رفتارشناسی سیاسی رئیس جمهور پزشکیان
مسعود پزشکیان از ۷ مرداد به عنوان چهاردهمین رئیس جمهوری اسلامی ایران کار خود را آغاز کرد. رئیس جمهوری که چه در دوره رقابت‌های انتخاباتی و چه بعد از پیروزی به لحاظ شخصیتی و رفتارسیاسی، بحث‌های زیادی را در بین طرفداران، مخالفان و منتقدان و حتی بی طرفان ایجاد کرد، اما پزشکیان در طول ۲ ماه گذشته ثابت کرده که رویکرد ثابت رفتاری در پیش گرفته و قصد ندارد این رویکرد را به راحتی و فوری تغییر دهد.
پزشکیان به خوبی در برابر فشار‌ها و شرایطی که به صورت طبیعی و مصنوعی در صدد قراردادن وی در قالب‌ها و روند‌های سیاسی رایج است، مقاومت کرده و عامدانه و آگاهانه نمی‌خواهد حداقل خود را به عنوان رئیس جمهور در قالب کلیشه ها، گفتار‌ها و رفتار‌های سیاسی رایج قرار دهد.
رئیس جمهوری چهاردهم تلاش دارد در همان قالب شخصیتی و رفتاری که وارد کارزار انتخابات گردید و سالیان سال در سمت‌ها و مسئولیت‌ها با آن زندگی کرده و سخن گفته، رفتار نماید و احتمالا تصمیم بگیرد. رفتاری که چند ویژگی اصلی دارد: پرهیز از رسیدن به قدرت به هر قیمت، دوری از وعده گرایی و عوام گرایی، خودداری از برخورد‌های تهاجمی و تقابلی با رقبا و رعایت اخلاق در ارتباطات و مناسبات فردی و اجتماعی و پرهیز از نقش بازی کردن و رفتار‌های غلوآمیز و غیرواقعی و تلاش برای نشان دادن خود واقعی.
مسعود پزشکیان در مراسم سپاس از اعضای ستاد مرکزی خود با وجود حواشی زیاد، شعار‌ها و رفتار‌های متعدد و متنوع و بعضا متناقض و رادیکالی طرفداران نه تنها هیجان زده و احساسی نشد (چه اینکه شاید از بعضی رفتار‌ها و شعار‌ها با زبان بدن دلگیر هم گردید)، اما در سخنرانی در مراسم بدون گلایه ورزی، همه را به میانه روی، انصاف و همکاری برای حل مشکلات مردم فراخواند.
وی حتی تحت تاثیر جمله پر بحثی که مشاور اصلی اش محمد جواد ظریف در سخنرانی خود بیان کرد و بازتاب زیادی هم داشت، یعنی " ما ایران را با انتخاب پزشکیان پس گرفتیم "، قرار نگرفت و چه بسا شاید از طرح آن نیز خوشحال نشد، چون طرح این دست جملات آن هم از سوی نزدیکان سیاسی خود را با روح وفاق و وحدت که شعار آن را می‌دهد در عمل ناسازگار می‌داند.
پزشکیان همچنین در سخنرانی مراسم تنفیذ با ظاهری متفاوت که مورد انتظار هوادارانش می‌باشد، هوشمندانه و البته با انسجام گفتاری بیشتر و با اعتماد به نفس بالاتر، راهبرد مدیریتی دولت چهاردهم را ورای نطق مکتوب تهیه شده، تبیین کرد که مورد اقبال هم قرار گرفت.
پزشکیان با خواندن از نطق در سخنرانی‌های رسمی، پوشیدن لباس‌های رسمی، پروتکل‌های تشریفاتی در دیدار‌ها و مراسم‌های رسمی، استفاده از کلمات و جملات جذاب، شعاری و به اصطلاح عامیان " رد گم کن "، ارتباط خوبی ندارد. این رفتار‌ها البته یک بعد منفی هم تاکنون داشته و آن بی علاقه بودن به حضور در برابر رسانه‌ها و پاسخگویی به سوالات پرشمار خبرنگاران است.
