تشریح دلایل فرونشست زمین در اصفهان
علی بیت اللهی با اشاره به رخداد و موقعیت فرونشست در شهر اصفهان، گفت: بنا به اعلام مدیر کل بحران اصفهان، فرونشست ناگهانی زمین در صبح روز دوشنبه ۱۷ شهریور رخ داده است. موقعیت محل رخداد، در خروجی راستگرد خیابان هشت بهشت به خیابان نشاط در گوشه شمال شرقی چهارراه فرشادی گزارش شده است.
وی اظهار کرد: فروچاله ناشی از مکانیسم فرونشست ناگهانی زمین به ابعاد ۶ متر قطر و حدود ۱۵ متر عمق اعلام شده است. با در نظر گرفتن ارتفاع تیر برق بتنی فرو افتاده در محل فروریزش زمین، حداقل ۹ متر عمق آن قطعی است.
بیت‌اللهی خسارت ناشی از این فرونشست را تخریب رویه آسفالتی مسیر خروجی راستگرد خیابان هشت بهشت به خیابان نشاط و فرو افتادن تیر برق بتنی به درون حفره عنوان کرد و یادآور شد: رخداد این پدیده که در محدوده شهری اصفهان به طور مرتب و برای چندمین بار است که گزارش شده، معرف پتانسیل آسیب پذیری بالای شهر در مقابل پدیده فرونشست زمین در اصفهان است.
وی اضافه کرد: بررسی رخنمون خاک از روی تصاویر در دسترس نشان می دهد که افق‌های سطحی خاک دستی با اختلاطی از نخاله‌های ساختمانی و غیره است. آمیزه ای از رس و ماسه و شن در دیواره عمودی حفره ایجاد شده نیز قابل تشخیص است.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به عوامل ایجاد این رخداد خاطر نشان کرد: چند عامل محتمل در بروز پدیده فرو ریزش چهارراه فرشادی مورد بحث و ارزیابی قرار می گیرد که یکی از آنها فرونشست تدریجی ناشی از افت سطح آب زیرزمینی زمین در اصفهان است. براساس نقشه فرونشستی زمین منتشر شده در سایت سازمان نقشه برداری کشور، نقطه فروریزش در زون فرونشستی واقع نیست.
وی اضافه کرد: همچنین براساس تحقیقات انجام شده بر روی موضوع فرونشست زمین اصفهان، نقطه حادثه در زون فرونشستی و نیز در زون با گرادیان فرونشستی در بازه زمانی ۳۰ ساله واقع نشده است؛ از این رو نمی‌توان پدیده فرونشست تدریجی زمین ناشی از افت سطحی آب زیر زمینی را دخیل در شکل گیری این پدیده فروریزش به طور ویژه قلمداد کرد، هرچند که نقش فرونشست ناحیه ای زمین در محدوده شهر اصفهان در ایجاد فروریزش های ناگهانی غیر قابل انکار است.
بیت اللهی ساخت و سازها و گودبرداری‌ها را از دیگر عوامل در این زمینه عنوان کرد و یادآور شد: براساس تصاویر سری زمانی گوگل، از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۵، گودبرداری عمیق و یا احداث ساختمان بلند مرتبه که بتواند تاثیری در بروز حفره زیر سطحی و مهاجرت آن به مجاورت سطح و شکل گیری فروچاله داشته باشد، ملاحظه نشد.
رئیس بخش زلزله و مخاطرات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ماسه‌دهی چاه‌های آب و شکل گیری حفرات زیر سطحی در بروز پدیده فروریزش زمین را مؤثر دانست و گفت: در فواصل ۴۰۰ متر از مرکز فرونشست چاه های عمیق وجود دارد که احتمال فرار دانه بندی از محل حادثه فروریزش در اثر پمپاژ بی رویه آب در محل چاه ها و ماسه دهی آنها غیر محتمل است.
بیت اللهی با اشاره به اثرات احداث متروی خط ۲ اصفهان در این رخداد توضیح داد: با توجه به تجربه بررسی فروریزش‌های متعدد رخداد در مسیر خطوط متروی تهران و به ویژه مسیر خیابان مولوی و فروریزش‌های چهار راه مولوی، میدان محمدیه، میدان قیام، اثر حفاری تونل و ایستگاه مترو در مکش آب و فرار دانه‌بندی و بروز هسته اولیه حفره زیر سطحی محتمل است. همچنین ارتعاش ناشی از تردد قطار نیز همراه با سایر عوامل فرونشست‌های ناگهانی رخ داده است. ورود خاک به تونل مترو در دست حفاری نیز از عوامل شکل گیری فروریزش زمین می‌تواند باشد.
بیت اللهی تاکید کرد: با توجه به کاستی‌های اطلاعاتی، اعلام نظر کارشناسی در خصوص دلیل اصلی شکل گیری پدیده فروریزش زمین در خیابان هشت بهشت اصفهان، بر اساس گزارشات موجود بدون بازدید میدانی و ارزیابی‌های دقیق با عدم قطعیت جدی مواجه است. با توجه به نکات مذکور و با تکیه بر اطلاعات موجود، موارد زیر به عنوان نتیجه‌گیری شایان ذکر است:
به نظر من در صورت فعال بودن و یا در دست حفاری بودن خط مترو، اثر حفاری مترو بر شکل گیری فروریزش خیابان هشت بهشت، محتمل‌تر از سایر عوامل است، هر چند که قطعیتی در این خصوص وجود ندارد.
نکته مهم، پتانسیل رخداد این نوع از فرونشست‌های ناگهانی در گستره اصفهان زیاد است. در صورت رخداد این پدیده در زیر خطوط پرفشار گاز، دکل‌های برق فشار قوی، معابر پرترافیک، زیر برج‌ها و ساختمان‌های مهم شهری، بروز بحران‌های بزرگ قابل انتظار است و لذا ضرورت ویژه دارد به رخداد پدیده‌های فرونشست های ناگهانی زمین توجه ویژه داشت.
وی ادامه داد: در پرکردن حفرات ناشی از فرو ریزش‌های شهری، استفاده از نخاله‌های ساختمانی مناسب نیست و با توجه به خصوصیات و ابعاد فروچاله‌ها باید از مواد سازگار با محیط زیست شهری که در دسترس است، استفاده شود.
بیت‌اللهی خاطرنشان کرد: فرونشست زمین در محدوده شهری اصفهان، نوع خاک بویژه در بخش‌های شمالی شهر پتانسیل تشکیل فیشرهایواگرا را بیشتر و زمینه را برای توسعه فرسایش تونلی و فروریزش‌های متعاقب آن آماده می‌کند. قطع جریان زاینده رود متاسفانه بیشترین اثر منفی را در شکل گیری و توسعه فرونشست زمین در گستره شهری اصفهان داشته که امید می‌رود اقدام جدی در این زمینه و در بررسی‌های میدانی تفصیلی به‌عمل آید.
