۸ تیر؛ کوتاه‌ترین روز زمین
در ۲۹ ژوئن (هشتم تیر) امسال، زمین یک «ترین» غیرمعمول کسب کرد: کوتاه‌ترین روز از دهه ۱۹۶۰، یعنی زمانی که دانشمندان شروع به اندازه‌گیری چرخش زمین با ساعت‌های اتمی بسیار دقیق کردند.
به گزارش پایگاه خبری گاردیَن (guardian.com)، به طور کلی، زمین هر ۲۴ ساعت یک دور کامل اطراف محور خود می‌چرخد. این چرخش فقط یک روز را مشخص می‌کند و چرخه طلوع و غروب خورشید را هدایت می‌کند که از میلیاردها سال قبل الگوهای حیات را شکل داده است. اما اوایل ۲۹ ژوئن (۸ تیر) نیمه‌شب ۱/۵۹ میلی‌ثانیه زودتر از حد انتظار فرا رسید و واقعیت برملا شد.
در چندین سال گذشته، شاهد بوده‌ایم که به طور مکرر روزهای کوتاه‌تر ثبت می‌شوند. در سال ۲۰۲۰، زمین ۲۸ مورد از کوتاه‌ترین روزها را در ۵۰ سال گذشته رقم زد. کوتاه‌ترین آن‌ها در ۱۹ ژوئیه (۲۸ تیر) بود که ۱/۴۷ میلی‌ثانیه کمتر از ۸۶۴۰۰ ثانیه‌ای بود که ۲۴ ساعت را تشکیل می‌دهند. نزدیک بود در ماه گذشته، رکورد ۲۹ ژوئن (۸ تیر) شکسته شود، زیرا ۲۶ ژوییه (چهارم مرداد) ۵/۱ میلی‌ثانیه کوتاه شد.
با این حساب این سؤال مطرح می‌شود: آیا سرعت جهان رو به افزایش است؟ پاسخ این است که زمین در واقع کندتر از گذشته می‌چرخد.
اگر ساعت را ۱/۴ میلیارد سال به عقب برگردانید، یک روز در کمتر از ۱۹ ساعت می‌گذرد. بنابراین، به طور متوسط، روزهای زمینی به جای اینکه کوتاه‌تر شوند، هر سال، حدود ۷۴ هزار ثانیه طولانی‌تر می‌شوند. مقصر اصلی ماه است: کشش گرانشی زمین را کمی منحرف می‌کند و اصطکاک جزر و مدی ایجاد می‌کند که به طور پیوسته چرخش زمین را کند می‌کند.
اتحادیه بین‌المللی مخابرات، یکی از نهادهای سازمان ملل متحد، برای حفظ ساعت‌ها در راستای چرخش سیاره، گاه‌به‌گاه در ژوئن (خرداد، تیر) یا دسامبر (آذر، دی) ثانیه‌های کبیسه را اضافه کرده است. آخرین بار، این اتحادیه در سال ۲۰۱۶ دست به این اقدام زد. ساعت‌ها عملاً یک ثانیه متوقف می‌شوند تا زمین بتواند با آن‌ها هماهنگ شود. اولین ثانیه کبیسه در سال ۱۹۷۲ اضافه شد. دفعه بعد، دسامبر ۲۰۲۲ بود؛ هرچند با توجه به سرعت چرخش زمین در این اواخر، بعید به نظر می‌رسد به آن نیاز باشد.
در حالی که سرعت زمین در بلندمدت رو به کاهش است، وضعیت در مقیاس‌های زمانی کوتاه‌تر بدتر است. درون زمین یک هسته مذاب وجود دارد. سطح آن توده‌ای از قاره‌های در حال تغییر، اقیانوس‌های متورم و یخچال‌های طبیعی رو به نابودی است. کل سیاره در یک پتوی ضخیم از گازها پیچیده شده است و در حین حرکت به دور محور خود هم می‌چرخد. همه این‌ها بر چرخش زمین تأثیر می‌گذارند: سرعت آن را افزایش یا کاهش می‌دهند؛ هرچند این تغییرات اساساً نامحسوس هستند.
بنابر اعلام ناسا، بادهای شدیدتر در سال‌های اِل نینو احتمالاً چرخش زمین را کندتر می‌کند و روز را کسری از میلی‌ثانیه افزایش دهد؛ این در حالی است که زلزله ممکن است تأثیر معکوس داشته باشد. زمین‌لرزه سال ۲۰۰۴ که سونامی را در اقیانوس هند به راه انداخت، به اندازه‌ای سنگ جابه‌جاکرد که باعث شد طول روز نزدیک به سه میکروثانیه کوتاه شود.
هر چیزی که جرم را به سمت مرکز زمین حرکت دهد، چرخش سیاره را تسریع می‌کند. آن دسته از فعالیت‌های زمین‌شناسی که جرم را از مرکز به بیرون می‌راند، اثر معکوس خواهد داشت و چرخش را کاهش می‌دهد.
اینکه چگونه همه این فرایندهای مختلف کنار هم قرار می‌گیرند تا بر طول روز تأثیر بگذارند، سؤالی است که دانشمندان هنوز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اما اگر روند روزهای کوتاه‌تر برای مدتی طولانی ادامه یابد، احتمالاً منجر به اعلام درخواست برای اولین ثانیه منفی شود تا ساعت‌ها با سیاره‌ای که سریع‌تر از قبل می‌چرخد هماهنگ شوند. این موضوع احتمالاً پیامدهای خاصی خواهد داشت؛ از جمله اینکه این موضوع مطرح خواهد شد که آیا هنوز، بعد از بیش از ۵هزار سال، محاسبه زمان براساس حرکت زمین، صحیح است یا خیر.
