چرا نباید به بارش‌های خوب برف و باران در کوهرنگ دل خوش کرد؟
بارش‌های اخیر در کوهرنگِ چهارمحال و بختیاری باعث امیداوری شده که شاید بخشی از خشکسالی سال‌های اخیر برطرف شود. استان چهارمحال و بختیاری روزگاری ۱۱ درصد از آب کشور را تأمین می‌کرد، اما متأسفانه چندین سال است که با تغییر اقلیم و بروز خشکسالی‌ها، این استان دچار مشکلات فراوان آبی شده است. به طوری که مردم این استان برای تأمین آب شرب خود نیز با مشکل مواجه شده و آب شرب مورد نیاز بسیاری از روستا‌ها و شهر‌های استان حتی در شهرکرد مرکز استان در تابستان سال جاری با تانکر آبرسانی شد.
خشکسالی و تغییر اقلیم در سال‌های گذشته در استان چهارمحال و بختیاری موجب شده که دشت‌های استان ممنوعه و بحرانی وحتی برخی نقاط دچار فرونشست شود. اما امسال بعد از سپری شدن چند سال پیاپی کم بارش در استان شاهد بارش‌های خوب برف و یخبندان بودیم، بارش‌های برف باعث سیفدپوش شدن اکثر نقاط این استان شد. محمد درویش، فعال محیط زیست، در گفت‌وگویی با خبرگزاری تسنیم گفته بود که در کوهرنگ ۵.۵ برف وجود دارد، گفته‌ای که تعجب همگان را در برداشت.
آیا ارتفاع برف در کوهرنگ به ۵.۵ متر رسیده است و بارش‌های اخیر در استان چهارمحال و بختیاری می‌تواند کم‌آبی را کند و موجب تقویت آبخوان‌های ضعیف استان شود؟
شهباز اکبری، فرماندار کوهرنگ با اشاره به بارش برف در شهرستان کوهرنگ اظهارداشت:در حال حاضر ارتفاع برف جدید در کوهرنگ به ۲۰ سانتی متر رسیده است همچنین ارتفاع برف در بخش مرکزی ۱.۵ متر و در صمصامی نیز ۱.۵ متر است.
وی با بیان اینکه در ارتفاعات و مناطق صعب‌العبور کوهرنگ ارتفاع برف کمی بیشتر و تا ۲.۵ متر نیز هست، بیان کرد: ارتفاع برف در ارتفاعات و کوهستان‌ها به دلیل تجمع و انباشت برف حاصل از بادروفه است که به صورت نقطه‌ای است و وسیع نیست، وگرنه این حجم از برف حاصل بارش نیست.
بارش‌های اخیر ما را در مقابل کم‌آبی بیمه نمی‌کند
روح‌الله فتاحی، رئیس انجمن آب‌شناسی ایران نیز اظهار داشت: ما در اقلیم خشک و نیمه خشک زندگی می‌کنیم و ویژگی این اقلیم تغییرات شدید از دو منظر است، هم از نظر وقوع سال‌های نادر پرآبی و هم وقوع و تکرار سال‌های کم‌آبی و خشک‌سالی‌های ممتد.
رئیس انجمن هیدرولوژی (آب شناسی) ایران گفت: درست است که اگرمتوسط بارندگی در کل استان را ۳۵۰ میلی‌متر فرض کنیم و امسال فرضا به ۵۰۰ یا ۶۰۰ میلی‌متر برسد این یک نعمت است برای استان، اما به هیچ وجه به معنای بیمه‌شدن ما در مقابل کم‌آبی و فراموش کردن این واقعیت که این یک حادثه بوده و نمی‌شود مدیریت را برمبنای این حادثه پایه‌ریزی کرد غافل شویم.
وی ادامه داد: وقتی ما می‌توانیم در زمینه منابع آب به پایداری منابع و پایداری توسعه فکر کنیم که مدیریتمان را بر اساس معیار‌هایی که برای مناطق خشک و نیمه خشک است تغییر دهیم.
فتاحی مطرح کرد: یکی از شاخص‌های مدیریت مناطق خشک و نیمه‌خشک قبول این واقعیت است که میزان آب تجدیدپذیر سالانه یا میزان آب قابل برنامه‌ریزی می‌تواند به شدت متغیر باشد لذا بر اساس توصیه‌هایی که در همه دنیا برای این مناطق می‌شود اصولاً ما نباید به این فکر باشیم که اگر اعداد و ارقام می‌گوید میزان آب تجدیدپذیر شما ۱۳۰ میلیارد متر مکعب است بر اساس این عدد برنامه‌ریزی کنیم، زیرا این عدد کاملا از سالی به سال دیگر متغیر است.
