توضیح وزیر آموزش و پرورش درباره افت نمرات دانش‌آموزان
علیرضا کاظمی وزیر آموزش و پرورش در نشست علنی امروز (سه‌شنبه، ۱۵ مهر ماه) مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوال محمدرضا صباغیان بافقی و ۵۳ نفر از نمایندگان پیرامون دلیل افت تحصیلی و کاهش میزان نمرات دانش‌آموزان گفت: موضوع افت تحصیلی چالش مزمن نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران در تمام دوره‌ها و دغدغه همه وزرای آموزش و پرورش و نمایندگان مجلس در ادوار مختلف بوده است. البته افت و رشد کیفیت آموزش در مدارس معمولاً تابع و تحت تاثیر برنامه‌های کلان و همچنین شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در عرصه‌های مختلف بوده است.
وزیر آموزش و پرورش در ادامه در سه بخش به آمار و اطلاعات، دلایل افت و رشد کیفیت آموزشی و اقدامات و برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش در جهت کیفیت آموزشی در نظام تعلیم و تربیت کشور پرداخت و گفت: در بخش آمار رشد علمی دانش‌آموزان از چند منظر قابل بررسی است، بخش اول ظهور و بروز استعداد‌های برتر دانش‌آموزی است که معمولاً با شرکت در المپیاد‌های علمی و کسب رتبه‌های برتر قابل ارزیابی است که در این بخش آمار‌ها حکایت از آن دارد که حضور دانش‌آموزان جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های بین‌المللی از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است.
کاظمی با بیان اینکه تعداد مدال‌های کسب شده در سال ۲۰۲۵ با ۱۱ مدال طلا، ۱۹ مدال نقره و ۱۰ مدال برنز نسبت به آمار مدال‌های کسب شده در سال ۲۰۲۳ که ۲۲ مدال بوده، نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است، اضافه کرد: در این بخش با ۲۰ پله صعود در جایگاه بسیار قابل توجهی قرار گرفتیم که در سخنان مقام معظم رهبری به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید مورد تمجید و تفقد قرار گرفت.
وی با بیان اینکه سوال نمایندگان مجلس در جلسه امروز و دغدغه ما و شما در حوزه آموزش عمومی است، افزود: اگر در حوزه آموزش عمومی میانگین نمرات آزمون‌های نهایی و یا کل یک دوره تحصیلی را براساس جدول ۲۰ برنامه هفتم پیشرفت مد نظر داشته باشیم، طبق آمار میانگین نمرات نهایی دوره دوازدهم نظری در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ حدود ۵۸ درصد افزایش داشته است.
وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: دلیل اشاره وی به نمرات سال ۱۴۰۳ به این دلیل است که سوال نماینده در برج هفت سال ۱۴۰۳ یعنی تقریباً یک ماه بعد از مسئولیت وی در وزارت آموزش و پرورش مطرح شده است.
کاظمی همچنین عنوان کرد: میانگین نمرات نهایی پایه یازدهم نظری در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته آن حدود ۶ دهم درصد افزایش داشته و معدل دوره دوم متوسطه نظری نسبت به سال گذشته آن که تکلیف جدول ۲۰ ماده ۷۸ قانون برنامه هفتم پیشرفت بوده است، ۵۷ صدم درصد ارتقا داشته است.
وی تصریح کرد: علاوه بر موارد ذکر شده نباید فراموش کرد در امتحانات نهایی پایه دوازدهم به دلایل متعدد از جمله تعطیلی‌های ناخواسته مربوط به ناترازی‌های انرژی و آلودگی‌های هوا در عملکرد دانش‌آموزان تاثیر بسیار زیادی گذاشته و باعث افت تحصیلی به میزان ۴۳ صدم درصد در سال ۱۴۰۴ شده است.
وزیر آموزش و پرورش در بخش دوم صحبت‌های خود در بیان دلایل و چرایی افت تحصیلی دانش‌آموزان عنوان کرد: افت تحصیلی یک فرآیند زمان‌بر و نه یک پدیده مقطعی و نقطه‌ای است، بنابراین نمی‌توان با گذشت یک سال تغییرات قابل ملاحظه‌ای را ایجاد کرد.
کاظمی با بیان اینکه پدیده افت تحصیلی را می‌توان در چهار لایه مورد بررسی قرار داد؛ اضافه کرد: یک لایه در بخش عوامل ساختاری و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور است که شکاف برنامه درسی با نیاز‌های زمانه از جمله آن است. حجم بالای کتاب‌های درسی، فشار‌های زمانی، تمرکز بر ارزیابی کمی و سایه سنگین کنکور بر سر دانش‌آموزان و همچنین پوشش کم دوره‌های پیش دبستانی یک و دو باعث می‌شود زیربنای علمی دانش‌آموزان ضعیف بسته شود.
وی با اشاره به اینکه اکثر مناطق محروم و کم برخوردار کشور از داشتن پیش دبستانی محروم هستند اضافه کرد: تعطیلی ۲۴ روز مفید، یعنی یک ماه کامل به دلیل آلودگی هوا و ناترازی انرژی در سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۴ که خارج از اختیار آموزش و پرورش بود، برگزاری آزمون سراسری در ۲ نوبت و مسایل این‌چنینی باعث عدم تمرکز جدی دانش‌آموزان بر مطالب و مفاهیم کتاب‌های درسی و درنتیجه افت تحصیلی آنان شده است.
