سردار جلالی: حجم قابل‌توجهی از ضعف‌ها را شناسایی کرده‌ایم
سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل (پنجشنبه، هشتم آبان) در برنامه صف اول شبکه خبر با اشاره به عملکرد دفاعی طی جنگ تحمیلی ۱۲ روزه گفت: یکی از نقاط قوت بسیار کلیدی و اساسی ما در این مرحله، قابلیت پدافند غیر عامل در نیرو‌های مسلح بود.
وی افزود: پدافند غیرعامل همانند «غلاف نسبت به شمشیر» از قدرت موشکی و زیرساخت‌های حیاتی کشور حفاظت کرد؛ اگرچه ممکن است شمشیرِ توان موشکی به‌تنهایی آسیب‌پذیر باشد، اما پدافند غیر عامل توانست از قدرت موشکی ما حفاظت کرد و قدرت موشکی ما از روز اول تا روز دوازدهم عملکرد توانست خود را حفظ کند، پاسخ بدهد و با شدت پاسخ ما مواجهه باعث شد دشمن درخواست آتش‌بس دهد. این نشان‌دهنده انجام رسالت پدافند غیرعامل در مراقبت و تقویت توان دفاعی کشور است.
پایداری آنتن صداوسیما چگونه حفظ شود
رئیس سازمان پدافند غیر عامل با اشاره به مصادیق پدافندی در حوزه غیرنظامی تصریح کرد: حملۀ وحشیانه به برخی زیرساخت‌ها مانند صدا و سیما نیز نشان داد که پدافند غیرعامل صرفاً در عرصۀ نظامی معنا ندارد؛ ایستادگی و مقاومت همکاران‌مان از جمله سرکار خانم امامی موجب رسوا شدن چهرۀ دشمن و تداوم پخش و ارتباط با مردم شد.
وی ادامه داد: حتی زمانی که ساختمان اصلی رسانه ملی هدف قرار گرفت، ارتباطات قطع نشد و این محصول برنامه‌ریزی و توجه به پایداری آنتن و خدمت‌رسانی در شرایط بحران بود.
سردار جلالی سپس به نقاط ضعف و آسیب‌پذیری‌های شناسایی‌شده پرداخت و گفت: وقتی تهدید را با وضع موجود می‌سنجیم، مشخص می‌شود در برخی حوزه‌ها نیاز به اصلاح الگوی توسعه داریم.
وی افزود: دشمن شامل مجموعه‌ای از بازیگران منطقه‌ای و غربی به فناوری‌های پیشرفته دسترسی دارد و می‌تواند از آنها علیه ما استفاده کند؛ از این رو برخی ابزار‌ها و سامانه‌هایی که امروزه استفاده می‌کنیم، ممکن است در شرایط جنگی یا خرابکاری تبدیل به نقطۀ ضعف شود.
باید برخی خدمات را به‌صورت غیرِبرخط (آفلاین) طراحی کنیم
رئیس سازمان پدافند غیرعامل درباره نمونه‌های مشخص ضعف، اظهار کرد: تمرکز اطلاعاتیِ فعلی مثل اتصال پلاک خودرو، کد ملی، شماره تلفن و حساب بانکی یک نقطه آسیب‌پذیر ایجاد کرده که اگر داده‌ها در دسترس دشمن قرار گیرد، می‌تواند برای عملیات مخرب مورد استفاده قرار گیرد.
وی ادامه داد: همچنین روند‌های شفاف و باز در انتشار نقشه‌ها و مشخصات زیرساخت‌ها (مانند مناقصات و نقشه‌ها) ممکن است اطلاعات حیاتی را در اختیار دشمن بگذارد و نقاط کلیدی را قابل هدف کند؛ بنابراین رویه‌های گذشته در بخشی از موارد به نفع ما نیست و باید بازنگری شود.
