گوگل در آستانه فروپاشی؟ خطر تجزیه غول فناوری حالا از همیشه جدی‌تر است
وزارت دادگستری آمریکا (DOJ) درحال‌حاضر از ۲ جبهه فشار شدیدی به گوگل وارد کرده که ساختار کسب‌وکار غول فناوری را در خطر بزرگی قرار داده و فرصت‌های جدیدی برای رقبای آن به وجود آورده است.
سال گذشته قاضی فدرال گوگل را به اتهام انحصار در بازار جستجوی آنلاین مجرم شناخت و چند روز پیش، قاضی دیگری همین حکم را برای فعالیت‌های انحصارطلبانه گوگل در بازار فناوری تبلیغات (Ad Tech) صادر کرد. همان‌طور که نشریه ورج در گزارش خود می‌گوید، این ۲ حکم نه‌فقط پایه و اساس گوگل را به لرزه انداخته، بلکه می‌توانند سرنوشت یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان را عوض کنند.
نبردی سرنوشت‌ساز برای گوگل
گوگل هم‌اکنون آماده ورود به مرحله دوم پرونده جست‌و‌جو می‌شود. از دوشنبه دادگاهی سه‌هفته‌ای در واشنگتن دی‌سی را شروع می‌شود تا درباره نحوه اعمال مجازات و راهکار‌های بازیابی رقابت در بازار جست‌و‌جو تصمیم‌گیری بگیرد.
در این مرحله، دولت آمریکا قصد دارد خواستار اقدامات تندی علیه این شرکت شود؛ ازجمله اجبار گوگل به فروش مرورگر کروم، به اشتراک‌گذاری داده‌های جست‌و‌جو با رقبا، توقف قرارداد‌های انحصاری با تولیدکنندگان مرورگر و موبایل همچنین نظارت بر سرمایه‌گذاری‌های بعدی گوگل در حوزه هوش مصنوعی.
گوگل قصد دارد به حکم صادرشده اعتراض کند، اما این امکان فقط پس از عبور مراحل بررسی راهکار‌های اصلاحی فراهم خواهد شد؛ یعنی دولت آمریکا فرصت دارد دادگاه را متقاعد کند تجزیه گوگل یا اعمال محدودیت‌های شدید، تنها راه بازگرداندن رقابت به بازار است.
این پرونده‌ها برای بسیاری یادآور چالش حقوقی تاریخی مایکروسافت در دهه ۹۰ میلادی بوده است که دادگاه حکم داد مایکروسافت با سوءاستفاده از موقعیت خود در بازار سیستم‌عامل‌های PC، رقابت را مختل کرده است. اگرچه درنهایت تجزیه‌ای اتفاق نیفتاد، اما نتیجه آن باز شدن فضای نوآوری برای شرکت‌های نوظهور بود.
در خارج از آمریکا نیز گوگل پیشتر با جریمه‌های متعددی به‌دلیل رفتار‌های ضدرقابتی روبه‌رو شده و مجبور شده بود تغییراتی در نحوه فعالیت خود ایجاد کند، اما هیچ‌کدام از این اقدامات به سختگیری خواسته‌های وزارت دادگستری آمریکا نبوده‌اند. درصورت پیروزی دولت، حتی احتمال دارد مشارکت پرسود گوگل و اپل نیز پایان یابد و داده‌هایی که در انحصار گوگل بوده‌اند، به دست رقبایی مثل مایکروسافت برسند.
تمرکز دولت بر آینده جست‌و‌جو و هوش مصنوعی
یکی از نگرانی‌های اصلی وزارت دادگستری جایگاه هوش مصنوعی در آینده بازار جست‌و‌جو است؛ به همین دلیل، خواستار اعمال محدودیت‌هایی است که مانع تکرار رفتار‌های انحصارطلبانه گوگل در پلتفرم‌های جستجوی آینده شوند؛ ازجمله اینکه گوگل باید سرمایه‌گذاری‌های آینده‌اش در زمینه هوش مصنوعی را به دولت اطلاع دهد.
در دادگاه جدید، شاهدانی از میان مدیران واحد جست‌و‌جو، اندروید و کروم گوگل همراه مدیران موتور‌های جستجوی رقیب مانند بینگ، یاهو و DuckDuckGo حضور خواهند داشت. شرکت‌هایی مانند OpenAI و Perplexity نیز در زمینه آینده جست‌و‌جو و نقش هوش مصنوعی در آن شهادت خواهند داد.
روند چالش گوگل در حوزه تبلیغات آنلاین
در جبهه دوم نبرد، گوگل باید پاسخگوی رفتارهایش در بازار فناوری تبلیغات باشد. قاضی «لئونی برینکما» هنوز تاریخی برای رسیدگی به راهکار‌های اصلاحی این پرونده تعیین نکرده، اما به نظر می‌رسد گوگل با ایجاد پیوند غیرقانونی بین ۲ سرویس DFP و AdX، بازار را تحت انحصار خود درآورده است. در این پرونده، احتمالاً دولت خواستار جداسازی یکی از این سرویس‌ها خواهد شد.
اگرچه این اقدام ممکن است در ظاهر به اندازه فروش کروم چشمگیر نباشد، باید توجه کرد که بازار تبلیغات آنلاین یکی از ارکان اقتصادی اینترنت است. ناشران بسیاری در دادگاه شهادت داده‌اند که از سیاست‌های گوگل رنج می‌برند.
احتمال می‌رود قاضی «مهتا» تا پایان تابستان رأی خود درباره راهکار‌های پرونده جست‌و‌جو را صادر کند و قاضی «برینکما» نیز سال جاری رأی خود را درباره تبلیغات اعلام کند. بااین‌حال، غول فناوری می‌تواند اجرای هرگونه تغییرات را تا سال‌ها عقب بیندازد؛ زیرا این شرکت قصد دارد تا حد ممکن، پرونده‌ها را به دیوان عالی بکشاند.
درنهایت، چه تجزیه‌ای انجام بشود، چه راه‌حل ملایم‌تری اتخاذ شود، مشخصاً گوگل اکنون با جدی‌ترین تهدید حقوقی تاریخ خود مواجه است؛ تهدیدی که نه‌فقط آینده این شرکت بلکه شکل و شمایل آینده اینترنت را نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
