جنگ در نقطه آخرالزمان
ماجرای جنگ اوکراین اگرچه تحت الشعاع جنگ غزه و وضعیت وخیم خاورمیانه قرار گرفته است، اما همچنان یک دغدغه بزرگ برای متحدین غربی است.
اوکراین دنبال حمله به عمق خاک روسیه است، اما کرملین صراحتا درباره تبعات این اتفاق هشدار قرمز صادر کرده است؛ در این میان، رهبران غربی تردیدهای جدی درباره صدور مجوز برای کی یف دارند.
نخست وزیر بریتانیا با موضوع جنگ اوکراین به کاخ سفید رفته است. مذاکرات فشرده بریتانیا و آمریکا مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا با «کراستارمر» نخست‌وزیر بریتانیا در کاخ سفید گفتگو می‌کرد، این سوال که آیا اجازه داده شود اوکراین از سلاح‌های دوربرد علیه خاک روسیه استفاده کند یا خیر، یک نقطه اختلاف نادر بین این کشور‌های متحد بود. رئیس‌جمهور آمریکا در سخنانی در ابتدای دیدار خود با استارمر بر حمایت خود از کمک به اوکراین برای آنچه «دفاع از خود» خواند، تاکید کرد، اما نگفت که آیا مایل است اقدامات بیشتری انجام دهد تا حملات دوربرد در عمق روسیه انجام شود یا خیر.
گرچه رهبر بریتانیا در دیدار با جو بایدن اشاره کرد که احتمالا تصمیم‌گیری در مورد اجازه دادن به اوکراین برای استفاده از سلاح‌های غربی در حمله به خاک روسیه «به‌زودی» گرفته خواهد شد، اما در روایت آمریکایی‌ها از وقایع، تصمیم‌های مورد بحث بایدن و استارمر بیشتر نمادین هستند تا محتوایی.
نگرانی واشنگتن درباره جنگ خطرناک
روزنامه «نیویورک‌تایمز» می‌نویسد که «شواهد نشان دهنده نگرانی عمیق رئیس جمهوری آمریکا درباره درگیری خطرناک و گسترده با روسیه پس از تهاجم به عمق خاک روسیه است.»
«جان کربی» سخنگوی امنیت ملی در کاخ سفید، روز جمعه گفت دولت بایدن تهدید‌های پوتین را جدی می‌گیرد، زیرا او ثابت کرده است که قادر به «تخاصم» و «تشدید تنش» است. اما کربی افزود که هیچ تغییری در مخالفت بایدن با اجازه دادن به اوکراین برای استفاده از موشک‌های آمریکا برای حمله به عمق روسیه ایجاد نشده است.
او گفت: «هیچ تغییری در دیدگاه ما در مورد ارائه قابلیت‌های حمله دوربرد برای اوکراین برای استفاده در داخل روسیه وجود ندارد، و من انتظار ندارم که هیچ نوع اعلامیه مهمی در این زمینه از مذاکرات خارج شود، البته نه از طرف ما.»
رسانه آمریکایی نیویورک‌تایمز می‌نویسد که نگرانی آمریکایی‌ها دوگانه است. اولین مورد ریشه در نگرانی بایدن از تشدید نشدن وضعیت جنگ دارد. او بار‌ها و بار‌ها به کارکنان خود گفته است که اولویت شماره یک آن‌ها «جلوگیری از جنگ جهانی سوم» است. دومین نگرانی آمریکا یک نگرانی عملی است: مقامات پنتاگون معتقد نیستند که اوکراین به اندازه کافی موشک‌های اتکمز، موشک‌های بریتانیایی سایه طوفان و موشک‌های فرانسوی اسکالپ را برای ایجاد تفاوت استراتژیک در میدان جنگ در اختیار داشته باشد.
این سوال که آیا اجازه داده شود اوکراین از سلاح‌های دوربردی استفاده کند که می‌تواند ۱۵۰ تا ۲۰۰ مایل را طی کند، یکی از موارد نادر اختلاف‌نظر بین مقامات انگلیسی و آمریکایی بوده است، که عمدتا در ۳۰ ماه جنگ در راهبرد مشترک قرار گرفته‌اند.
بی‌پروایی اروپا
این بحث در رسانه‌های اروپایی وجود دارد که «شاید مجوز ارسال تسلیحات دوربرد تهاجمی برای هدف قرار دادن مسکو صادر شده باشد.» اروپایی‌ها معتقدند که بایدن و پنتاگون با گذشت زمان متوجه شده‌اند که پوتین کمتر از آن چیزی که فکر می‌کردند نسبت به معرفی سلاح‌های جدید در میدان جنگ حساس بوده است؛ بنابراین آن‌ها به تدریج سلاح‌های توانمندتر و دوربردتر را برای اوکراین تأیید کردند.
