساحلی در خلیج مکزیک و بزرگ‌ترین مرکز ذخیره گاز در اروپا.