طالبان و موادمخدر در افغانستان؛ «انبار‌های پر، بازار داغ و قیمت گزاف»
طالبان از زمان تسلط دوباره بر افغانستان، مبارزه با کشت، خرید و فروش، قاچاق و استفاده از مواد مخدر را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود تعیین کردند؛ اما با گذشت نزدیک به سه سال، تجارت مواد مخدر این کشور همچنان پر رونق است.
هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان در اپریل سال ۲۰۲۲ میلادی با صدور فرمانی، کشت خشخاش، خرید و فروش و قاچاق مواد مخدر را ممنوع کرد و گفت افرادی که از این دستور سرپیچی کنند، مجازات می‌شوند.
پس از آن، مقام‌های طالبان بار‌ها ادعا کرده‌اند که کشت خشخاش را در افغانستان به «صفر» رسانده‌اند و آن را به‌عنوان یکی از بزرگترین دستاورد‌های خود، تبلیغ کرده‌اند.
این گروه در حتی سومین نشست دوحه، کلیپ تصویری تبلیغاتی را از اقدامات خود در راستای مبارزه با مواد مخدر به مقام‌های سازمان ملل و نمایندگان ویژه کشور‌ها نشان دادند؛ کلیپی که کاردار سفارت آمریکا در یک گفت‌وگوی آنلاین با خبرنگاران افغانستان، «بسیار با جزئیات» توصیف کرد.
اما با وجود این، گزارش‌های نهاد‌های ناظر و سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که اقدامات طالبان در راستای مبارزه با مواد مخدر، نه تنها باعث از توقف تجارت تریاک در این کشور نشده است، بلکه تجارت تریاک سود‌آور‌تر نیز کرده است.
«انبار‌ها پر، بازار داغ»
اداره بازرس ویژه آمریکا در امور بازسازی افغانستان (سیگار) به تازگی در گزارشی تجارت مواد مخدر در زیر کنترل طالبان را بررسی کرده است.
بر اساس این گزارش، کشاورزان و زمین‌داران بزرگ در مناطق جنوب و جنوب غرب افغانستان پیش از صدور فرمان ممنوعیت کشت خشخاش از سوی طالبان، مقدار قابل توجهی تریاک در انبار‌های خود ذخیره کردند.
در این گزارش آمده است که آمار‌ها نشان می‌دهد که مقدار تریاک ذخیره‌شده در انبار‌ها در افغانستان پس از صدور فرمان ممنوعیت از سوی طالبان، به ۱۶ هزار و ۵۶۷ متریک تُن می‌رسد.
بازرس ویژه آمریکا گفته است که بازار داغ مواد مخدر افغانستان و صدور فرمان ممنوعیت کشت مواد مخدر، باعث شد که تاجران و کشاورزان دست به احتکار تریاک بزنند و در نتیجه‌ی قیمت تریاک چندین برابر افزایش پیدا کند و تاجران مواد مخدر، به شمول شماری از مقام‌های ارشد طالبان، سود گزافی از آن به جیب بزنند.
در گزارش بازرس ویژه آمریکا آمده است که قیمت یک کیلوگرام تریاک در آگست سال ۲۰۲۳ میلادی ۴۱۷ دلار دلار بود، اما در اوایل دسامبر همان به ۸۰۲ دلار رسید و در آخر دسامبر به یک هزار و ۱۰۰ دلار افزایش پیدا کرد.
بازرس ویژه آمریکا گفته است که با وجود اینکه طالبان کشت خشخاش را کاهش داده‌اند، اما هیچ اقدامی علیه انبار‌های مواد مخدر انجام نداده‌اند و هنوز قاچاق و تجارت آن، سود هنگفتی حاصل می‌کنند.
پیش از این اداره مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان متحد، در گزارشی، پرده از بخش دیگری از تجارت مواد مخدر در زیر حاکمیت طالبان برداشته بود.
در گزارش این نهاد سازمان ملل متحد آمده بود که پس از ممنوعیت کشت خشخاش از سوی طالبان، تاجران و کشاورزان به تولید زیرزمینی «مواد مخدر صنعتی» و قاچاق آن به کشور‌های همسایه، آسیای میانه، روسیه و اروپا روی آورده‌اند.
