پولی که شهروندان تهرانی در ازای خدمات "هیچ" پرداخت می‌کنند!
کلانشهر تهران از اواخر دهه ۴۰ تاکنون روش‌های مختلفی برای سر و سامان دادن به جای پارک خودرو در خیابان‌ها و تقسیم عادلانه فضای پارک شهری اجرا کرد؛ استفاده از دستگاه «پارکومتر» نخستین تجربه برای مدیریت و پولی شدن فضای پارک حاشیه‌ای بود که ابتدا در سال ۱۳۴۹ در خیابان‌های منوچهری و فردوسی اجرا شد.
اما با تغییر ساختار آن‌ها در سال‌های ۱۳۵۸، ۱۳۷۳ و ۱۳۸۶ هم نتوانست مسئولان شهری را به اهداف خود برساند و به تدریج به وسیله تزئیینی در سطح شهر تبدیل شد. بعد از این تجربه، پای پارکبان‌ها به ساماندهی پارک حاشیه‌ای خیابان‌ها باز شد، اما به دلیل شفاف نبودن عملکرد، گردش مالی پیمانکاران و نیرو‌های پارکبان، دیگر قرارداد شرکت‌های تأمین‌کننده نیرو‌های پارکبان، تمدید نشد و عملاً عمر فعالیت آن‌ها در سال ۹۴ به پایان رسید.
اگر چه در مقطعی شاهد فعالیت غیرقانونی پارکبان‌ها بودیم، اما به تدریج پرونده فعالیت آن‌ها نیز بسته شد و اجرای «پارک حاشیه‌ای هوشمند» سر زبان‌ها افتاد؛ این طرح به عنوان گام جدیدی در مدیریت پارک‌های حاشیه‌ای در سال ۱۳۹۸ آغاز شد و منطقه ۲ به‌صورت پایلوت میزبان اجرای آن بود.
مدیریت ۱۳۰ هزار جای پارک خودرو در تهران با اجرای پارک حاشیه‌ای هوشمند
در تهران بیش از یک میلیون جای پارک خودرو وجود دارد، اما بر اساس تصمیمات اخذ شده در شورای شهر تهران مقرر شد حدود ۱۳۰ هزار جای پارک در شهر مدیریت شود و برای سایر نقاط پارک که شامل کوچه‌های فرعی یا نقاطی است که بیش از ۵۰ درصد آن در بافت‌های مسکونی قرار دارد، مجوزی به شهرداری داده نشد.
نقاط مجاز برای اجرای طرح، مربوط به خیابان‌ها و معابری است که در آن اماکن تجاری، اداری و آموزشی قرار دارد؛ بنابراین خیابان‌های در نظر گرفته شده برای پارک حاشیه‌ای باید شریان‌های خاصی باشند. این در حالی است که در برخی خیابان‌ها پارک خودرو به طور کلی ممنوع است، مانند بخش‌های عمده‌ای از خیابان ولیعصر؛ بنابراین از بیش از یک میلیون جای پارکی که به صورت بالقوه در تهران شناسایی شده حداکثر ۱۲۰ الی ۱۳۰ هزار جای پارک مدیریت می‌شود.
بعد از اجرای طرح پایلوت در منطقه ۲، به تدریج سایر مناطق نیز به اجرای طرح ملحق شدند؛ بر این اساس در حال حاضر برخی از فضا‌های پارک به پارک حاشیه‌ای پولی اختصاص یافته و شهروندان با تابلو‌های بزرگ نصب شده در نقاطی که تحت پوشش پارک حاشیه‌ای است، متوجه اجرای طرح می‌شوند و در صورت استفاده از آن مشمول پرداخت مبالغی طبق مصوبه شورای شهر هستند.
بر اساس مصوبه تعیین شده برای سال جاری شهروندان برای دو ساعت اول پارک خودرو مبلغ ۲۲۰۰ تومان و به ازای نیم ساعت‌های بعدی مبلغ ۲۸۰۰ تومان در نظر گرفته شده است؛ شهروندان باید از محل کیف الکترونیک سامانه تهرانِ من نسبت به شارژ حساب خود اقدام کنند تا هزینه پارک حاشیه‌ای از کیف پول‌شان کسر شود.
سود اجرای پارک حاشیه‌ای برای شهروندان تهرانی چیست؟
اما با پرداخت این مبالغ توسط شهروندان قرار است چه خدماتی به شهروندان ارائه شود؟! آیا صرفاً کسب درآمد شهرداری از این راه، هدف نخست شهرداری تهران بوده است؟
طبق اظهارات مسئولان شهری، هدف از اجرای پارک حاشیه‌ای هوشمند نه تنها اجرای عدالت بلکه انضباط شهری است و علاوه بر آن مزیت‌های زیادی برای مردم به دنبال دارد که شامل کاهش تمایل شهروندان به استفاده از خودرو شخصی، ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری، توسعه حمل‌ونقل عمومی و فضای پارک و کاهش ترافیک خودرو‌های سرگردان خواهان جای پارک است!
