میرلوحی: انتخابات تناسبی به رسمیت شناختن نقش احزاب است
مشروح گفت‌وگو با سید محمود میرلوحی را در ادامه می‌خوانید:
وزارت کشور اعلام کرده که انتخابات آینده شورای اسلامی شهر تهران به صورت تناسبی برگزار خواهد شد. شما به عنوان کسی که هم سابقه مسئولیت در وزارت کشور را دارید و هم عضو شورای شهر تهران بوده‌اید، این مسأله را چطور ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت این است که انتخابات کشور ما با استانداردهای انتخابات آزاد، رقابتی و سالم به جهات مختلف خیلی فاصله دارد. یعنی ساختار انتخاباتی کشور ما نسبت به آنچه در دنیا عمل می‌شود خیلی راه‌های نرفته و ضروری دارد. مثلا از زمانی که ما وزارت کشور بودیم، شورای نگهبان مرتب می‌گوید که انتخابات الکترونیکی را بررسی می‌کند. برای اولین بار قرار است که این مسأله اجرا شود. یک بار ما شورایاری‌های تهران را الکترونیکی برگزار کردیم. این دستگاه‌ها سه دهه است خریداری شده و در وزارت کشور هست ولی شورای نگهبان عملا زیر بار نمی‌شود و انتخابات الکترونیکی را نمی‌پذیرد.
البته خاطرم هست که یکی دو انتخابات از جمله مرحله دوم انتخابات مجلس دوازدهم به صورت الکترونیکی برگزار شد.
وزارت کشور مرتب ساز و کارش را ایجاد کرده، ولی شورای نگهبان نمی‌پذیرد و بحث تکنولوژی مطرح می‌شود. اما مسأله بسیار مهم در دنیا این است که یک طرف انتخابات، احزاب هستند. یعنی نقش اصلی را احزاب و تشکل‌ها بازی می‌کنند و به همین دلیل هم انتخابات‌ها عمیق و زمینه پاسخگویی انتخاب شدگان فراهم می‌شود. اما در ایران یک فضای تبلیغات انتخاباتی ایجاد می‌شود و بعد انتخابات هم دیگر خبری از آن شعارها و مباحث نیست.
اساسا در دنیا انتخاباتی نداریم که احزاب در آن نقش نداشته باشند. اما حالا برای اولین بار در ایران بحث انتخابات تناسبی مطرح و نقش احزاب تا حدودی پذیرفته شده است. اگر این انتخابات برگزار شود و در دوره‌های بعد به شهرهای دیگر غیر از تهران و انتخابات مجلس هم تسری پیدا کند، آن وقت می‌شود گفت که احزاب نقشی دارند.
در قانون اساسی بسیاری از کشورها نقش احزاب روشن است؛ حزب برنده تشکیل دولت می‌دهد و اختیارات روشنی دارد. ولی ملاحظه می‌کنید که وضعیت اینجا چگونه است. لذا این انتخابات تناسبی باید اولین گام به سمت حزبی شدن تلقی کرد. به خصوص در ساختاری که خیلی ورزیدگی و تجربه برای این کار ندارد، وزارت کشور خیلی دقت کند که بهانه‌گیران دنبال پیدا کردن اشکالات و نقاط ضعف این کار نباشند.
آقایان فکر می‌کنند که شیوه فعلی مطلوب‌تر است. الآن تهران ۳۰ نماینده مجلس و ۲۱ نفر عضو شورای شهر دارد که اگر مشارکت بالا باشد اصلاح‌طلبان می‌آیند و اگر پایین باشد، جریان اصولگرا می‌آیند. ولی در انتخابات تناسبی، یک جریان اگر بخواهد غلبه پیدا کند، باید میزان آن قابل توجه باشد و در غیر این صورت ممکن است در تهران دو یا سه ائتلاف شکل بگیرد. یعنی ممکن است تعدیل شود و کرسی‌های تهران از تک حزب یا تک جریانی بیرون بیاید.
در کشورهای دیگر اساسا حوزه‌های انتخابیه را تک نماینده کرده‌اند. مثلا در هندوستان و انگلستان این طور است. یعنی اینطور نیست که مثلاً در شهر تهران ۳۰ نفر با یک لیست بیایند؛ و تهران را به ۳۰ محله تقسیم کنند و هر محله یک نماینده داشته باشد. این باعث می‌شود که مردم خیلی بیشتر نمایندگانشان را می‌شناسند.
