زنان ماندگار سینما؛ از هما روستا تا گلچهره سجادیه
اصغر نقی‌زاده در آستانه برگزاری نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم «حوا» درباره ماندگارترین تصویر «زن» در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی به ایسنا گفت: فیلم‌های زیادی در سینمای ایران بوده‌اند که تصویر ماندگاری از زن ارائه کرده‌اند؛ از بازی گلچهره سجادیه در «سرزمین خورشید» احمدرضا درویش گرفته تا بیتا بادران در «آژانس شیشه‌ای» - همسر شخصیت عباس - که در داستان فیلم حضوری تأثیرگذار دارد. هما روستا نیز در فیلم «از کرخه تا راین» ابراهیم حاتمی‌کیا حضوری تأثیرگذار دارد. اگر بخواهیم در نمونه‌های متأخر و در ژانر‌هایی مثل کمدی هم مثال بیاوریم به نظرم همسر کاراکتر فریبرز در سریال «زیر خاکی» که خانم ژاله صامتی نقش آن را ایفا کرده بود تصویری ماندگار در ذهن مخاطب است.
این بازیگر درباره مهمترین وجه تمایز تصویر زنان در سینمای ایران در قیاس با تصویر زن در سینمای جهان بیان کرد: اساسا سینمای غرب با دو چیز متولد شده که یکی جنسیت است و دیگر خشونت. چاشنی آن هم همواره رقص و آواز و ناسزا در دیالوگ‌ها و … بوده است. حضور زن در بسیاری از فیلم‌های غربی غالبا کارکرد ابزاری دارد. بهترین هنرپیشه‌های دنیا هم اگر بخواهند در برابر این کارکرد مقاومت کنند، به سینما راه‌شان نمی‌دهند.
او افزود: شاید ظاهر امر این باشد که برخی بگویند زنان در سینمای غرب آزادتر هستند، اما اگر باطن ماجرا را نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که بیشترین توجه آن‌ها به جسم زنان است. در سینمای ایران، اما قطعا اینگونه نیست و جریان غالب در سینمای ایران این است که به روح و روان زنان توجه بیشتری می‌شود. زنان در فیلم‌های ایرانی می‌توانند نقش‌های مادرانه را به بهترین شکل ایفا کنند و این نگاه و حرمت‌گذاشتن به جایگاه زن هم برگرفته از دین و باور‌های ماست.
نقی‌زاده ادامه داد: زنان در کشور ما در جایگاه‌های مختلف حضور دارند و ایفای نقش می‌کنند، از ورزش گرفته تا هنر و در تمامی عرصه‌ها حضوری فعال دارند. این نقش‌ها به درستی در فیلم‌ها و سریال‌های ما منعکس نشده است. شاید بتوان به‌ندرت از فیلم‌هایی نام برد که توانسته‌اند چنین نقش‌هایی را به خوبی بازنمایی کنند که یکی از بهترین نمونه‌های آن را «شیار ۱۴۳» ساخته نرگس آبیار می‌دانم. یکی از بهترین تصاویر از مادر و زن ایرانی که یک فرزند قهرمان را هم تربیت کرده است، در همین فیلم شاهد بودیم. خیلی از ما این جنس مادرانه‌ها را از نزدیک هم تجربه کرده‌ایم.
وی تأکید کرد: البته نمی‌توان این وجه سینما را نادیده گرفت که از جنس تخیل است و اینگونه نیست که تمام ابعاد یک فیلم بتواند بر واقعیت‌ها منطبق باشد، اگر اینگونه باشد محصول نهایی تبدیل به فیلم مستند می‌شود. این نکته یک امر طبیعی است که بخشی از تصویر ارائه شده از زن ایرانی در فیلم‌های ما، منطبق با واقعیت‌ها نیست. سینما در هر حالتی از جنس تخیل است. در عین حال همین فیلم‌هایی که به آن‌ها اشاره کردم هر کدام توانسته‌اند بخشی از تصویر زن ایرانی را بازنمایی کنند.
نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم حوا به همت بنیاد بین‌المللی گوهرشاد و با همکاری سازمان سینمایی، انجمن سینمای جوانان ایران، بنیاد سینمایی فارابی و مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و انیمیشن تیر ماه ۱۴۰۲ برگزار می‌شود.