سردار جلالی، راهکار‌های کلی و نیاز به اصلاحات را این‌گونه تشریح کرد: لازم است در قوانین و مقررات تجدیدنظر کنیم، برخی خدمات را به‌صورت غیرِبرخط (آفلاین) طراحی کنیم، و ساختار‌های متمرکز مانند نظام پولی و برخی سامانه‌های مدیریتی را بازنگری کنیم تا آسیب‌پذیری کاهش یابد. بخشی از اصلاحات فنی است و بخشی نیازمند تغییرات قانونی و مدیریتی که باید با هماهنگی دستگاه‌ها و تبدیل به برنامه‌های عملیاتی شود.
وی افزود: ما حجم قابل‌توجهی از ضعف‌ها را شناسایی کرده‌ایم و اکنون در تعامل با دستگاه‌ها، آنها را تبدیل به برنامه و اقدام مقابله‌ای می‌کنیم تا هر مورد به‌صورت مشخص رفع و اصلاح شود.
سرنوشت متخلفان عدم اجرای مصوبات پدافند غیر عامل
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با تأکید بر الزام قانونی دستگاه‌ها به اجرای ضوابط و مقررات پدافند غیرعامل گفت: قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل که شهریورماه سال ۱۴۰۲ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، اختیار تعیین مقررات و ضوابط پدافند را به شورایی به نام کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور داده است.
وی افزود: در این شورا ۱۴ نفر از جمله ۶ فرمانده نظامی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و دادستان کل کشور حضور دارند. طبق این قانون، مصوبات این کمیته برای همه دستگاه‌ها لازم‌الاجرا است و عدم اجرای آن جرم‌انگاری شده است.
سردار جلالی ادامه داد: به‌عنوان مثال اگر به سازمانی مانند صدا و سیما ابلاغ شود که اقدام مشخصی انجام دهد و از اجرای آن استنکاف کند، بر اساس قانون می‌توان پرونده تشکیل داد و موضوع را به قوه قضائیه ارسال کرد تا قاضی تشخیص دهد که تخلف یا جرم صورت گرفته است.
وی تصریح کرد: در مواردی که تعلل در اجرا ناشی از ناآگاهی یا نیاز به آموزش باشد، ابتدا موضوع از طریق آموزش و توجیه پیگیری می‌شود، اما اگر پس از آن همچنان استنکاف یا تعلل ادامه یابد، پرونده به‌صورت رسمی تنظیم و برای پیگیری قضایی ارسال خواهد شد.
برگزاری سه مانور ملی در هفته جاری
رئیس سازمان پدافند غیرعامل در ادامه از برنامه‌ریزی برای اجرای سه مانور ملی در هفته جاری خبر داد و گفت: در سه حوزه مهم تأکید داریم که حتماً مانور برگزار و آمادگی‌ها سنجیده شود: نخست، نظام بانکی کشور است که ان‌شاءالله صبح فردا در بانک مرکزی تمرین خواهیم داشت. در این مانور، سناریو‌های محتمل حمله و اختلال دشمن شبیه‌سازی و میزان آمادگی سیستم ارزیابی می‌شود تا اشکالات احتمالی شناسایی و اصلاح شود.
وی افزود: حوزه دوم، نظام هشدار عمومی از طریق تلفن همراه است. قابلیت «پخش هشدار حادثه» یا Cell Broadcasting که در بسیاری از کشور‌ها برای اعلام خطر سیل، زلزله یا بحران به‌کار می‌رود، با هماهنگی وزارت ارتباطات و اپراتور‌ها تمرین خواهد شد تا توانمندی در ارسال هشدار به مناطق حادثه‌خیز ارزیابی شود.
سردار جلالی در خصوص مانور سوم گفت: موضوع سوم، تمرین تاب‌آوری در بستر ارتباطات ملی است؛ زیرا وزارت ارتباطات هم بستر رسانه است، هم بستر اقتصاد دیجیتال و هم زیرساخت بانکی؛ بنابراین باید پایداری و پاسخگویی این شبکه در شرایط بحران حتماً سنجیده شود تا مشخص گردد در برابر سناریو‌های سخت‌تر نیز تاب‌آور است یا خیر.
