۴ نکته درباره توافق پوتین - ترامپ درباره ایران / ابهام خطرناک

توافق اخیر پوتین - ترامپ درباره ایران - اسرائیل، می‌تواند یک زنگ خطر برای تهران باشد. هشداری برای مشارکت دادن روسیه در مقابله با فعالیت‌های ایران از جمله حرکت‌های منطقه‌ای ایران.

سران روسیه و امریکا سه شنبه گذشته تماس تلفنی طولانی با محوریت جنگ اوکراین و راه‌های توقف آن داشتند. کاخ سفید درباره جزئیات تماس گفت 

سران دو کشور درباره ایران هم گفت‌و‌گو داشته‌اند و "بر این نظر اشتراک دارند که ایران هرگز نباید در موقعیتی قرار گیرد که بتواند اسرائیل را نابود کند. "

۱. با بررسی دو اطلاعیه کاخ سفید و کرملین درباره این تماس تلفنی مشخص شد تنها طرف آمریکایی فاش کرد دو رییس درباره ایران هم صحبت کرده‌اند. در اطلاعیه کرملین اشاره‌ای به این موضوع نشده است.

احتمالا مسکو دوست نداشته به صورت عمومی اعلام شود رهبران دو کشور درباره ایران هم صحبت کرده‌اند و به اشتراک نظر رسیده‌اند.

نتیجه این مکالمه را هم می‌توان در واکنش سخنگوی کرملین به سوالی درباره تهدیدات امریکا به حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران دنبال کرد وقتی بدون مخالفت جدی تنها به تاکید بر گزینه دیپلماتیک و باور داشتن موضع ایران درباره فعالیت صلح آمیز هسته‌ای اکتفا کرد.

۲. محوریت تماس تلفنی پوتین - ترامپ، جنگ اوکراین و راه‌های توقف آن بود. اگر متن دو اطلاعیه کاخ سفید و کرملین درباره این تماس تلفنی را بررسی کنیم نام این کشور‌ها دیده می‌شود: روسیه، امریکا، اوکراین، ایران و اسرائیل.

یعنی به جز امریکا و روسیه که سران آنها باهم گفت‌و‌گو کردند و اوکراین که موضوع اصلی مکالمه بود تنها نام ایران و اسرائیل دیده می‌شود. حتی به غزه / فلسطین یا یمن یا سوریه هم اشاره نشده گرچه هر سه شاهد جنگ و درگیری یا ناآرامی و بی ثباتی هستند. این نشانه جایگاه و اولویت موضوع ایران - اسرائیل و رابطه این دو در نگاه سران امریکا و روسیه است.

۳. با اینکه درباره ایران و اسرائیل در کل به یک جمله یا عبارت اکتفا شده، اما این جمله هم بسیار مهم است و هم دریایی از ابهام را به همراه خود دارد. 

 ترامپ و پوتین بر سر یک موضوع به توافق و اشتراک نظر رسیده‌اند و آن اینکه "ایران هرگز نباید در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند اسرائیل را نابود کند".
The two leaders shared the view that Iran should never be in a position to destroy Israel.

این توافق و اشتراک نظر می‌تواند مبنایی برای توافقات و همکاری‌های بعدی روسیه و امریکا درباره ایران و درگیری تهران - تل آویو باشد.

اولا: این چه موقعیتی است که ایران می‌تواند از طریق آن، اسرائیل را نابود کند؟ چرا مثلا نگفته‌اند مخالف این هستند که ایران سلاح هسته‌ای کسب کند؟ یا مثلا بگویند ایران نباید از خط قرمز هسته‌ای عبور کند یا ایران نباید غنی سازی ۹۰ درصدی انجام دهد؟

موقعیت نابودکننده اسرائیل، فراتر از سلاح هسته‌ای است و می‌تواند به سایر موارد از جمله موشکی و پهپادی و حتی تسلحات متعارف هم امتداد یابد. 

اسرائیل مساحت کوچک و آسیب پذیری دارد. به همین دلیل همیشه در هر حمله و تهدیدی، موجودیت آن دغدغه است و می‌تواند با خطر روبه رو شود. این موضوع درباره کشور‌های کوچک جنوب خلیج فارس شامل کویت، قطر و بحرین و حتی امارات هم مطرح است. به عنوان مثال در حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ میلادی / ۱۳۶۹ شمسی، موجودیت کشور مستقل کویت روی زمین به پایان رسید در حالی که حمله صدام، حمله نظامی معمولی زمینی بود که کمتر از ۲۴ ساعت طول کشید. 

در نتیجه بسیاری از حملات و تسلیحات متعارف علیه اسرائیل به دلیل مساحت و جمعیت کوچک و شرایط غیرعادی اش می‌تواند به عنوان "موقعیت نابودگر اسرائیل" تعبیر و تفسیر شود.

به عنوان مثال حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ / ۱۵ آبان ۱۴۰۲ حماس علیه جنوب اسرائیل، به عنوان حمله‌ای با هدف نابودی اسرائیل مطرح شد. در حالی که این حمله با سلاح سبک و نیمه سبک و متعارف انجام شد و حدود ۲ هزار کشته به جای گذاشت.

موقعیت نابودکننده به اندازه‌ای مبهم و البته موسع است که تفسیر آن می‌تواند موارد زیادی را شامل شود. علاوه بر این، می‌تواند به شریک کردن نظر اسرائیل در مصداق یابی این موقعیت هم منجر شود.

 مقامات اسرائیلی، حملات حماس و حزب الله لبنان را با هدف نابودی موجودیت اسرائیل توصیف می‌کنند. در حالی که حملات هر دو با تسلیحات متعارف انجام می‌شود.

قرار دادن معیار "موقعیت نابودکننده اسرائیل" برای ایران، به نوعی شریک کردن اسرائیل در تعیین موقعیت و خط قرمز برای ایران است.

همچنین، این توصیف آنچنان مبهم است که هر کدام از دو طرف می‌تواند آزادانه تفسیر خود را داشته باشد. این وضعیت خوبی برای ایران نیست. 

ثانیا، این توافق پوتین و ترامپ دوباره نشان داد حمایت و حفاظت از موجودیت اسرائیل نه فقط دغدغه آمریکا بلکه موضوع مهم روسیه هم هست. دغدغه‌ای که باعث شد مسکو در نزاع ایران – اسرائیل همیشه به صورت حداقلی موضع گیری و نقش آفرینی کند گرچه یکی از کانال‌های اصلی ارتباطی تهران – تل آویو است.

روسیه تنها کشور منطقه است که همزمان با ایران و اسرائیل رابطه خوبی دارد گرچه به تازگی امارات، قطر و مصر هم به این دسته اضافه شده‌اند. 

۴. وقتی در تماس تلفنی ترامپ – پوتین با محوریت جنگ اوکراین، درباره ایران و رابطه تهران - تل آویو هم صحبت می‌شود این هشدار و احتمال مطرح می‌شود که نکند موضوع ایران دستخوش معامله مسکو – واشنگتن شود.

مثلا ترامپ در موضوع اوکراین به پوتین امتیاز دهد (از جمله واگذاری خاک اوکراین به روسیه، جلوگیری از عضویت اوکراین در ناتو، برکناری زیلنسکی رئیس جمهوری اوکراین یا لغو تحریم‌های ضدروسی امریکا) و در مقابل، پوتین هم درباره ایران امتیاز‌هایی را به طرف امریکایی واگذار کند. امتیاز‌هایی از دامنه هسته‌ای ایران یا در ارتباط با نزاع ایران - اسرائیل؛ از جنس همان‌هایی که در سوریه داده شد.