مونتاژ یا خودروی داخلی؟
معماری نظام تنظیم‌گری صنعت خودرو در ساختار حاکمیت به نحوی است که یک راهبرد بلندمدت در صنعت خودرو که مورد مفاهمه تصمیم‌گیران و سیاستگذاران بخش خودرو کشور باشد، وجود ندارد و هنوز تصمیمات اساسی در خصوص مدل توسعه این صنعت گرفته نشده است.
از همین رو است که طی سه دهه گذشته دائماً این صنعت شاهد نوسان مداوم در حرکت میان توسعه برند داخلی و مونتاژی خودرو‌های بین‌المللی بوده است و سیاستگذاران نتوانسته‌اند که یک مسیر مشخصی را هدف‌گذاری کرده و خودروسازان را به سمت آن هدایت کنند.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در دهه ۱۳۷۰ سیاست افزایش عمق داخلی‌سازی در خودرو‌های پژو ۴۰۵، پیکان و پراید و پس از آن طراحی و تولید خودروی سمند در دستور کار قرار گرفت، اما به فاصله اندک پس از آن استراتژی خودروسازی کشور در ابتدای دهه ۱۳۸۰ به سمت خودرو‌های مونتاژی فرانسوی تغییر جهت داد و مونتاژ پژو ۲۰۶ و رنو ال ۹۰ به کار ویژه اصلی خودروسازان تبدیل شد.
سپس در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰، ایران‌خودرو به سمت طراحی موتور داخلی حرکت کرد و در ابتدای دهه ۱۳۹۰ اهداف خودروسازان طراحی و تولید دو خودروی تیبا و دنا شد. اما در ادامه و پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۶، مجدداً هر دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا قرارداد بلندمدت مونتاژ خود را با پژو سیتروئن به امضا رساندند.
در حال حاضر دو خودروساز بزرگ کشور هم محصولات تمام داخلی را عرضه می‌کنند و هم خودرو‌های مونتاژی را ارائه می‌دهند. اخیرا نیز با آزاد شدن واردات خودرو، هر دو خودروساز در زمینه واردات نیز فعالیت داشته و محصولاتی را در بازار عرضه کرده‌اند؛ بنابراین باید گفت که محصولات ایران خودرو و سایپا به سه دسته کلی داخلی، مونتاژی و وارداتی تقسیم می‌شوند.
امروز در ادبیات سیاست‌گذاری به این نکته تأکید می‌شود که برای توفیق سیاست‌گذاری، وجود همگرایی و هماهنگی میان سیاستگذاران الزامی است. در این مسیر، با توجه به وجود نااطمینانی در آینده، شکل‌گیری یک چشم‌انداز مشترک میان دست‌اندرکاران اجرایی که به وزن‌دهی خاصی به منافع و مضرات انجام سیاست منجر می‌شود، یک شرط لازم توفیق سیاست‌ها را می‌سازد.
این در حالی است که سیاست‌گذاری صنعت خودرو ناشی از تغییرات سیاست کلان دولت‌ها دائماً دستخوش تغییر بوده و سیاستگذاران و بازیگران کلیدی این حوزه هنوز نتوانسته‌اند به یک چشم‌انداز مشترک دست یابند.
پیش‌شرط سیاست‌گذاری صحیح در صنعت خودرو، وجود یک چشم‌انداز مشترک است که مطابق آن الگوی توسعه صنعت خودرو تدوین شده و همه نیرو‌ها در آن جهت بسیج شوند.