به گفته مجتبی شفیعی؛ مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران کاهش تقاضای پارک حاشیه‌ای در پهنه‌های تجاری و اداری، سازماندهی نرخ توقف وسایل نقلیه شخصی در سطح معابر، جلوگیری از پارک دوبل و انسداد مسیر و استفاده از مبالغ جمع‌آوری شده برای ساخت پارکینگ و توسعه حمل و نقل عمومی از دیگر مزایای اجرای پارک حاشیه‌ای هوشمند است؛ و آنطور که علیرضا زاکانی شهردار تهران اعلام کرده بود موضوع درآمد برای شهرداری اولویت دوم و اولویت اول نظم‌دهی به شرایط شهر و ایجاد آرامش برای شهروندان است.
در ازای پرداخت هزینه پارک حاشیه‌ای چه خدماتی به شهروندان ارائه می‌شود؟
اگر بر همه مزیت‌ها و اهداف شهرداری تهران از اجرای این طرح صحه بگذاریم و آن را تأیید کنیم، این پرسش مطرح می‌شود که در ازای هزینه‌ای که برای اجرای این طرح از شهروندان دریافت می‌شود چه خدماتی به شهروندان ارائه می‌شود؟
طبق تصمیمات اخذ شده از سوی مدیریت شهری قرار است در ازای هزینه‌های پرداختی برای پارک حاشیه‌ای به توسعه حمل و نقل عمومی پرداخته شود، در حقیقت این طرح علاوه بر اینکه منبع درآمد پایداری برای شهرداری تهران محسوب می‌شود، به توسعه حمل و نقل عمومی نیز کمک خواهد کرد.
اجرای کامل این طرح یعنی پیوستن همه خیابان‌ها و معابر مورد نظر مدیریت شهری به پارک حاشیه‌ای هوشمند، می‌تواند درآمد قابل اتکایی برای شهرداری ایجاد کند، اما باید این نکته را هم در نظر داشت که اجرای این طرح یکی از اهرم‌های سوق دادن شهروندان به استفاده از حمل و نقل عمومی است! به این صورت که شهروند در مقایسه پرداخت هزینه برای جای پارک در سطح شهر، استفاده از حمل و نقل عمومی را ترجیح دهد و به نوعی مجبور به استفاده از این شبکه حمل و نقلی شود.
اما در حال حاضر ظرفیت و کیفیت حمل و نقل عمومی به هیچ عنوان در حد مطلوب و قابل قبول نیست؛ اگرچه در این زمینه تلاش‌هایی از سوی مدیریت شهری در حال انجام است، اما به نظر می‌رسد تا بهبود و ارتقای وضعیت حمل و نقل عمومی و در دسترس بودن آن طبق استاندارد‌های موجود (دسترسی به یکی از مُدهای حمل و نقل عمومی بعد از پیمایش ۳۰۰ متر) شهرداری باید نرخ فعلی را بازنگری یا دست کم از افزایش سالانه هزینه پارک حاشیه‌ای خودداری کند چراکه در غیر این صورت در ازای هزینه پرداختی شهروندان، خدمت مشهودی به شهروندان نمی‌شود و تعرفه‌های تعیین شده فعلی عادلانه نیست!
البته پیش از این هم برخی اعضای شورای شهر درباره لزوم بازنگری تعرفه‌های پارک حاشیه‌ای وعده‌هایی داده بودند، اما تا به امروز محقق نشده است.
پرویز سروری؛ نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران سال گذشته در پاسخ به این پرسش که برخی از شهروندان از نحوه تعرفه تعیین شده در خصوص پارک حاشیه‌ای گلایه دارند، گفته بود که قطعاً این حق را به آن‌ها می‌دهیم و تلاش خواهیم کرد این موضوع را در صحن شورا مجدداً بررسی کنیم.»
ناصر امانی عضو شورای شهر تهران نیز پیش از اعلام کرده بود که مبلغی که از شهروندان بابت پارک حاشیه‌ای گرفته می‌شود باید مطابق با خدمات ارائه شده در این زمینه باشد و در غیر این صورت باید نحوه هزینه پارک حاشیه‌ای اصلاح شود. در صورتی که دریافتی از شهروندان بابت پارک خودرو (در طرح پارک حاشیه‌ای) در قابل خدماتی که در قالب پارک حاشیه‌ای ارائه می‌شود، معادل نباشد، باید تغییر کند.
وعده اعضای شورای شهر تا به امروز نه تنها عملی نشده بلکه سال گذشته تعرفه پارک حاشیه‌ای حدود ۳۰ درصد نیز افزایش داشت! در حالی که به نظر می‌رسد تا زمان تحقق کامل طرح و بهبود نسبی اوضاع حمل و نقل عمومی مدیریت شهری باید درباره تعرفه‌های تعیین شده تصمیم درستی اخذ کند و برای رسیدن به اهداف خود شهروندان را در تنگنا قرار ندهد.