بارش‌های چهارمحال و بختیاری هیچ تأثیری در حل چالش‌ها ندارد
فتاحی ادامه داد: باید روی ۶۰ درصد از این مقدار آب حساب کرد و برنامه‌ریزی با یک درجه قابل اطمینان روی ۶۰ درصد این منابع باشد، یعنی میزان مصرف آب ما باید حدود ۸۰ میلیارد متر مکعب برسد تا بتوان از وقایع بعدی که سال‌های خشکسالی باشد حداقل عبور کنیم. متأسفانه در حال حاضر ما حتی بیشتر از آب تجدیدپذیر سالانه برنامه‌ریزی کردیم و حالا ممکن است سال آبی ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به دلیل بارشی که رخ داده کمی احساس پایداری و اطمینان بیشتر برای تأمین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف داشته باشیم، اما این گذراست و ما مجدد در سال‌های بعد خیلی محتمل است که با همین مشکلات گریبان‌گیر شویم.
عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد عنوان کرد: در مورد استان چهارمحال و بختیاری این بارش‌ها هیچ تأثیری در حل چالش‌های استان که ما در سال گذشته در منابع آب بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب داشتیم به طور معنادار نخواهد داشت، چون اصولاً در چهارمحال و بختیاری به طور نسبی منابع سرشاری از آب‌های سطحی داریم، ولی متأسفانه بخش عمده مصارف آب ما از طریق منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود.
ضعیف بودن آبخوان‌های استان و عدم تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی
فتاحی اشاره کرد: چهارمحال و بختیاری یک استان مرتفع است و آبخوان‌های ضعیفی دارد که در سال‌های گذشته فشار بیش از حدی به آن‌ها وارد شده و کسری بسیار زیادی دارند حتی اگر این کسری هم جبران شود که نمی‌شود، در این استان همچنان با مشکل تأمین آب روبه‌رو خواهیم بود مگر اینکه برای تأمین آب، بخشی از نیاز آبی استان را از آب‌های زیرزمینی جدا کنیم و برنامه‌ای برای کنترل آب‌های سطحی و برداشت از آن‌ها و اجرای پروژه‌هایی برای تأمین آب در بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت داشته باشیم.
رئیس انجمن هیدرولوژی ایران گفت: برفی که اکنون در کوهرنگ و نقاط مختلف استان باریده با افزایش تدریجی دما به سرعت ذوب می‌شود، استان ما نیز مرتفع است و خیلی سریع آب از طریق زاینده‌رود، دز و کارون به سمت تالاب گاوخونی یا خلیج فارس از استان خارج می‌شود و ما که در سرشاخه‌های اصلی هستیم هیچ فرصتی برای منابع خود برنامه‌ریزی نکردیم.
وی ادامه داد: اگر ما از ابتدا از وضعیت آبخوان‌های استان شناخت دقیقی داشتیم و این مصارف را به آب‌های زیرزمینی که نداریم گره نمی‌زدیم، در استان امسال که سال پرآب بود و آب‌های سطحی فراوان بود می‌توانستیم حتی به این فکر کنیم که از این فرصت از طریق ذخیره‌سازی برای تنظیم جریان مورد نیاز در سال‌های بعد هم بهره‌برداری کنیم، ولی ما این زیرساخت‌ها را در استان نداریم و آبخوان‌های ضعیفی داریم و فرصت اینکه آب سفره زیرزمینی را تغذیه کند محدود است.
برنامه‌ریزی‌ها باید بر اساس سال‌های خشک باشد
فتاحی افزود: از کل بارش‌ها که ما در همه سال‌ها داشته باشیم در بهترین حالت ۱۰ تا ۱۵ درصد باعث تغذیه آبخوان شده و بقیه به صورت جریان سطحی یا زیرسطحی یا از طریق چشمه‌هایی که در نقاط مختلف مظهر دارند و جاری می‌شود با آب‌های خروجی استان را ترک می‌کند.
وی تشریح کرد: اکنون در دشت شهرکرد ارتفاع برف فرضاً ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر است که کلا معادل ۵۰ میلی‌متر باران می‌باشد که اگر تبخیر و روان‌آب را جدا کنیم نهایتا ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر به سفره آب‌زیرزمینی می‌رسد در جایی که حدود ۳۰ تا ۴۰ متر آبخوان افت کرده نهایتا بارندگی بتواند نیم‌متر سطح آب را افزایش دهد که تأثیری ندارد، زیرا به محض روشن شدن چاه‌ها با افت آب در سفره زیرزمینی مواجه خواهیم شد و تراز سفره مجدد به همان تراز پاییز ۱۴۰۱ می‌رسد.
رئیس انجمن هیدرولوژی ایران در پایان یادآور شد: در مناطق خشک و نیمه‌خشک برنامه‌ریزی باید براساس سال‌های خشک باشد نه ترسالی، زیرا تعداد سال‌های خشک بیشتر از سال‌های مرطوب است و ما نمی‌توانیم با این خوش‌خیالی که امسال بارندگی خوب بوده و سال‌های بعد هم اتفاق می‌افتد اقدام کنیم. به‌طور بسیار محتمل بعد از این سال نسبتاً‌مرطوب ما سال‌های خشک بیشتری خواهیم داشت، بنابراین باید خودمان را تنظیم کنیم که با کف مقدار آبی که داریم نه براساس اتفاقی که هر ۱۰ سال یکبار رخ می‌دهد تنظیم کنیم.