مقامات اروپایی در اوایل هفته گفتند که بایدن به نظر می‌رسد آماده تایید استفاده از موشک‌های دوربرد بریتانیا و فرانسه باشد، اقدامی که استارمر و مقامات فرانسوی گفته‌اند که می‌خواهند یک جبهه متحد در درگیری با روسیه ایجاد کنند. اما بایدن به دلیل ترس از اینکه «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، آن را به‌عنوان یک تشدید تنش تلقی کند، از اجازه دادن به اوکراین برای استفاده از تسلیحات ارائه شده توسط ایالات متحده به همان شیوه مردد است.
مقامات بریتانیایی استدلال کرده‌اند که نمی‌توان انتظار داشت که اوکراین به طور مؤثر بجنگد، مگر اینکه بتواند به سایت‌های نظامی که روسیه برای شلیک موشک‌ها استفاده می‌کند یا هواپیما‌هایی که «بمب‌های گلاید» را حمل می‌کنند، حمله کند. آن‌ها بر این باورند که پوتین، با وجود تمام تهدید‌های هسته‌ای خود که هشدار می‌دهد جنگ بین روسیه و نیرو‌های اروپایی ممکن است در راه باشد، تا حد زیادی بلوف می‌زند. آن‌ها می‌گویند که پوتین نشان داده است که نمی‌خواهد ناتو را مستقیما وارد جنگ کند.
هشدار صریح مسکو
«ولادیمیرپوتین» در واکنش به احتمال اقدام روسیه علیه عمق خاک روسیه رسما اعلام کرد: «این به این معنی است که کشور‌های ناتو - ایالات متحده و کشور‌های اروپایی - در حال جنگ با روسیه هستند.» از سوی دیگر، «دیمیتری مدودف» معاون شورای امنیت روسیه روز شنبه هشدار داد که مسکو تاکنون در برابر ناتو صبر نشان داده است، اما ممکن است این صبر تمام شود. در این میان، «واسیلی نبنزیا» سفیر روسیه در سازمان ملل نیز در جلسه شورای امنیت گفت که در صورتی‌که ناتو به اوکراین اجازه دهد تا از تسلیحات دوربرد علیه روسیه استفاده کند، این ائتلاف نظامی طرف مستقیم مخاصمه خواهد بود.
دیپلمات روس افزود: «نباید این را فراموش کنید و درباره عواقب آن هم فکر کنید.»
«سرگئی مارکوف» مشاور سابق کرملین در تلگرام در این باره گفت: «در مورد انگلیس، اگر لندن به کی‌یف اجازه دهد موشک‌های سایه طوفان را به روسیه شلیک کند، مسکو احتمالا اعلام خواهد کرد که لندن از یک جنگ نیابتی ترکیبی با روسیه به سمت تهاجم مسلحانه رفته است.»
مارکوف پیش بینی کرد، احتمال دارد که روسیه سفارت انگلیس در مسکو و سفارت خودش در لندن را ببندد، پهپاد‌ها و جنگنده‌های انگلیسی نزدیک به روسیه مثلا بر فراز دریای سیاه را ساقط کند یا به سمت جنگنده‌های اف-۱۶ که حامل موشک‌های سایه طوفان هستند و در پایگاه‌های این کشور در لهستان و رومانی هستند، موشک شلیک کند.
«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین در نشست خبری روز جمعه گفته بود پیام پوتین کاملا شفاف و بدون ابهام است.
«علی ودایع» کارشناس روابط بین‌الملل در گفتگو با برنامه گردونه رادیو جوان در تشریح آخرین وضعیت جنگ اوکراین گفت: «ظرف ۲ سال و نیم گذشته شاهد زد و خورد‌های سنگین در حوزه‌های اقتصادی، دیپلماتیک، رسانه و در نهایت میدان نبرد بودیم. همه این موارد پیرامون جنگ اوکراین بین روسیه و متحدین غربی ناتو بوده است. بحث هدف قرار عمق خاک روسیه اتفاق جدیدی نیست؛ کرملین از ابتدای جنگ اوکراین، این اتفاق را یک خط قرمز بزرگ برای حامیان کی یف ترسیم کرده است.»
وی در ادامه گفت: «نکته قابل توجه این است که تا اینجای کار و در طول جنگ اوکراین، آمریکا و بریتانیا تلاش کردند در نوع تسلیحاتی که در اختیار کی یف قرار می‌گیرد، برد موثر شامل خاک روسیه نشود.»
ودایع با پیش کشیدن انتخابات الکترال آمریکا گفت: «طرف اوکراینی با جدیت دنبال کسب مجوز برای حمله به عمق خاک روسیه است. شبیخون اوکراین به منطقه کورسک و برخورد‌های انتحاری اوکراین نشان دهنده نیاز فوری کی یف برای حفظ آتش است. اوکراینی‌ها می‌دانند که پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تعیین جانشین بایدن بحث آتش بس احتمالا و پایان جنگ مطرح خواهد شد.»
