ورود تاکسی‌های برقی به اصفهان؛ نمایشی یا عملیاتی؟
شهرداری اصفهان با همراهی شورای شهر، از ورود ۵۰ دستگاه تاکسی برقی به ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر خبر داده است. این اقدام که به گفته مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای شهر اصفهان، بخشی از برنامه کلان مدیریت شهری برای کاهش آلودگی هوا و ارتقای حمل‌ونقل پاک است، مورد استقبال برخی قرار گرفته و در عین حال، چالش‌ها و نقد‌هایی نیز به همراه داشته است. نباتی‌نژاد در اظهارنظری گفته است: «بی‌شک فعالیت تاکسی‌های برقی در سطح شهر بر کاهش میزان آلودگی هوا مؤثر خواهد بود» با این حال، بررسی ابعاد فنی، اقتصادی و اجتماعی این تصمیم نشان می‌دهد که شاید مسیر رسیدن به این اهداف سبز چندان هموار نباشد.
چالش‌های زیرساختی؛ اولین گره در مسیر تاکسی‌های برقی
یکی از مهم‌ترین مسائل پیش روی تاکسی‌های برقی در اصفهان، نبود زیرساخت‌های مناسب شارژ است. به‌رغم افتتاح ایستگاه شارژ در منطقه صفه، تعداد و پراکندگی این ایستگاه‌ها برای پاسخ‌گویی به نیاز‌های تاکسی‌های برقی کافی نیست. بر اساس نظر یک کارشناس حمل‌ونقل شهری، توزیع ایستگاه‌های شارژ باید به گونه‌ای باشد که رانندگان تاکسی در هر نقطه از شهر به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشند. در غیر این صورت، زمان طولانی شارژ و مسافت محدود خودروها، راندمان ناوگان را به‌شدت کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، عملکرد باتری خودرو‌های برقی در دما‌های بالای تابستان اصفهان یا سرمای شدید زمستان می‌تواند به‌طور محسوسی کاهش یابد. این امر نه‌تنها بهره‌وری تاکسی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه باعث افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری نیز خواهد شد.
از این رو مهدی نصیری دانش آموخته رشته مهندسی حمل و نقل در این رابطه می‌گوید: ورود تاکسی‌های برقی به ناوگان شهری بدون برنامه‌ریزی برای زیرساخت‌های شارژ، مانند ورود خودرو‌های بدون سوخت است. در حال حاضر، تنها یک ایستگاه شارژ سریع در صفه راه‌اندازی شده است و این برای پاسخ‌گویی به نیاز ۵۰ دستگاه تاکسی برقی کافی نیست.
وی ادامه می‌دهد: پراکندگی جغرافیایی ایستگاه‌های شارژ نیز موضوعی مهم است. اگر رانندگان مجبور باشند برای شارژ خودرو به مناطق خاصی سفر کنند، این زمان و هزینه اضافی، بهره‌وری اقتصادی خودرو‌های برقی را کاهش می‌دهد.
این کارشناس حمل و نقل می‌افزاید: مدیریت شهری باید ابتدا به توسعه شبکه شارژ و آموزش نیروی فنی برای تعمیر و نگهداری این خودروها توجه کند. این کمبود زیرساختی می‌تواند باعث شود که تاکسی‌های برقی به‌جای خدمت‌رسانی به شهروندان، در مسیر‌های محدود و تنها برای مراسم نمایشی استفاده شوند.
اقتصاد تاکسی‌های برقی؛ باری بر دوش رانندگان؟
خرید تاکسی‌های برقی با قیمت بالا و هزینه‌های نگهداری، فشار اقتصادی قابل‌توجهی بر دوش رانندگان تاکسی خواهد گذاشت. به گفته یکی از اعضای صنف تاکسیرانی اصفهان، رانندگان با مشکلات متعددی همچون افزایش هزینه‌های سوخت و تورم مواجه‌اند. بدون حمایت‌های مالی و ارائه یارانه، این برنامه تنها باعث سنگین‌تر شدن هزینه‌های رانندگان می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در حالی که مدیریت شهری اصفهان از برنامه‌ریزی برای حمایت از رانندگان تاکسی سخن گفته، هنوز جزئیات روشنی از نحوه تأمین این حمایت‌ها اعلام نشده است.
محمدرضا مرادی، که مدتی به عنوان راننده تاکسی برقی در تهران فعالیت می‌کرده و از نزدیک با مشکلات رانندگان تاکسی‌های برقی آشنا است، می‌گوید: رانندگان تاکسی در شرایط فعلی، با افزایش قیمت قطعات یدکی، هزینه‌های نگهداری و حتی هزینه‌های روزمره زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: خودرو‌های برقی، با وجود کاهش هزینه‌های سوخت، هزینه اولیه بالایی دارند و باتری‌های آنها بعد از چند سال نیاز به تعویض دارند که هزینه‌ای سنگین به رانندگان تحمیل می‌کند. بدون حمایت مالی یا یارانه‌های دولتی، خرید تاکسی برقی برای بسیاری از رانندگان غیرممکن خواهد بود.