فرهنگ آمادگی و تمرین باید دائمی شود
سردار جلالی در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد: یکی از مولفه‌های اصلی پدافند غیرعامل، ارتقای آمادگی ملی است. ما باید تمرین و سنجش آمادگی را به‌صورت مداوم تکرار کنیم؛ اشکالات را شناسایی و سپس اصلاح کنیم. این چرخه باید دائمی باشد.
وی خاطرنشان کرد: در حوزه‌های مختلف، از مدارس تا صنایع پرخطر مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، مانور‌های متعددی اجرا شده و خوشبختانه فرهنگ تمرین و آمادگی در حال نهادینه شدن است. بخش صنعتی به دلیل مواجهه روزمره با خطر، این موضوع را بهتر پذیرفته و جدی‌تر دنبال می‌کند.
تعریف تکالیف آموزشی عمومی پدافند غیر عامل برای ۱۹ دستگاه
رئیس سازمان پدافند غیر عامل در ادامه با اشاره به اینکه قانون ماده ۵۸ احکام دائمی مجلس شورای اسلامی دستگاه‌ها را مکلف کرده است که آموزش‌های عمومی پدافند غیرعامل را به صورت گسترده و متناسب با سطح تهدید به مردم ارائه دهند، تصریح کرد: آیین‌نامه اجرایی این ماده در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۹ تهیه و سال گذشته بازنویسی و به‌روزرسانی شد.
سردار جلالی افزود: در این چارچوب، برای ۱۹ دستگاه تکالیف آموزشی عمومی تعریف شده است. از جمله این دستگاه‌ها می‌توان به رسانه ملی، حوزه‌های علمیه، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت و درمان و مراکز آموزش نظام وظیفه اشاره کرد.
وی گفت: هر دستگاه موظف است در حوزه خود اقدامات آموزشی لازم را انجام دهد و پدافند غیرعامل نیز وظیفه دارد محتوای مرجع تولید و سیاست‌ها و چارچوب‌های آموزشی را تعریف و در اختیار این دستگاه‌ها قرار دهد. برای مثال، صدا و سیما تاکنون نزدیک به ۵۰۰ آیتم محتوای آموزش عمومی دریافت کرده و اجرای آن را آغاز کرده است. این محتوا‌ها باید به صورت نرم و مستمر، متناسب با نظر کارشناسان فرهنگی، ارائه و تقویت شوند.
اهمیت هماهنگی بین دستگاهی در پدافند غیر عامل
رئیس سازمان پدافند غیر عامل تصریح کرد: برخی دستگاه‌ها می‌توانند با استفاده از ابزار‌های هنری و رسانه‌ای، مانند تولید سریال‌های آموزشی، محتوای پدافند غیرعامل را به شکل مؤثر به مخاطبان منتقل کنند. نمونه دیگر، آموزش مواجهه با آلودگی‌های شیمیایی برای ساکنان نزدیک مراکز صنعتی است که در نظام آموزش مردمی پیش‌بینی شده است.
سردار جلالی درباره آموزش در مدارس گفت: در سطوح ابتدایی تا متوسطه محتوای آموزشی حداقلی پیش‌بینی شده است. در هفته پدافند، با همکاری وزارت آموزش و پرورش و بسیج دانش‌آموزی، آموزش‌ها و تمرین‌های عملیاتی برای دانش‌آموزان ارائه شد. محتوای ارائه‌شده برای دختران و پسران مطابق نقش‌های مختلف آنها در خانواده و جامعه طراحی شده است.
وی تاکید کرد: یکی از نکات کلیدی در پدافند غیرعامل، هماهنگی بین دستگاهی است. این موضوع در زمان بحران اهمیت ویژه دارد، به ویژه وقتی برخی دستگاه‌ها دولتی، خصوصی یا خصولتی هستند. برای مثال، در مجتمع‌های نفتی و گازی عسلویه که شامل مالکیت‌های خصوصی، دولتی و خصولتی هستند، یک فرمانده ارشد پدافند غیرعامل از سوی وزارت نفت تعیین شده و برنامه عملیاتی و تمرینی هماهنگ برای تمام مجتمع‌ها پیش‌بینی و اجرا شده است.