انتظار می‌رود این رفتار در ماه‌های آینده با تسلط و اشراف پزشکیان بر امور جاری و توانمندی‌های دولت برای پاسخ گویی مستدل به انتظارات، کمرنگ شود و رئیس دولت چهاردهم حضوری موثرتر و فعال‌تر در فضای رسانه‌ای داشته باشد. مساله‌ای که برای نهادینه شدن رفتار خاص سیاسی پزشکیان و موفقیت وی و دولت او، مهم و حیاتی است.
پزشکیان برای ادامه این راه و منش سیاسی و مدیریتی قطعا با چالش‌ها و مشکلاتی و چه بسا پرداخت هزینه‌هایی مواجه شود، اما به نظر می‌رسد او مصمم است علاوه بر پایبندی به این اصول و سلوک رفتاری و سیاسی (که در نوع خود کم نظیر است)، همکاران خود در دولت و ترکیب دولت چهاردهم را نیز در این مسیر قرار دهد. به طور طبیعی برای تحقق این مهم با مقاومت‌های برنامه ریزی شده و برنامه ریزی نشده هم در دولت و هم در ساختار اداری و سیاسی و مدیریتی کشور مواجه باشد.
علاوه بر این تداوم این سیر و سلوک سیاسی نیازمند فرهنگ سازی و شکل گیری یک گفتمان جدید سیاسی است. فرهنگ و گفتمانی که در گام نخست باید بر یک سری اصول و مبانی فکری تعریف شده، منسجم، بروز، علمی و با قابلیت فهم و پذیرش عمومی و حل مسائل و چالش‌های موجود کشور و نه صرفا شعاری و آرمانی، استوار باشد.
هرچند خمیرمایه و رهنمود‌های کلی این سیرو سلوک سیاسی با بهره گیری از کلام حضرت امیر و با توجه به اشراف آقای پزشکیان بر نهج البلاغه و تاسی فراوان وی به توصیه‌های اخلافی و اصول حکومتی آن وجود دارد، اما پزشکیان در حال حاضر برای تدوین این اصول و مبانی فکری و تبدیل آن به یک فرهنگ و یا گفتمان سیاسی به دلیل درگیری با خیل عظیمی از چالش‌ها و مشکلات کشور و ضرورت تصمیم گیری فوری برای حل آنها، کاری سخت در پیش دارد.
با این حال پزشکیان در حال حاضر و تا مدتی تلاش خواهد کرد صرفا با گفتار، رفتار و زبان بدن خود این منش رفتاری را زنده نگه دارد. اعتقاد قلبی و واقعی به این نوع رفتار با توجه به تجربه‌های قبلی از یک سو و انسجام در اظهارات پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری به نسبت دوران رقابت‌های انتخاباتی، نظم فکری، تعدد و تنوع کلمات و جملات در بیان و مهمتر از همه افزایش اعتماد به نفس از سوی دیگر، پشتوانه مهمی برای ادامه این منش رفتاری سیاسی است.
منش رفتاری که اگرچه برای جامعه و نخبگان سیاسی و غیرسیاسی غریب و حتی عجیب بوده و حتی به اصطلاح عامیانه توی ذوق می‌زند، اما می‌تواند جریان فرهنگی جدیدی را در سطوح مدیریتی و سیاسی کشور ایجاد کند. جریان و رفتاری که با پوپولیسم به معنای رایج آن فاصله دارد.
پوپولیسم بر مبنای ادبیات سیاسی رایج آن بر شعارزدگی، وعده گرایی، انتظارآفرینی کاذب و موج سواری بر احساسات و هیجانات سیاسی عمومی و توده‌ای استوار است، اما پزشکیان تلاش دارد با دوری از این شاخص ها، وجه دیگری از رفتار سیاسی که الزاما نمی‌تواند معادل پوپولیسم و حتی مردمی بودن (به معنای عامیانه) را به نمایش بگذارد.
اما همه وجوه شخصیتی پزشکیان در رفتار و گفتار وی خلاصه نمی‌شود و از ۷ مرداد باید منتظر ماند تا وجه دیگر شخصیت پزشکیان در عملکرد و مدیریت عملی وی با انتخاب همکاران دولت و همچنین سیاست‌ها و تصمیمات و اقدامات اجرایی خود را نشان دهد. مساله‌ای که به نظر نمی‌رسد ایجاد کننده تناقض در رفتار و منش سیاسی وی باشد.
