راز گورستان عظیم دایناسور‌ها در «رودخانه مرگ» فاش شد + عکس
پنهان در زیر دامنه‌های پوشیده از جنگل‌های انبوه آلبرتا در کانادا، در مقیاسی باورنکردنی گور جمعی دایناسور‌ها یافته شده است. هزاران دایناسور در این مکان دفن شده‌اند که به نظر می‌رسد همگی در یک روز و بر اثر حادثه‌ای طبیعی کشته شده‌اند.
اکنون گروهی از دیرینه‌شناسان به پایپ‌استون کریک، که آن را «رودخانه مرگ» می‌نامند، رفته‌اند تا راز ۷۲ میلیون ساله‌ای را کشف کنند: این دایناسور‌ها چرا از بین رفتند؟
تلاش برای یافتن اینکه دقیقاً در این مکان چه اتفاقی افتاده، با ضربه محکم یک پتک آغاز شد. گروه اکتشاف و حفاری به سرپرستی پروفسور امیلی بامفورت لایه ضخیم سنگی که این مکان را پوشانده بود شکافت. او این مکان را «طلای دیرینه» نامید.
وقتی گروه حفاری شروع به اقدامات دقیق‌تر برای برداشت لایه‌های خاک و سنگ کرد به تدریج انبوهی از استخوان‌های فسیل‌شده پدیدار شد.
پروفسور بامفورت، در حالی که سگش آستر او را تماشا می‌کند، می‌گوید: «این قطعه عظیم استخوانی که اینجا وجود دارد، فکر می‌کنیم بخشی از استخوان لگن دایناسور باشد.» وظیفه امروز آستر، سگ او، این بوده که آمدن خرس‌ها را به منطقه حفاری خبر دهد.
«و اینجا هم مجموعه‌ای از استخوان‌های بلند و نازک داریم. همه اینها استخوان‌های دنده هستند؛ و این یکی که سالم هم مانده، بخشی از استخوان انگشت پای دایناسور است. این یکی هم که اینجاست، هنوز نمی‌دانیم چیست. اینها نمونه‌ای از شگفتی‌های راز پایپ‌استون کریک است.»
بی‌بی‌سی به پایپ‌استون کریک رفت تا تصویری عینی از مقیاس این گورستان ماقبل تاریخ به دست آورد و شاهد باشد که چگونه پژوهشگران سرنخ‌ها و قطعات گوناگون را با هم جور می‌کنند تا به راز پنهان آنها پی ببرند.
هزاران فسیل از منطقه حفاری گردآوری شده است و کاوشگران مدام به اکتشافات تازه‌ای دست پیدا می‌کنند.
تمام استخوان‌ها متعلق به دایناسوری به نام پاکی‌رینوسور است.
این جانوران که در دوران کرتاسه پسین زندگی می‌کردند، از بستگان تری‌سراتوپس یا سه‌شاخ‌چهره هستند. آنها حدود ۵ متر طول و دو تن وزن داشته‌اند و جانورانی چهارپا با سر‌های بزرگ بوده‌اند که روی آن قطعه‌ای استخوانی و سه شاخ وجود داشته است. ویژگی مشخصه آنها برجستگی بزرگی روی بینی‌شان بوده است.
فصل حفاری تازه شروع شده و تا پاییز ادامه دارد. فسیل‌های قطعه زمین کوچکی که گروه اکتشاف روی آن کار می‌کند، به‌طور باورنکردنی در هم فشرده شده‌اند. پروفسور بامفورت برآورد می‌کند که در این مکان حدود ۳۰۰ استخوان در هر متر مربع وجود داشته باشد.
تاکنون گروه حفاری منطقه‌ای به بزرگی یک زمین تنیس را جست‌و‌جو کرده است، اما بستر استخوان‌ها تا کیلومتر‌ها در دامنه تپه ادامه دارد.
او می‌گوید: «در هم فشردگی این حجم از استخوان حیرت‌آور است.»
«ما باور داریم که این یکی از بزرگ‌ترین بستر‌های دیرینه‌شناسی در آمریکای شمالی است.»
«بیش از نیمی از گونه‌های شناخته‌شده دایناسور‌ها در جهان فقط بر مبنای یک نمونه توصیف شده‌اند، اما در اینجا ما هزاران پاکی‌رینوسور داریم.
دیرینه‌شناسان معتقدند دایناسور‌ها در گله‌های عظیم، صد‌ها کیلومتر از جنوب که مکان زمستان‌گذرانی آنها بوده، برای تابستان به سوی شمال مهاجرت می‌کرده‌اند.
این منطقه که نسبت به امروز آب‌وهوای گرم‌تری داشته، پوشیده از پوشش گیاهی بوده و غذای فراوانی برای گروه‌های عظیم جانوران گیاه‌خوار فراهم می‌کرده است.
پروفسور بامفورت می‌گوید: «این یک جامعه واحد از یک گونه از این جانوران در یک مقطع زمانی و نمونه عظیمی است. تا به حال چنین رویدادی در اکتشافات فسیلی رخ نداده است.
جانوران غول‌پیکر کلید راز اکتشافات
این بخش از شمال غربی آلبرتا فقط محل زندگی پاکی‌رینوسور نبوده است. دایناسور‌های بزرگ‌تری نیز در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند و پژوهش درباره آنها برای درک و شناخت این اکوسیستم دیرینه ضروری است.
در فاصله دو ساعت رانندگی، به ددفال‌هیلز می‌رسیم. برای رسیدن به این منطقه باید از میان جنگل انبوه و رودخانه‌های خروشان همراه با آستر، سگ همراه‌مان، بگذریم و از تخته‌سنگ‌های لغزنده عبور کنیم.
