عراقچی خطاب به اروپا: صلاحیت فعال کردن اسنپ‌بک را ندارید | قطعنامه ۲۲۳۱ باید منقضی شود
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره سازوکار حلوفصل اختلافات مندرج در برجام (اسنپ‌بک) به خانم کایا کالاس مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، نامه نوشت.
۳ کشور صلاحیت توسل به اسنپ‌بک را ندارند
عراقچی در نامه‌ای رسمی و مستند که روز پنجشنبه به خانم کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام ارسال شد، به طور مفصل به پاسخ نامه مورخ ۱۸ آگوست ۲۰۲۵ که به وضعیت مرتبط با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و سازوکار حلوفصل اختلافات اختصاص یافته است، پرداخته و نکات کلیدی در خصوص وضعیت فعلی برجام و سازوکار حلوفصل اختلافات مندرج در این توافق بین‌المللی را تشریح کرد.
عراقچی در این نامه با ابراز تأسف از روایت گزینشی و ناقص نامه اتحادیه اروپا، عنوان کرده است که این نامه از ذکر حقایق اساسی و سوابق آیینی و رویه‌ای مربوط به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت غفلت کرده و بی‌اعتنایی مزمن اتحادیه اروپا و سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا نسبت به تعهدات خود را نادیده گرفته است.
وزیر امور خارجه ضمن تأکید مجدد بر مواضع قبلی خود که در مکاتبات مورخ ۲۲ جولای و ۲۲ آگوست ۲۰۲۵ به تفصیل بیان شده است، نوشته که سه کشور اروپایی مذکور هیچ وجاهت و صلاحیت حقوقی برای توسل به سازوکار حلوفصل اختلافات یا فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌ها ندارند.
فعال سازی سازوکار توسط ایران
وی افزوده است که این مواضع از سوی روسیه و چین نیز مورد حمایت قرار گرفته و به یادداشت‌های توضیحی رسمی این دو کشور که در تاریخ‌های ۱۱ و ۱۹ آگوست ۲۰۲۵ به شورای امنیت ارائه شده، ارجاع داده اسد.
عراقچی ضمن اشاره به سابقه طولانی فعال‌سازی سازوکار حلوفصل اختلافات از سوی جمهوری اسلامی ایران، عنوان کرده است که ایران نخستین طرف برجام بود که این سازوکار را در واکنش به خروج آمریکا از توافق و قصور اتحادیه اروپا و ۳ کشور اروپایی در اجرای تعهدات خود فعال کرد
وی در رد ادعای محدود بودن فعال‌سازی سازوکار به دو مورد رسمی در سال ۲۰۲۰، به توسل ایران به این سازوکار در نامه مورخ ۱۰ مه ۲۰۱۸ و برگزاری نشست‌های متعدد کمیسیون مشترک در تاریخ‌های ۲۵ مه و ۶ جولای ۲۰۱۸ اشاره کرده که پیش از آغاز اقدامات جبرانی ایران انجام شده بود.
وی تأکید کرده است که نادیده گرفتن این سوابق، استدلال‌های اتحادیه اروپا را بی‌اعتبار می‌سازد.
وزیر امور خارجه ایران همچنین اعلام کرده است که ایران سازوکار حلوفصل اختلافات را با حسن نیت و تا حد استنفاد کامل طی کرده و مستحق اتخاذ اقدامات جبرانی است.
وی می‌افزاید که ادعای فعال‌سازی سازوکار توسط ۳ کشور اروپایی در سال ۲۰۲۰، صراحتاً توسط ایران، روسیه و چین رد شده و این اقدام هرگز تا استنفاد کامل پیش نرفت و اقدامی ناموجه و غیرقابل قبول از سنخ «اقدام جبرانی در برابر اقدام جبرانی» محسوب می‌شد که در واکنش به اقدامات جبرانی مشروع جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شد.
* ناکارآمدی سازوکار اینستکس
عراقچی همچنین تصویر ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا مبنی بر پایبندی به تعهدات برجامی را فاقد هرگونه استحکام و وجاهت دانسته و یادآور شده است که علیرغم تعلیق برخی تحریم‌ها در سال ۲۰۱۵، اروپا نه تنها به تعهدات خود در زمینه عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران عمل نکرده، بلکه توافق را نقض کرده است؛ از جمله با عدم اجرای تعهدات «روز گذار» برجام در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳، گسترش تحریم‌ها علیه اشخاص و نهاد‌های غیرنظامی ایرانی و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه شرکت‌های هواپیمایی، کشتیرانی، شناور‌ها و بنادر ایران. وی تأکید کرد که یازده تعهد تکمیلی اروپا پس از نشست وزرای امور خارجه در ۶ جولای ۲۰۱۸ نیز عملیاتی نشده است.
وزیر امور خارجه ایران همچنین به ناکارآمدی سازوکار اینستکس به عنوان ابتکاری ناکافی و صرفاً نمادین اشاره کرده که هرگز به حجم قابل توجهی از مبادلات منتهی نشده است. وی همچنین شکست مذاکرات وین در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ را ناشی از لجاجت آمریکا، ملاحظات سیاسی داخلی آن کشور و گره زدن مذاکرات به موضوعات نامرتبط توسط ۳ کشور و اتحادیه اروپا دانسته است.
انتقاد شدید از مواضع اتحادیه اروپا
عراقچی در ادامه نامه‌اش به کالاس به ناکارآمدی سازوکار اینستکس به عنوان ابتکاری ناکافی و صرفاً نمادین اشاره کرده که هرگز به حجم قابل توجهی از مبادلات منتهی نشده است.
وی همچنین شکست مذاکرات وین در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ را ناشی از لجاجت آمریکا، ملاحظات سیاسی داخلی آن کشور و گره زدن مذاکرات به موضوعات نامرتبط توسط تروئیکا و اتحادیه اروپا عنوان کرده است.
عراقچی همچنین با انتقاد شدید از مواضع اتحادیه اروپا در قبال حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران که نقض صریح منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل است، همراه با حمایت‌های ۳ کشور اروپایی از طریق تأمین سلاح و حمایت‌های علنی، نوشته است که این اقدامات بیش از پیش حسن نیت اروپا را مخدوش می‌کند.
وی همچنین به اظهارات مطرح شده توسط خانم کالاس درباره «پایان یافتن برنامه هسته‌ای ایران» که انکار مبانی اساسی برجام است اشاره کرده و این موضوع را باعث خدشه‌دار شدن نقش اتحادیه اروپا به عنوان هماهتگ‌کننده عینی و بی‌طرف دانسته است.
رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین در این نامه عنوان کرده است که تلاش‌های احتمالی ۳ کشور اروپایی برای احیای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد که به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) لغو شده‌اند، فاقد اعتبار و بی‌اثر است و این قطعنامه باید طبق جدول زمانی خود در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی شود.
وی از اتحادیه اروپا خواسته تا از تفسیر‌های گزینشی خودداری کرده و در تسهیل دیپلماسی اصیل و حفظ چندجانبه‌گرایی تلاش کند.
عراقچی همچنین نوشته است: جمهوری اسلامی ایران بار دیگر آمادگی خود را برای از سرگیری مذاکرات دیپلماتیک عادلانه و متوازن اعلام کرده، مشروط بر آنکه طرف‌های مقابل جدیت و حسن نیت خود را نشان داده و از اقدامات مخرب که شانس موفقیت مذاکرات را تضعیف می‌کند، اجتناب کنند.
این نامه با رونوشت به دبیرکل سازمان ملل متحد، رئیس دوره‌ای و اعضای شورای امنیت ارسال شده است.