به هر حال به نظر می‌رسد گام اولیه و مثبتی به سمت تحزب و به رسمیت شناختن نقش احزاب و در واقع جریان‌های سیاسی محسوب می‌شود.
شما تأکید دارید وزارت کشور طوری عمل نکند که بهانه دست مخالفان بدهد. اما اصولا اجرای آزمایشی هر طرحی برای شناسایی نقاط ضعف و قوت است. مثلا اگر باشد در انتخابات‌های بعد این طرح در شهرهای دیگر اجرا شود، نقاط ضعف آن را برطرف کنند. اگر این نقاط ضعف شناسایی نشوند، چطور می‌توان به رفع آنها امید داشت؟
به هر حال اینجا هم اشخاص و هم احزاب به رسمیت شناخته شده‌اند. ممکن است یک مقداری بحث‌هایی مطرح شود. لذا اینجا است که باید آموزش کافی داده شود و همه بدانند وقتی یک نفر می‌گوید من به لیست الف رأی می‌دهم، همه این لیست صاحب رأی می‌شوند. حالا تک نفره‌ها شروع به ایراد و اعتراض می‌کنند و مسائلی از این دست خواهیم داشت. این پیش‌بینی‌ها باید انجام شود، آموزش دهند و توجیه کنند که فردای انتخابات اعتبار نتایج آن حفظ شود و اعتراضات محدود باشد.
به نظر می‌آید مهمترین نکته این بحث برجسته شدن نقش احزاب در انتخابات است. این در حالی است که اساسا ما در کشور حزب قوی و فراگیر ند اریم. اگر بنا باشد انتخابات به آن سمت برود، به نظر شما آیا می‌تواند به ساماندهی بحث احزاب کشور هم کمک کند؟
قبل از قانون تطبیق ۲۸۰ حزب در کشور بودند و حالا ظاهراً به خاطر این قانون به ۸۰ تا ۹۰ حزب رسیده‌اند. مثلا در جریان اصلاح‌طلبی ۳۲ حزب فعال هستند که طبیعتاً طبق تجارب دوره‌های اخیر با هم عمل خواهند کرد. احتمالاً در جریان اصولگرایی هم دو تا سه ائتلاف شکل بگیرد. چون آنها در انتخابات‌های اخیر یکپارچگی خودشان را از دست داده‌اند. لذا این جریان باید وسط بیایند.
متأسفانه در انتخابات‌های اخیر شهرهای بزرگی مثل تهران، اصفهان، تبریز یا مشهد میزان مشارکت خیلی نگران کننده است؛ به خصوص در این انتخابات که جداگانه برگزار می‌شود، برآوردها خیلی نگران کننده است. لذا طبیعتاً باید جبهه‌ها و ائتلاف‌ها به طور جدی کار کنند. اگر فعال شوند، مشخصا در تهران که حساسیت‌هایی هست، مردم تفاوت دو یا سه دیدگاه را می‌بینند.
مجلس فعلی محصول نظارت استصوابی است و تقریبا هیأت نظارت هم هنوز مواضعش را معلوم نکرده که ببینیم به کدام سمت و سوی می‌خواهد برود. در شهری مثل تهران اگر ائتلاف‌ها فعال شوند، انتخابات‌ها رونق پیدا می‌کند. مثلاً دوره‌ای بود که اصلا جریان اصلاحات شرکت نکرد و دوستانی که فکر می‌کردند در تهران پایگاه دارند، خودشان شرکت کردند، ولی دیدند که این طور نیست. اگر تناسبی برگزار شود، طبیعتا دو ائتلاف اصلی نتایج را تقسیم خواهند کرد.
نکته من هنوز هست. یعنی احزاب جای خودشان را به ائتلاف‌ها داده‌اند؟
معمولاً در کشورهای دنیا این طور نیست که ۳۰۰ حزب وجود داشته باشد؛ اینها حزب نیستند، تشکل‌های صنفی مثل معلمان، پزشکان، مهندسان، دانشجویان یا جوانان هستند. حزب باید همه اینها را در بر بگیرد. لذا فعلا همین تشکل‌ها جایگزین حزب واحد نیرومند هستند. فعلا در کشور حزبی نداریم که تنها بتواند همه بخش‌ها را داشته باشد و ادعای فراگیری و گستردگی کند.