تهیه دستورالعمل شهید عارفیان در حوزه امداد و درمان
رئیس سازمان پدافند غیر عامل درباره امداد و درمان بیان کرد: در این حوزه، دستورالعملی با نام شهید عارفیان با محوریت اورژانس و همکاری هلال احمر، بسیج و بخش خصوصی تهیه شد و تمام ظرفیت‌های بخش خصوصی در زمان جنگ در میدان حضور یافتند. گزارش رئیس اورژانس کشور نشان می‌دهد که هیچ ابهامی در هماهنگی بین دستگاه‌های عملیاتی وجود نداشته و تقسیم وظایف کاملاً مشخص بوده است. بخش خصوصی نیز در ترمیم و بازسازی مناطق آسیب‌دیده نقش فعال و مؤثری ایفا کرده است.
وی افزود: تمام آموزش‌ها، هماهنگی‌ها و برنامه‌های عملیاتی پیش‌بینی شده، تمرین شده و در زمان بحران به طور موفقیت‌آمیز اجرا شده‌اند. این تجربه‌ها برای تدوین قرارداد‌های همکاری با بخش خصوصی جهت خدمات پشتیبانی در زمان صلح و جنگ مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
هوش اجتماعی در ایران وجود دارد
سردار جلالی با اشاره به اهمیت آمادگی پیش از بحران بیان کرد: متأسفانه یا خوشبختانه، ما معمولاً قبل از وقوع رویداد یا حادثه، هماهنگی لازم را نداریم. به عنوان مثال، وقتی گفته می‌شود سیل می‌آید و رودخانه نیاز به لایروبی دارد، اغلب پاسخ می‌دهند که چه کسی مسئول است یا چه کسی باید اقدام کند. اما وقتی سیل واقعاً می‌آید، نیرو‌ها و ظرفیت‌های بسیج فعال می‌شوند و به کمک می‌آیند.
وی ادامه داد: این همان چیزی است که من آن را هوش اجتماعی می‌نامم؛ ظرفیت بسیج در زمان بحران افزایش می‌یابد و در شرایط جنگ نیز شاهد بهره‌گیری از این قابلیت بودیم.
باید امنیت پویا، متحرک و پایدار را قبل از وقوع حادثه تولید کنیم
رئیس سازمان پدافند غیر عامل افزود: با این حال، این ظرفیت به تنهایی کافی نیست. ما باید یک گام عقب‌تر برویم و توانمندی آمادگی پیش از بحران را تقویت کنیم. در پدافند غیرعامل، بر اساس مطالعات ما در نبرد ۱۲ روزه، به این جمع‌بندی رسیدیم که الگو‌های پدافند باید تغییر کند.
وی افزود: ما باید امنیت پویا، متحرک و پایدار را قبل از وقوع حادثه تولید کنیم. این یعنی پیش‌گیری و تولید امنیت قبل از بحران، نه صرفاً پاسخ به آن.
سردار جلالی ادامه داد: با تغییر تهدید، میزان آسیب‌پذیری ما نیز تغییر می‌کند؛ بنابراین باید تمرکز خود را بر اصلاح آسیب‌پذیری‌هایی قرار دهیم که می‌توانند چالش‌زا باشند. رویکرد جدید ما شامل تمرکززدایی، سیستمی بودن و جامعیت در برنامه‌هاست تا آسیب‌پذیری‌ها کاهش یابند.
وی در پایان تأکید کرد: ما در حال تنظیم و ابلاغ رویکرد‌های کلان جدید هستیم و دستگاه‌ها بر اساس این رویکرد‌ها مکلف‌اند برنامه‌های مدرن و به‌روز پدافند غیرعامل را طراحی و اجرا کنند. هدف ما این است که بتوانیم چهره‌ای نوین و متناسب با تهدید از پدافند غیرعامل را پیاده کنیم و امنیت کشور را به شکل پیشگیرانه تضمین کنیم.