در این گزارش آمده بود که پس از تسلط طالبان بر افغانستان و ممنوعیت کشت خشخاش از سوی این گروه، میزان کشف مت‌آمفتامین تولید شده در این کشور، در کشور‌های همسایه، به ویژه ایران، افزایش قابل توجه یافته است و جایگزین بازار تریاک شده است.
سازمان ملل متحد نیز اشاره کرده بود که طالبان اقدامی علیه کارخانه‌های تولید موادمخدر صنعتی انجام نداده‌اند و شماری از مقام‌های این گروه نیز در تولید، قاچاق و تجارت آن دست دارند.
بر اساس این گزارش، عمده‌ترین کارخانه‌های تولید موادمخدر صنعتی نیز در جنوب افغانستان قرار دارد؛ جایی‌که قلمرو اصلی حاکمیت رهبران طالبان، از جمله ملا محمد عمر، هبت‌الله آخندزاده و عبدالغنی برادر به شمار می‌رود.
«نبود کشت بدیل و وابستگی به اقتصاد مواد مخدر»
از عمده‌ترین چالش‌ها در راستای مبارزه با مواد مخدر در افغانستان، وابستگی بخش بزرگی از کشاورزان و تاجران کوچک به اقتصاد ناشی از مواد مخدر است.
در گزارش بازرس ویژه آمریکا آمده است که بر خلاف کشاورزان زمین‌دار که از ممنوعیت تریاک از سوی طالبان سود برده‌اند و تا زمانی که ذخایرشان تمام نشده از دستور این گروه حمایت می‌کنند، اما بخش‌های بزرگی از جمعیت روستایی افغانستان از آن آسیب دیده‌اند و مخالفت کرده‌اند.
بازرس ویژه آمریکا با استناد به گزارش اخیر مؤسسه صلح آمریکا نوشته است که ممنوعیت کشت خشخاش، باعث از دست دادن درآمد سالانه‌ی حدود یک میلیارد دلار برای بخش بزرگی از جمعیت افغانستان شده است.
در گزارش این نهاد آمده است که آن‌عده از خانواده‌ها در افغانستان که وابسته به اقتصاد ناشی از تجارت تریاک بودند، با زیان‌های اقتصادی مواجه شده‌اند و اکنون تلاش می‌کنند با فروش دارایی‌های خود، خوردن غذای کم‌تر و با کیفیت پایین‌تر و خارج کردن فرزندان‌شان از مکاتب متوسطه برای کار، با زیان‌های اقتصادی کنار بیایند.
بر اساس این گزارش، بسیاری از کشاورزان پس از ممنوعیت کشت خشخاش، زمین‌های شان را گندم کشت کرده‌اند، اما گندم نمی‌تواند یک جایگزین پایدار برای خشخاش باشد.
واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان نیز گفته است که مردم افغانستان از گندم به‌عنوان یک محصول اصلی غذایی استفاده می‌کنند و نه یک محصول تجاری و بنابراین، آنان نمی‌توانند درآمد نقدی جایگزین تریاک را از گندم کسب کنند.
این نهاد همچنین گفته است که بازار گندم افغانستان با گندم ارزان وارداتی از پاکستان اشباع می‌شود و این امر باعث می‌شود که کشاورزان گندم نتوانند در بازار رقابت کنند و در نتیجه گندم مفاد تجاری برای آنان ندارد.
سازمان ملل متحد نیز بار‌ها تأکید کرده است که کشاورزان افغانستان از ممنوعیت کشت خشخاش متضرر شده‌اند و باید کشت بدیل مناسب آن پیدا شود.
این موضوع حتی در سومین نشست دوحه نیز بررسی شد، اما ظاهراً هنوز کشت بدیل خشخاش برای کشاورزان افغانستان پیدا نشده است.
گزارش‌های سازمان ملل متحد و نهاد‌های نظارتی نشان می‌دهد که با وجود تبلیغ گسترده طالبان، این گروه اقدامات جدی علیه انبار‌های مواد مخدر و مواد مخدر صنعتی در این کشور انجام نداده‌اند و به همین دلیل تجارت مواد مخدر این کشور هنوز پر رونق است و بازار آن داغ.
