جزئیات موافقت مجلس با طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد دریاچه ارومیه
نمایندگان در نشست علنی امروز (سه شنبه، ۲۱ تیرماه) مجلس شورای اسلامی در جریان گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه با ۱۸۲ رأی موافق، ۱۵ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۳ نماینده حاضر در صحن موافقت کردند.
سمیه رفیعی قبل از قرائت متن گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، یاد دو خبرنگار محیط زیست که جان خود را در پی نامدیریتی‌ها و بی تدبیری‌های مسئولان سابق محیط زیست کشور از دست دادند، گرامی داشت.
رئیس کمیته محیط زیست کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس محور‌های تحقیق و تفحص را به شرح زیر قرائت کرد:
۱- عملکرد مالی و اجرایی ستاد دریاچه ارومیه از بدو تاسیس تا حال چگونه بوده است؟
۲- میزان اعتبارات در اختیار ستاد احیای دریاچه ارومیه در طول فعالیت چگونه بوده است؟
۳- بررسی چگونگی هزینه کرد اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه از اول تا به حال و همچنین دریافتی‌های مدیران آن مجموعه
۴- بررسی چگونگی و نحوه اختصاص اعتبارات در اختیار این ستاد در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف
۵- بررسی کلیه قرارداد‌های مالی و اجرایی ستاد دریاچه ارومیه با شرکت ها، اشخاص و پیمانکاران در طول دوران فعالیتشان
۶- بررسی میزان موفقیت ستاد در برنامه‌های پیش‌بینی شده و نحوه عمل به مصوبات و بخش‍نامه‌ها و قوانین بالادستی و مصوب مجلس
۷- بررسی مأموریت‌های داخلی و خارجی مسئولین ستاد و هزینه‌های انجام شده و ضرورت این مأموریت‌ها
۸- آیا مشکل زیست محیطی دریاچه ارومیه علیرغم میزان اعتبارات هزینه شده، مرتفع گردیده است؟
۹- میزان هزینه‌کرد و انطباق نتایج با ارقام هزینه شده
۱۰- سهم دانشگاه‌ها و افراد مختلف در طرح‌های پژوهشی ارائه شده چگونه بوده است؟
۱۱- اثربخشی پروژه‌های اجرا شده تا چه میزان بوده است؟
۱۲- نتیجه طرح‌های تحقیقاتی انجام گرفته توسط پژوهشگران داخلی و خارجی چه بوده است و میزان تاثیر آن طرح‌ها بر تصمیمات اجرایی چه اندازه بوده است؟
۱۳- میزان انطباق سیاست‌های اجرا شده با زیست‌بوم منطقه چه میزان بوده است؟
۱۴- تاثیر سیاست‌ها و پروژه‌های اجرای شده بر معشیت مردم چه بوده است و میزان صیانت معیشتی از زندگی میلیون‌ها نفر از مردم منطقه به خصوص اقشار محروم و کشاورزان چه میزان بوده است؟
۱۵- علت نیمه تمام گذاشتن برخی از پروژه‌های استان‌های مجاور دریاچه ارومیه و رهاشدگی آن‌ها در سال‌های اخیر چه بوده است؟ کدام پروژه‌ها و به چه دلایلی رها شده‌اند؟ آیا مطالعات غلط بوده یا دلایل دیگری داشته است؟
۱۶- علت کم اثر بودن یا عدم اثربخشی بخشی از پروژه‌های مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه چه بوده است؟
۱۷- بررسی‌های مالی، زیست محیطی، اجرایی و پژوهشی مرتبط با ستاد احیای دریاچه ارومیه مورد مطالبه است.
۱۸- تفاوت ارقام و مبالغ داده شده به طرح‌های مختلف و بررسی روایی آن‌ها چه بوده است؟ تمام طرح‌ها، مبالغ و مجریان آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین روح اله متفکرآزاد در نشست علنی امروز (سه شنبه، ۲۱ تیرماه) مجلس شورای اسلامی پس از قرائت گزارش کمیسیون کشاورزی مبنی بر تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، با تبریک اعیاد قربان و غدیر، گفت: امروز با موضوعی کاملا زیست محیطی مواجه هستیم و این موضوع نه قومی، نه امنیتی و نه سیاسی است؛ زندگی میلیون‌ها نفر در مخاطره قرار گرفته است.
وی ادامه داد: دنیا دنیای هیدروپلتیک است و موضوعات آب موضوعات جدی تعاملات بشر خواهد شد و در قرن حاضر شده است؛ محیط زیست سرمایه‌ای فرا نسلی است، هزینه نیست، برخی گمان می‌کنند هزینه کردن برای محیط زیست یعنی از دست دادن منابع و این به دلیل این است که محیط زیست برایشان ملموس نیست در حالی که سرمایه گذاری فرانسلی است.
نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس یازدهم افزود: از تلاش‌های کمیسیون کشاورزی، فراکسیون محیط زیست و همه نمایندگان استان‌های شمال غرب که همگی با هم متحد پشت این موضوع قرار گرفتند و همچنین از تمامی نمایندگان مجلس که سال گذشته و در تاریخ ۲۰ تیرماه ۱۴۰۰ که این تحقیق و تفحص در سامانه قرار گرفت و محمودزاده و اینجانب پیگیر این موضوع بودیم و نمایندگان همکاری و همراهی خوبی داشتند و با اتحاد ملی کار را پیش بردیم تشکر می‌کنیم.
متفکرآزاد با بیان اینکه ما تجربه خشک شدن هامون در سیستان و بلوچستان و هورالعظیم در خوزستان را داریم، گفت: قرار بود تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه با برنامه نزدیک به ۱۰ ساله به نقطه‌ای برسد که در این نمودار احیای نهایی نامیده شده است، اما متاسفانه نه تنها در دوره تثبیت بلکه در دوره احیا و احیای نهایی با تغییر محسوسی در تراز اکولوژیک بلکه در تراز هیدرولوژیک هم مواجه نبودیم. ما خوشبختانه در نظام جمهوری اسلامی برای این مباحث پول خرج می‌کنیم اگر خرج نمی‌کردیم امروز عصبانی و ناراحت نبودیم.
وی یادآور شد: ما با خشکی دریاچه‌ای مواجه هستیم که ۷ برابر مساحت تهران تبدیل به بیابان و همچنین شوره زار خواهد شد و این یعنی طوفان نمکی و با طوفان نمکی ۶۰۰ کیلومتری مواجه خواهیم شد یعنی چیزی معادل ۱۴ میلیون انسان در خطر بیماری‌های پوستی، سرطان و آسم قرار دارند و اگر اکنون برای احیای دریاچه ارومیه هزینه نکنیم مجبوریم در آینده برای درمان این بیماری‌ها هزینه کنیم.
عضو کمیسیون آموزش مجلس ادامه داد: اگر تکان نخوریم ستاد احیای دریاچه ارومیه که اکنون تبدیل به ستاد نجات شده تبدیل به ستاد تدفین خواهد شد؛ با افزایش ایستی خاک در وهله اول گیاهان حساس به شوری و نسبتا مقاوم و سپس همه گیاهان مقاوم به شوری از بین خواهد رفت و به مرور زمان کشاورزی نابود خواهد شد و با هر یک طوفان نمکی ۵۰۰ سال باید منتظر اصلاح بمانیم؛ تغییر اقلیم محلی، گرم شدن پیرامون و مشکلات بارشی همگی محصول خشکی دریاچه ارومیه است و تاثیر بر اقتصاد و مهاجرت میلیون‌ها انسان فرهیخته به مرکز کشور تبعات بعدی این اتفاق خواهد بود.
نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس یازدهم یادآور شد: ما با موضوعی زیست محیطی، صرف مواجهیم و تحقیق و تفحص یکی از راهکار‌های رسیدگی به این موضوع است و راهکار دیگر آن این است که دولت که در سفر به استان دستورات خوبی برای اتمام پروژه کانی سیب و انتقال آب و اتمام تصفیه خانه‌های شهرستان‌های پیرامون دادند نیاز است در اسرع وقت مورد توجه قرار گیرد.
متفکرآزاد افزود: با حمایت تمامی نمایندگان مراغه، عجب شیر و شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، زنجان و کردستان و به همه ایران تاکید می‌کنم این صدای مردم با فرهنگ آذربایجان است که با افتخار به جای کف خیابان از تریبون مجلس شنیده می‌شود و این یعنی مردم سالاری دینی و احقاق مطالبات مردم و امیدواریم با احیای دریاچه ارومیه شاهد از بین رفتن مخاطرات سنگین زیست محیطی باشیم؛ من سیاه نمایی را دوست ندارم و از عملکرد گذشتگان و آن‌هایی که منطقی بودند تشکر می‌کنم، اما بدانید احیای دریاچه ارومیه صرفا جلوگیری از حذف دریاچه ارومیه از نقشه ایران نیست بلکه احیای تمدنی است.
در نشست امروز؛ جلال محمودزاده در جریان بررسی گزارش کمیسیون کشاورزی مبنی بر تصویب تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: ستاد احیای دریاچه ارومیه از بدو تأسیس تاکنون علاوه بر کمک‌های بین‌المللی، اعتبارات فراوانی دریافت کرده است، حدود ۶ هزار میلیارد تومان اعتبارات دولتی در اختیار این ستاد قرار گرفته است.