این کارشناس روابط بین‌الملل تصریح کرد: «نوع ادبیات شخص ولادیمیرپوتین و کرملین نشان می‌دهد که ارتش سرخ در رابطه با خاک روسیه به هیچ عنوان کوتاه نخواهند آمد. مبتنی بر همین راهبرد، دکترین اتمی روسیه سال گذشته بازنویسی شد که اجازه استفاده از تسلیحات اتمی پس از تهدید ملی را صادر می‌کند.»
ودایع با انتقاد از سطح تحلیل لیبرالی در افزایش تخاصم با روسیه گفت: «اروپایی‌ها با سطح تحلیل لیبرالی زمینه ساز فشار کشنده به روسیه، احساس نا امنی کرملین و در نهایت جنگ اوکراین شدند. آن‌ها امروز هم درباره عدم استفاده روسیه از تسلیحات اتمی دچار خوش خیالی شده اند، غافل از این که جنگ در نقطه آخرالزمان قرار گرفته است.»
وی گفت: «روند جنگ اوکراین نشان می‌دهد که در آستانه زمستان، میزان زد و خورد‌ها افزایش پیدا می‌کند. در شرایط موجود، انتخابات آمریکا به عنوان یک عامل تشدید کننده نبرد‌ها قابل بحث و بررسی است. پس از انتخابات آمریکا، مذاکرات به شکل جدی تری دنبال خواهد شد.»
ودایع با تاکید بر نقش رئیس جمهوری اوکراین در شکل گیری و ادامه جنگ با روسیه، گفت: «زلنسکی مکررا از نوع تسلیحاتی که در اختیار کی یف قرار گرفته اظهار نارضایتی کرده است. او که همواره دنبال ترغیب واشنگتن برای جنگ مستقیم با مسکو بوده است؛ حالا نگرانی‌های جدی درباره تاثیر نتیجه انتخابات آمریکا در جنگ اوکراین دارد.»
گزینه‌های کرملین برای اقدام متقابل
کرملین قطعا استراتژی‌های متفاوتی برای واکنش به مجوز احتمالی آمریکا برای حمله به خاک روسیه توسط اوکراین تدارک دیده است. گفته می‌شود که روسیه قصد دارد تکنولوژی‌های تسلیحاتی خود را در اختیار برخی کشور‌ها متحد خود قرار دهد. در رفتاری شبیه دوران جنگ سرد، پایگاه‌های ارتش سرخ در آمریکای لاتین ظرف یکسال گذشته بازسازی و تعمیر شده اند.
در همین چارچوب، خبرگزاری رویترز نوشته پوتین در ماه ژوئن از گزینه مسلح‌کردن دشمنان غرب به سلاح‌های روسی برای حمله به اهداف غربی در خارج از کشور و استقرار موشک‌های متعارف در فاصله‌ای با ایالات متحده و متحدان اروپایی آن صحبت کرده بود.
گزینه اتمی جدی‌ترین و ترسناک‌ترین گزینه کرملین است. «اولریش کوئن» کارشناس تسلیحات در «موسسه تحقیقات صلح و سیاست امنیتی» در‌هامبورگ گفت که او انتخاب پوتین برای ارسال نوعی پیامی هسته‌ای را رد نمی‌کند؛ به عنوان مثال، آزمایش یک سلاح هسته‌ای به‌منظور ترساندن غرب.
او افزود که روسیه از سال ۱۹۹۰ هیچ آزمایش سلاح هسته‌ای انجام نداده و یک انفجار اتمی می‌تواند به منزله «آغاز یک عصر بسیار خطرناک» باشد. روسیه بزرگترین قدرت هسته‌ای دنیا، در روند بازبینی شرایط دکترین هسته‌ای خود است که در آن از تسلیحات هسته‌ای استفاده خواهد کرد. نکته جالب توجه اینجاست که روسیه ظرف یکسال گذشته در چندین نوبت موشک‌های استراتژیک قاره پیمای اتمی را آزمایش کرده است.
کوئن، کارشناس تسلیحات موسسه آلمانی در ادامه مدعی شد اگر روسیه به تهدیدات هسته‌ای یا حمله به دارایی‌های انگلیس متوسل نشود، پاسخ محتمل‌تر می‌تواند افزایش حملات به زیرساخت‌های غیرنظامی اوکراین باشد. مگنوت نیز پیش‌بینی کرد که اگر غرب به اوکراین در استفاده از تسلیحات دوربرد علیه روسیه چراغ سبز نشان دهد، کی‌یف واکنش نظامی روسیه را تحمل می‌کند.
هرگونه بی پروایی در جنگ اوکراین می‌تواند تبعات ناخوشایندی برای همه داشته باشد؛ آنهم در وضعیتی که خاورمیانه هم شبیه انبار باروت نیازمند تنها یک جرقه برای انفجار است و در خاوردور هم وضعیت تایوان در نقطه قرمز قرار دارد. جنگ به نقطه آخرالزمان رسیده است؟