در اینجا نیازی به حفاری نیست. استخوان‌های غول‌پیکر در کنار رودخانه قرار دارند و از تخته‌سنگ‌ها جدا شده‌اند و آب رودخانه آنها را شسته است. فقط باید آنها را جمع‌آوری کنیم.
استخوان مهره عظیمی به سرعت توجه ما را جلب می‌کند و قطعاتی از استخوان دنده‌ها و دندان‌ها نیز در میان گل‌ولای دیده می‌شود
جکسون سویدر، دیرینه‌شناس، به‌طور ویژه علاقه‌مند به قطعه‌ای است که به نظر می‌رسد بخشی از جمجمه دایناسور باشد. او می‌گوید: «بیشتر اکتشافات این منطقه متعلق به دایناسور ادمونتوسور یا دایناسور منقاراردکی بوده است. اگر این استخوان جمجمه دایناسور باشد، بلندی این دایناسور باید حدود ۱۰ متر باشد.»
ادمونتوسور، دایناسور گیاه‌خوار دیگری مانند پاکی‌رینوسور، در این جنگل‌ها زندگی می‌کرده است و یافته‌های مربوط به آن به دیرینه‌شناسان کمک می‌کند تا تصویری از این سرزمین دیرینه بازسازی کنند.
سویدر مدیر مجموعه موزه دایناسور‌های فیلیپ جی کوری در نزدیکی گرند پریری در ایالت آلبرتا است؛ جایی که استخوان‌های این دو دایناسور غول‌پیکر گردآوری، بررسی و تحلیل می‌شود. او به‌تازگی روی استخوان جمجمه پاکی‌رینوسور کار می‌کند که حدود ۱.۵ متر طول دارد و نام آن را «بیگ سام» گذاشته‌اند.
او به محلی که شاخ‌ها در بالای جمجمه باید قرار داشته باشند اشاره می‌کند، اما شاخ میانی نیست. او می‌گوید: «همه جمجمه‌های کامل در این نقطه یک برجستگی دارند، اما این تک‌شاخ کوچک به نظر می‌رسد در این جمجمه وجود ندارد.»
در طول سال‌ها کار در مناطق اکتشافی، گروه پژوهش موزه توانسته است ۸٬۰۰۰ قطعه استخوان دایناسور جمع‌آوری کند. تمام سالن تحقیق پر از فسیل‌های گوناگون استخوان‌های پاکی‌رینوسور در اندازه‌های مختلف، از جوان تا پیر، است.
در اختیار داشتن نمونه‌های گوناگون از جانوران مختلف این امکان را در اختیار پژوهشگران می‌گذارد تا درباره زیست‌شناسی دایناسور‌ها بیشتر بیاموزند و به پرسش‌هایی درباره چگونگی رشد و تشکیل گله‌ها در گونه‌های مختلف دایناسور پاسخ دهند. آنها همچنین می‌توانند تفاوت‌های موجود در یک گونه را بررسی کنند تا دریابند چگونه یک پاکی‌رینوسور با بقیه دایناسور‌های هم‌گونه‌اش تفاوت دارد؛ همچنان که در مورد «بیگ سام» که شاخ میانی ندارد، مشاهده می‌شود.
همه این پژوهش‌های دقیق و ریزبینانه در موزه و در دو سایت حفاری و اکتشاف، به گروه کمک می‌کند تا پاسخ یک پرسش اساسی را بیابد: چگونه این‌همه جانور ناگهان و هم‌زمان در پایپ‌استون کریک جان خود را از دست دادند؟
پروفسور بامفورت می‌گوید: «ما فکر می‌کنیم این گله بزرگی از جانوران در مسیر مهاجرت فصلی بوده که دچار فاجعه‌ای طبیعی شده و شاید نه همه جانوران گله، اما بخش بزرگی از آنها جان خود را از دست داده‌اند.»
همه شواهد نشان می‌دهد که این اتفاق فاجعه‌بار، سیل ناگهانی بوده است. شاید توفانی در کوهستان بالادست باعث جاری شدن حجم عظیمی آب به سوی گله شده، درختان را ریشه‌کن کرده و سنگ‌ها را از جای خود برکنده است.
پروفسور بامفورت می‌گوید پاکی‌رینوسور‌ها هیچ امکانی برای زنده ماندن نداشتند. این جانوران قادر به حرکت سریع نبودند و همچنین به دلیل وزن‌شان، شناگران خوبی هم نبودند.
سنگ‌هایی که در محل حفاری پیدا شده‌اند، رد و نشانی از حرکت سریع و خروشان آب دارند که همه چیز را در هم پیچیده است. انگار این ویرانی و نابودی به‌صورت موجی بر سنگ در طول زمان ماندگار شده است.
توضیح تصویر، نقش موج را می‌توان بر تخته‌سنگ کشف‌شده از کریک مشاهده کرد.
اما این کابوس برای دایناسور‌ها اکنون تبدیل به رؤیای دیرینه‌شناسان شده است.
پروفسور بامفورت می‌گوید: «ما می‌دانیم هر بار که به اینجا بیاییم، ۱۰۰٪ استخوان‌هایی پیدا خواهیم کرد. هر سال به یافته‌های جدیدی درباره گونه‌های دایناسور‌ها دست پیدا می‌کنیم.»
«به همین دلیل است که پژوهش در این منطقه را ادامه می‌دهیم، چون هنوز سرشار از یافته‌های جدید است.»
وقتی گروه پژوهش و اکتشاف وسایل خود را جمع می‌کنند تا فردا دوباره بازگردند، خوب می‌دانند که چقدر کار در پیش دارند. آنها فقط خراش کوچکی بر سطح آنچه در این مکان نهفته است زده‌اند و هنوز راز‌های دیرینه فراوانی در انتظار کشف است.