مرادی تصریح می‌کند: مسئله دیگر، نبود تعمیرگاه‌های تخصصی است. اگر خودرو‌های برقی در اصفهان دچار نقص شوند، رانندگان مجبور به ارسال آنها به شهر‌های دیگر خواهند بود. این شرایط هزینه‌ها را چند برابر می‌کند و رانندگان را از مزایای این فناوری ناامید خواهد کرد.
رقابت با خودرو‌های گازسوز؛ آیا خودرو‌های برقی به‌صرفه هستند
یارانه‌های دولتی برای سوخت‌های فسیلی (به‌ویژه گاز) در ایران باعث شده است که خودرو‌های گازسوز همچنان گزینه اقتصادی‌تری باشند. با وجود اینکه خودرو‌های برقی هزینه سوخت کمتری دارند، اما هزینه اولیه بالای خرید و تعویض باتری، این مزیت را در بلندمدت کمرنگ می‌کند.
مریم رمضانی یکی از کارشناسان حوزه انرژی می‌گوید: تا زمانی که تفاوت قیمت خودرو‌های برقی و سوخت فسیلی با مشوق‌های دولتی جبران نشود، استفاده گسترده از این خودروها منطقی به نظر نمی‌رسد.
یکی از اهداف اصلی ورود تاکسی‌های برقی کاهش آلودگی هوا در اصفهان است. اما کارشناسان معتقدند که بدون برنامه‌ای جامع برای کاهش ترافیک و بهبود حمل‌ونقل عمومی، تأثیر این اقدام محدود خواهد بود.
میلاد تقوایی راد، فعال محیط‌زیست و مبدع کمپین «دوچرخه سوارم» در کشور می‌گوید: ورود تاکسی‌های برقی می‌تواند بخشی از معادله کاهش آلودگی هوا در اصفهان را حل کند، اما حمل‌ونقل پاک ابعاد گسترده‌تری دارد که متأسفانه از سوی مدیریت شهری نادیده گرفته شده است. در سال‌های اخیر، زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری در اصفهان یا توسعه‌ای نداشته یا به حاشیه رانده شده است. این در حالی است که استفاده از دوچرخه، به‌ویژه در مسافت‌های کوتاه، می‌تواند به مراتب تأثیر بیشتری در کاهش آلودگی هوا و کاهش ترافیک شهری داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: توسعه ایستگاه‌های شارژ برای تاکسی‌های برقی با هزینه‌ای بسیار بالا همراه است، در حالی که مدیریت شهری می‌توانست با ایجاد مسیر‌های ایمن برای دوچرخه‌سواری و گسترش خدمات عمومی مترو، از منابع مالی خود بهره‌وری بیشتری داشته باشد. مترو اصفهان هنوز در بسیاری از مناطق شهری به طور کامل عملیاتی نشده و مردم برای تردد روزانه با مشکلات زیادی مواجه هستند. سوال اینجاست که چرا شهرداری منابع خود را به جای تقویت سیستم‌های حمل‌ونقل جمعی، صرف برنامه‌های محدود و پرهزینه می‌کند؟
تقوایی راد به اولویت‌های اشتباه در مدیریت شهری اشاره کرده و می‌افزاید: اگر قرار باشد حمل‌ونقل پاک در اصفهان به یک واقعیت تبدیل شود، باید با رویکردی جامع به این مسئله پرداخته شود. گسترش مترو و کاهش هزینه‌های آن، توسعه مسیر‌های پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، و استفاده از فناوری‌های نوین، همه باید به موازات یکدیگر پیش بروند. در غیر این صورت، ورود ۵۰ تاکسی برقی به‌تنهایی تنها تأثیر محدودی بر کاهش آلودگی خواهد داشت و بیشتر جنبه نمایشی پیدا می‌کند.
وی تأکید می‌کند: ورود خودرو‌های برقی، بدون حل مشکلات پایه‌ای حمل‌ونقل در اصفهان، اقدامی ناقص است. مدیریت شهری باید ابتدا زیرساخت‌های فعلی مانند مترو و مسیر‌های دوچرخه را توسعه دهد و سپس به سراغ فناوری‌های جدید برود. اگر اصفهان توانسته بود دوچرخه‌سواری را به یک فرهنگ شهری تبدیل کند، امروز نیازی به صرف هزینه‌های هنگفت برای چنین پروژه‌هایی نبود.
گامی بلند، اما ناقص
از صحبت کارشناسان امر می‌توان استنباط کرد که ورود تاکسی‌های برقی به اصفهان، اگرچه اقدامی مثبت در جهت حمل‌ونقل پاک است، اما در غیاب زیرساخت‌های کافی، حمایت‌های مالی مناسب و برنامه‌ریزی دقیق، ممکن است به هدف اصلی خود یعنی کاهش آلودگی هوا و ارتقای بهره‌وری نرسد. مدیریت شهری اصفهان باید به جای مانور تبلیغاتی بر این طرح، تمرکز خود را بر حل چالش‌های زیرساختی و اقتصادی قرار دهد.
تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده، بدون ارزیابی دقیق شرایط بومی و نیاز‌های شهر، ممکن است نه‌تنها اهداف بلندمدت را محقق نکند، بلکه به اتلاف منابع محدود نیز منجر شود. از این رو، انتظار می‌رود مدیریت شهری اصفهان در طراحی و اجرای این برنامه از رویکردی علمی‌تر و شفاف‌تر بهره گیرند.
