ماهی مرکب ۵۰۰ میلیون ساله، کرم درنده از آب در آمد!
سیستم‌های عصبی حفظ‌شده و ویژگی‌های آناتومیکی منحصر به فرد، این کشف را ممکن کردند و نشان دادند این موجودات زمانی به‌عنوان شکارچیان پنهان‌کار در دریاهای کامبرین فرمانروایی می‌کردند. با چشمان پیچیده، بدن‌های باریک و شواهدی از طعمه در معده‌شان، آنها گذشته‌ای شگفت‌انگیز را آشکار می‌کنند که در آن کرم‌های پیکانی بسیار وحشی‌تر از نوادگان امروزی‌شان بوده‌اند.
به نقل از ساینس‌دیلی، فسیل‌های شگفت‌انگیزی که در گرینلند شمالی یافت شده‌اند، به پژوهشگران کمک کرده‌اند تا معمای ۵۰۰ میلیون ساله مربوط به اجداد شبیه به ماهی‌های مرکب را حل کنند.
پیش‌تر گمان می‌رفت موجودات باستانی به نام نکتوکاریدیدها که شباهتی به ماهی مرکب دارند، نوعی سرپا باشند که نرم‌تنانی دریایی با شاخک‌ها و سری برجسته هستند. اما دانشمندان، به رهبری مشترک دانشگاه بریستول، اکنون نشان داده‌اند که این موجودات در واقع از نوادگان اولیه کرم‌های پیکانی بوده‌اند که با نام کایتوگنات‌ها نیز شناخته می‌شوند.
این کشف شگفت‌انگیز به این معنی است که کرم‌های پیکانی دریاییِ امروزی که نسبتا ساده هستند، اجدادی با آناتومی بسیار پیچیده‌تر و نقشی شکارچیانه در سطح بالاتری از زنجیره غذایی داشته‌اند.
این مطالعه، در همکاری با دیرینه‌شناسان مؤسسه تحقیقات قطبی کره و دانشگاه کپنهاگ، حاصل مجموعه‌ای از حفاری‌ها در شمال گرینلند است که ۹ سال پیش آغاز شد. این محل به دلیل حفظ استثنایی موجودات دریایی از اوایل دوره کامبرین، حدود ۵۱۸ میلیون سال پیش، مشهور است.
دکتر جیکوب وینتر، دانشیار ماکرو-تکاملی در دانشگاه بریستول می‌گوید: این مکان یک گنجینه از فسیل‌های دوره کامبرین است. ما نه تنها فسیل‌های نرم‌تنِ ظریف پیدا می‌کنیم بلکه دستگاه‌های گوارشی، عضلات و گاهی حتی سیستم عصبی‌شان را هم پیدا می‌کنیم.
حدود ۱۵ سال پیش، مقاله‌ای پژوهشی بر پایه فسیل‌های به‌دست‌آمده از این مکان ادعا کرد که نکتوکاریدیدها جزء سرپایان هستند. این هیچ‌وقت برای من منطقی نبود، چون چنین فرضیه‌ای همه چیز را درباره سرپایان زیر و رو می‌کرد و آناتومی‌شان هم وقتی دقیق نگاه می‌کردید، اصلا به سرپایان شباهتی نداشت.
هیجان گروه پژوهشی وقتی بیشتر شد که برای نخستین بار فسیل‌های اسرارآمیز نکتوکاریدیدها کشف شدند.
با تحلیل ۲۵ نمونه فسیلی، پژوهشگران توانستند جایگاه نکتوکاریدیدها را در درخت حیات مشخص کنند. شرایط منحصر به فرد حفظ شدن آنها باعث شده بود که سیستم‌های عصبی آنها دست‌نخورده باقی بماند.
دکتر وینتر می‌گوید: ما کشف کردیم که بخش‌هایی از سیستم عصبی نکتوکاریدیدها به صورت ساختارهای معدنی‌شده حفظ شده‌اند و این سرنخ مهمی بود برای اینکه بفهمیم این جانوران در کجای درخت زندگی قرار می‌گیرند.
به تازگی، گروه پژوهشی فسیل‌هایی را کشف کرده‌اند که متعلق به شاخه دیگری از درخت جانوران بودند. گروه کوچکی از کرم‌های شناگر به نام کرم‌های پیکانی یا کایتوگنات‌ها.
دکتر ته-یون پارک، نویسنده مشترک از مؤسسه قطبی کره می‌گوید: این فسیل‌ها همگی یک ویژگی منحصر به فرد دارند که مخصوص به کرم‌های پیکانی به نام گانگلیون شکمی است.
گانگلیون شکمی، توده بزرگی از اعصاب است که در شکم کرم‌های پیکانی زنده قرار دارد و برای این نوع موجودات منحصربه‌فرد است. آناتومی خاص این اندام همراه با شرایط ویژه فسیل شدن به این معناست که گاهی طی پوسیدگی با کانی‌های فسفاته جایگزین می‌شود.
دکتر پارک افزود: ما اکنون مدرک محکمی برای حل معمای نکتوکاریدید داشتیم. نکتوکاریدیدها تعدادی ویژگی مشترک با برخی از فسیل‌های دیگر دارند که آنها هم به شاخه کرم‌های پیکانی تعلق دارند. بسیاری از این ویژگی‌ها سطحی شبیه به ماهی‌های مرکب هستند و بازتابی ساده از انطباق با سبک زندگی بی‌مهرگان محسوب می‌شوند. این کشف به روشن شدن سرنخ‌هایی درباره کرم‌های پیکانی و گذشته‌شان کمک می‌کند.
دکتر وینتر افزود: نکتوکاریدیدها چشمان دوربینی پیچیده‌ای درست مثل ما داشتند. کرم‌های پیکانی امروزی به سختی می‌توانند چیزی فراتر از تشخیص حدودی جهت تابش خورشید را ببینند. بنابراین، اجداد کرم‌های پیکانی واقعا شکارچیان پیچیده‌ای بودند، درست مثل ماهی‌های مرکبی که حدود ۴۰۰ میلیون سال بعد تکامل یافتند.
ما می‌توانیم نشان بدهیم که کرم‌های پیکانی زمانی نقشی بسیار بالاتر در زنجیره غذایی داشته‌اند. فسیل‌های ما می‌توانند بسیار بزرگ‌تر از یک کرم پیکانی زنده باشند و همراه با دستگاه حرکتی برای شنا، چشم‌ها و شاخک‌های بلند، آنها باید شکارچیانی نیرومند و پنهان‌کار بوده باشند.
به‌عنوان شاهد بیشتری برای اینکه نکتوکاریدیدها شکارچیان گوشت‌خوار شناگر بودند، پژوهشگران چندین نمونه یافتند که در دستگاه گوارش‌شان لاشه یک سخت‌پوست شناگر وجود داشت.
این فسیل به افتخار پروفسور اوا اسمیت، نخستین زن استاد حقوق در دانمارک و مدافع برجسته حقوق بشر نکتوگناتوس اواسمیت (Nektognathus evasmithae) نام‌گذاری شده است.