وزیر آموزش و پرورش از دلایل دیگر افت تحصیلی را عوامل آموزشی و مدرسه‌ای عنوان کرد و گفت: فقر امکانات و تجهیزات بسیاری از مدارس به ویژه در حاشیه شهر‌ها و مناطق محروم، تراکم بالای دانش‌آموزان در کلاس‌های درس و رشته‌های تحصیلی منسوخ و ضعف در جذب و نگهداری معلمان با انگیزه و منابع مالی و انسانی از جمله این عوامل است.
کاظمی تصریح کرد: در طول ۱۰ سال گذشته بودجه آموزش و پرورش به میزان ۱۰ درصد از بودجه عمومی کشور تقریباً ثابت بوده و سهم آموزش و پرورش از تولید ناخالص ملی تنها ۲.۹۳ درصد بوده که میانگین جهانی آن بین ۴ تا ۵ درصد است. در خصوص نیروی انسانی نیز ذکر این نکته ضروری است که از سال ۱۳۸۸ تاکنون بیش از ۲۰۰ هزار نیرو خارج از آزمون‌های استخدامی و دانشگاه فرهنگیان وارد بدنه آموزش و پرورش شده‌اند.
وزیر آموزش و پرورش در ادامه با ارائه گزارشی از برنامه‌های این وزارتخانه در حوزه ارتقای کیفیت آموزشی، تأکید کرد: همان‌طور که می‌دانید و پیش‌تر نیز اشاره کردم، موضوع کیفیت، موضوعی فرایندی است که در طول سال‌ها رقم می‌خورد، نه در طول یک سال یا چند ماهی که فردی مسئولیت کار را بر عهده دارد.
کاظمی افزود: ما ارتقای کیفیت را با دو نگاه برنامه‌ریزی کرده‌ایم؛ یک نگاه بلندمدت و یک نگاه مبتنی بر اقدامات کوتاه‌مدت. در نگاه بلندمدت، تحول در برنامه درسی که مهم‌ترین و محوری‌ترین برنامه وزارت آموزش و پرورش است، در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس برآورد‌های ما، حداقل ۷ سال طول می‌کشد تا محتوای کتاب‌های درسی و برنامه درسی پایه به پایه تغییر یابد. در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ توانسته‌ایم برنامه درسی پایه اول ابتدایی و کتاب‌های مرتبط با آن را تدوین و به صورت آزمایشی در ۸ مدرسه کشور اجرا کنیم و پیش‌بینی ما این است که طی سه سال آینده، این برنامه در تمام مدارس کشور اجرا شود.
وی ادامه داد: موضوع دوم، اصلاح ساختار نظام آموزشی کشور است. همه شما نمایندگان محترم می‌دانید که این موضوع، یکی از ارکان تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت محسوب می‌شود و نیاز به حمایت همه‌جانبه، به‌ویژه نگاه بلندمدت مجلس در این حوزه دارد. متأسفانه ساختار کنونی موجب شده است که امروز با انبوهی از فارغ‌التحصیلان بیکار و کم‌سواد مواجه باشیم. بنابراین، هم آموزش و پرورش و هم دانشگاه‌های ما نیازمند یک ساختار آموزشی یکپارچه، استعدادیاب و متناسب با نیاز‌های جامعه تعلیم و تربیت هستند.
وزیر آموزش و پرورش تاکید کرد:، اما در نگاه کوتاه‌مدت، چند اقدام اساسی را با حمایت همه‌جانبه رئیس‌جمهور محترم، جناب آقای دکتر پزشکیان، آغاز کرده‌ایم. همان‌طور که مستحضرید، آموزش و پرورش امروز در اولویت اول دولت جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. این اقدامات را در دو بخش دنبال کرده‌ایم: بخش نخست، توسعه عدالت آموزشی و محرومیت‌زدایی از فضا‌های آموزشی است. در این زمینه توانسته‌ایم بیش از ۷۷۰۰ پروژه را در دستور کار قرار دهیم و ۲۴۰۰ پروژه را در طول یک سال گذشته آماده افتتاح کنیم. همچنین استانداردسازی تجهیزات آموزشی را در اولویت قرار داده‌ایم. بخش دوم، مربوط به کیفیت‌بخشی نظام تعلیم و تربیت است که دو محور اصلی دارد: نخست، توانمندسازی معلمان و دوم، توانمندسازی مدیران مدارس. این دو رکن اساسی می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای کیفیت آموزشی ایفا کنند. برای اولین بار، آموزش و توانمندسازی معلمان را علاوه بر حوزه‌های تخصصی، در حوزه توانمندسازی عمومی ـ شامل مهارت‌های معلمی و آشنایی با روش‌های نوین و فعال تدریس ـ در دستور کار قرار داده‌ایم. خوشبختانه تاکنون بیش از ۸۰ درصد معلمان کشور آموزش‌های لازم را فرا گرفته‌اند.
کاظمی تاکید کرد: همچنین آموزش معلمان با استفاده از فناوری هوش مصنوعی را برای بیش از دو میلیون دانش‌آموز و یک میلیون معلم در تابستان گذشته آغاز کرده‌ایم. در همین راستا، تمام معلمان کشور را در یک شبکه اجتماعی یادگیری به هم متصل کرده‌ایم تا از طریق هم‌آموزی و تجربه‌گردانی، زمینه ارتقای کیفی نظام تعلیم و تربیت را فراهم کنیم.
وی بیان کرد: امروز استانداردسازی فضا‌های آموزشی و مدارس کشور با معیار‌های جدید در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار دارد. سامانه مربوط به این موضوع طراحی و بسته‌های اجرایی آن آماده شده است. بنا داریم ان‌شاءالله با استفاده از همه ظرفیت‌های کشور، از جمله مردم، بنگاه‌های اقتصادی و نهاد‌های دارای مسئولیت اجتماعی، این طرح را به‌صورت گسترده اجرایی سازیم. /