نماینده مهاباد در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: قرار بود ستاد احیای دریاچه ارومیه با هزینه‌کرد اعتبارات بر اساس نقشه ۱۰ ساله کاهش تراز آبی دریاچه ارومیه که از سال ۱۳۷۴ و با شیب متوسط ۴۰ سانتیمتر در هر سال آغاز شد در درجه اول طی ۸ سال برنامه احیا به تراز ۱۲۷۴.۱ متر برسد، اما نتیجه آن شد که در حال حاضر بخش عظیمی از دریاچه ارومیه خشک شده و بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب آب نسبت به دوره‌های پرآبی کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: دریاچه ارومیه نسبت به تراز اکولوژیک خود با کمبود آب ۱۳ تا ۱۹ میلیارد مترمکعب روبرو است، اما چرا ستاد احیای دریاچه ارومیه علیرغم هزینه‌کرد بیش از ۶ هزار میلیارد تومان نتوانسته به کوچکترین اهداف برسد، این حیف و میل بیت‌المال و عدم موفقیت ستاد احیا دلایل مختلفی دارد که نیازمند تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی است.
محموزاده عنوان کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه که از ابتدا ماهیت سیاسی داشته نه ماهیت اجرایی و به همین دلیل نیز تصمیم‌گیری‌های آن غیرفنی بوده و بر مبنای صرفا بالا بردن تراز آبی دریاچه ارومیه به هر قیمتی حتی ضایع شدن حق و حقوق کشاورزان استان‌های آذربایجان‌های شرقی و غربی و کردستان و معیشت مردم استان‌های مد نظر بوده است.
این نماینده در مجلس یازدهم گفت: ستاد احیای دریاچه ارومیه از ابتدای کار از مشارکت جوامع محلی و اساتید باتجربه دانشگاه‌های کشور برخوردار نبوده است. این ستاد به حیاط خلوت دولت جهت هزینه اعتبارات احیای دریاچه ارومیه در امر انتخابات و مأموریت‌های خارج از کشور تبدیل شد.
وی عنوان کرد: شائبه‌های سوء استفاده‌های مالی، قانون‌شکنی و دورزدن قوانین مجلس صرف اعتبارات ستاد احیا در موارد غیرضرور و خارج از وظایف قانونی و برخلاف موافقتنامه‌ها و هزینه‌کرد اعتبارات در مأموریت‌ها، همایش‌ها و سفر‌های خارجی اعضای ستاد و پروژه‌های ناموفق از جمله موارد مد نظر است و برای روشن شدن موضوع نظر نمایندگان را به گزارش‌های مکرر دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌های مجلس در رابطه با عملکرد ضعیف مالی و اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه جلب می‌کنم.
نماینده مهاباد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: ضعف پروژه‌های مطالعاتی ستاد احیای دریاچه ارومیه و اغلب کپی کردن مفاد مطالعات از اینترنت بدون بررسی میدانی و پرداخت مبالغ کلان به افرادی خاص بابت مطالعات انجام نشده و کپی شده از اینترنت، بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس و دیوان محاسبات و گزارش سال ۹۸ مرکز استراتژیک وقت دولت در ۱۵۰ صفحه حاکی از تخلفات گسترده در این ستاد است. مطابق بررسی‌های انجام شده متأسفانه نواقص بسیار مهم و کلیدی در اجرای ستاد احیای دریاچه ارومیه وجود دارد که این برنامه‌ها کمتر از ۲۵ درصد به اهداف خود رسیدند. صرفا اعتبارات در محل‌های دیگر و برای سایر پروژه‌ها و پروژه‌هایی که ارتباطی با ستاد احیای دریاچه ارومیه نداشت، هزینه شده است.
همچنین سید سلمان ذاکر در نشست علنی امروز ضمن تشکر از مجلس برای رأی بالا به طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: متاسفانه در مجلس هشتم در این خصوص کوتاهی صورت گرفت و تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه و همچنین طرح دوفوریتی در این خصوص رأی نیاورد، اما امروز مجلس در کنار مردم است.
نماینده ارومیه در مجلس یازدهم با استناد به اصول ۵۷ و ۳ قانون اساسی افزود: حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های آینده باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، اما متاسفانه با از بین رفتن دریاچه ارومیه این حیات و رشد دیده نخواهد شد. امروز اگر دریاچه ارومیه جان بدهد، آسیب آن همانند طوفان نمک در تهران نیز مشاهده خواهد شد.
وی خطاب به رئیس مجلس افزود: از شما درخواست می‌کنم همانطور که وزیر نیرو روز گذشته قول دادند به ارومیه سفر کنند، شما نیز در بررسی وضعیت فعلی دریاچه ارومیه نقش موثری ایفا کنید. تمامی نمایندگان استان آذربایجان غربی و استان‌های همجوار و همچنین چندین کشور با موضوع خشکی دریاچه ارومیه درگیر هستند، لذا نباید از این موضوع ساده گذشت. از جنابعالی انتظار داریم به این موضوع توجه کنید، چرا که اقتصاد صحیح و عادلانه به توجه مجلس نیاز دارد.
