۳ منطقه تهران در معرض خطر فرونشست زمین
فرونشست زمین، یکی از مخاطرات جدی است که متاسفانه به علت استخراج بی‌رویه منابع آب زیرزمینی در مناطق گسترده‌ای از کشور در حال رخ دادن است و این پدیده در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را برای مناطق دچار آن ایجاد کند.
به علت مخاطرات جدی پدیده فرونشست در مناطق مسکونی و شهری، پایش میزان فرونشست مناطق شهری یکی از مواردی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت و رشد و تغییرات غیر معمول میزان فرونشست در این مناطق باید مورد بررسی قرار گیرد.
با توجه به اهمیت استان و شهرستان تهران و از آنجایی که برخی از مناطق شهری و سازه‌های مهم در منطقه فرونشست واقع شده است، پایش مداوم پهنه فرونشست تهران در دستور کار سازمان نقشه‌برداری کشور قرار دارد و بر این اساس محاسبات ماهیانه و سالیانه بر اساس پردازش‌های راداری و محاسبات ژئودتیکی صورت گرفته است.
یکی از مهمترین مخاطرات فرونشست، آسیب به جاده‌ها، ریزش کانال‌ها، آسیب به سیستم‌های فاضلاب شهری، شکست لوله‌ها و آسیب به کلیه زیرساخت‌های شهری است که متاسفانه این آثار مخرب در بزرگراه آزادگان مشهود است.
بزرگراه آزادگان با ۳۶.۵ کیلومتر طولانی‌ترین بزرگراه شهر تهران است که به عنوان شاهراه و مهمترین محور ارتباطی کل پایتخت محسوب می‌شود. این بزرگراه، از سمت شمال غرب به جنوب شرقی تهران کشیده شده است. این بزرگراه از غرب به بزرگراه آیت‌الله مهدوی کنی بعد از تقاطع بزرگراه فتح وصل و از جنوب شرق به سه‌راه افسریه (بسیج مستضعفین) ختم می‌شود.
در اصطلاحات ترافیکی این بزرگراه به نوعی یک شاهراه نامیده می‌شود که از راه‌های ورودی و خروجی پایتخت و کمربندی شهر تهران نیز به حساب می‌آید؛ چرا که بزرگراه آزادگان از طریق بزرگراه رجایی به شهر ری متصل می‌شود و بار اصلی ترافیک این بزرگراه مربوط به روز‌های تعطیل و پایانی هفته است.
این در حالی است که از سال ۱۳۹۵ شاهد گزارش‌هایی از نشست زمین در بخش‌هایی از این بزرگراه هستیم.
در پی انتشار خبر نشست‌های مکرر اتوبان آزادگان در مرداد ماه ۱۴۰۲، بازدید میدانی از عوارض سطحی ایجاد شده در امتداد بزرگراه آزادگان در مناطق گزارش شده توسط گروه کارشناسی از سازمان نقشه‌برداری در تاریخ ۱۷ مردادماه ۱۴۰۲صورت پذیرفت که شواهد متعددی از شکست‌ها و شکاف‌ها و نشست و ریزش بخش‌هایی از زمین بر روی سطح زمین موجود بود.
با توجه به تکرار نشست در منطقه بزرگراه آزادگان میزان فرونشست و شرایط آن بر روی نقشه‌های پهنه فرونشست بررسی شد و نتایج نشان داد که متاسفانه حدود ۱۸ کیلومتر از طول این بزرگراه از پهنه فرونشست می‌گذرد که شامل مناطق ۱۷، ۱۸ و ۱۹ شهر تهران است.
این مسأله از آنجایی باید مورد توجه ویژه قرار گیرد که این اتوبان از مناطق با تغییرات نرخ فرونشست عبور کرده است و از آنجایی که معمولا در مناطقی که با تغییرات نرخ فرونشست مواجه هستند، آثار سطحی ایجاد شکاف و ترک در بزرگراه‌ها و سازه‌های محل ایجاد می‌شوند، پیش‌بینی آسیب‌های وارده به اتوبان در این نواحی امر بسیار محتملی است.
منطقه ریزش دارای نرخ فرونشست در حدود ۷ سانتی‌متر در سال است، ضمن انکه تغییر نرخ فرونشست در این منطقه و بسیاری از مناطق بزرگراه آزادگان مشهود است که این می‌تواند به عنوان مسبب تخریب سطح و زیرساخت‌های اتوبان مورد بررسی قرار گیرد.
طبق اعلام روابط عمومی سازمان نقشه‌برداری کشور، لزوم تدوین مقررات نحوه تحکیم سازه‌ها و خطوط حمل‌ونقل در مناطق فرونشست و تدوین آیین‌نامه نحوه طراحی سازه و بزرگراه در نواحی فرونشست، حلقه مفقوده موجود در کشور به منظور جلوگیری از آسیب‌های فرونشست در مناطق شهری و حمل و نقل است. امید است با استفاده از نقشه‌های فرونشست تولیدشده توسط سازمان نقشه‌برداری کشور و تدوین مقررات نحوه تعامل با پدیده فرونشست در زمینه تحکیم و توسعه شهری در مناطق فرونشست از آسیب‌های محتمل این پدیده در کشور جلوگیری به عمل آید.
