پس از این جز سکوت سخنی نخواهم گفت

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: علی شریعتی (علی مزینانی؛ ۱۳۱۲ - 1356) نویسنده، جامعه‌شناس و پژوهشگر دینی، متولد روستای کاهک مزینان سبزوار و درگذشته لندن است. 

پدرش محمد تقی شریعتی، موسس کانون نشر حقایق اسلام و مادرش زهرا امینی بود. پدر پدر بزرگ وی، ملاقربانعلی، معروف به آخوند حکیم، مردی فیلسوف و فقیه بود که در مدارس قدیم بخارا و مشهد و سبزوار تحصیل کرده و از شاگردان برگزیده ملاهادی سبزواری محسوب می‌شد. 

وی خود زندگی اش را چنین توصیف نموده است:

"زندگي من، مجموعاً، عبارت است از چندين برنامه‌ي پنج ساله. هميشه كاري را شروع مي‌كرده‌ام و به اوج مي‌رسانده‌ام و آخر پنج سال درهم مي‌ريخته؛ هر بار از سر: 
از اول نوجوان تا 28 مرداد 32 و سقوط دكتر مصدق و آغاز ديكتاتوري، پنج سال.
از اين دوره تا تشكيل نهضت مقاومت ملي مخفي، كه از 1337 به هم خورد و دستگير شديم، پنج سال. از 38 تا 43، در اروپا پنج سال.
از 43 تا 48، دوره‌ي خاص آوارگي و زندان و مقدمه‌چيني و زمينه‌سازي دانشكده، پنج سال.
دوره‌ي كنفرانس‌هاي دانشگاه‌ها و ارشاد، پنج سال، تا 51.
پس از آن، زندان و خانه‌نشيني و خفقان پنج سال." (با مخطاب‌هاي آشنا، مجموعه‌ي آثار 1، ص 262) 

علي حساسيتهاي لطيف انساني و اقتدار روحي و صلاحيت عقيده اش را از مادرش به وديعه گرفته بود. علي به سال 1319 در سن هفت سالگي در دبستان ابن يمين، ثبت نام مي كند، اما به دليل بحراني شدن اوضاع كشور ـ تبعيد رضا شاه و اشغال كشور توسط متفقين ـ خانواده اش را به ده مي فرستد و پس از برقراري آرامش نسبي در مشهد علي و خانواده اش به مشهد باز مي گردند. پس از اتمام تحصيلات مقدماتي در 16 سالگي سيكل اول دبيرستان (كلاس نهم نظام قديم) را به پايان رساند و وارد دانشسراي مقدماتي شد. 

در سال 31، اولين بازداشت علي كه در واقع نخستين رويارويي مستقيم وي با حكومت و طرفداري همه جانبه او از حكومت ملي بود، واقع شد. در همين زمان يعني 1331 وي كه در سال آخر دانشسرا بود به پيشنهاد پدرش شروع به ترجمه كتاب ابوذر (نوشته عبدالحميد جوده السحار) مي كند. این کتاب بعدها یکی از کتب فراروی مبارزان برای مقابله با نظام شاهنشاهی شد و به اسطوره ای در حوزه خود بدل گشت.

در اواسط سال 1331 تحصيلات علي در دانشسرا تمام شد و پس از مدتي شروع به تدريس در مدرسه كاتب پور احمدآباد كرد. همزمان به فعاليتهاي سياسيش ادامه داد. كتاب «مكتب واسطه» نيز در همين دوره نوشته شده است. در سال 1334 پس از تاسيس دانشكده علوم و ادبيات انساني مشهد وارد آن دانشكده شد. در دانشكده مسئول انجمن ادبي دانشجويان بود در همين سالهاست كه آثاري از اخوان ثالث مانند كتاب ارغنون (1330) و كتاب زمستان (1335) و آخر شاهنامه (1328) به چاپ رسيد و
او را سخت تحت تاثير قرار داد. در اين زمان فعاليتهاي سياسي ـ اجتماعي شريعتي در نهضت (جمعيتي كه پس از كودتاي 28 مرداد توسط جمعي از مليون خراسان ايجاد شده كه علي شريعتي يكي از اعضا آن جمعيت بود). آشنايي او با خانم پوران شريعت رضوي در دانشكده ادبيات منجر به ازدواج آن دو در سال 1337 مي گردد. و پس از چند ماه زندگي مشترك به علت موافقت با بورسيه تحصيلي او در اوايل خرداد ماه 1338 براي ادامه تحصيل راهي فرانسه مي شود. در طول دوران نحصيل در اروپا علاوه بر نهضت آزاديبخش الجزاير با ديگر نهضتهاي ملي افريقا و آسيا، آشنايي پيدا كرد و به دنبال افشاي شهادت پاتريس لومومبا در 1961 تظاهرات وسيعي از سوي سياهپوستان در مقابل سفارت بلژيك در پاريس سازمان يافته بود كه منجر به حمله پليس و دستگيري عده زيادي از جمله دكتر علي شريعتي شد. دولت فرانسه كه با بررسي وضع سياسي او، تصميم به اخراج وي گرفت اما با حمايت قاضي سوسياليست دادگاه، مجبور مي شود اجراي حكم را معوق گذارد. 

وی بعدا دو جبهه تحت نامهای جبهه ملی ایران در آمریکا و جبهه ملی ایران در اروپا را تأسیس کرد. در جریان کنگره جبهه ملی در ویس‌بادن (جمهوری آلمان فدرال) در اوت ۱۹۶۲، شریعتی با توجه به قدرت فکری و قلمی‌اش، بعنوان سردبیر روزنامه فارسی‌زبان جدیدالانتشار ایرانی در اروپا یعنی «ایران آزاد» انتخاب شد. اولین شماره این نشریه در ۱۵ نوامبر ۱۹۶۲ منتشر گردید. این نشریه دیدگاه‌های روشنفکران ایرانی خارج و نیز واقعیتهای مبارزات مردم ایران را منعکس می‌کرد.

وي در سال 1963 با درجه دكتري يونيورسيته فارغ التحصيل شد و پس از مدتی او به همراه خانواده و سه فرزندش به ايران بازگشت و در مرز بازرگان توسط مأموران ساواك دستگير شد. 

پس از پنج سال تحصيل و آموختن و فعاليت سياسي، در اروپا، بازگشت به فضاي راكد و بسته جامعه ايران و آن هم تدريس در دبيرستان بسيار رنج آور بود، سال بعد (وي) پس ازقبولي در امتحان به عنوان كارشناس كتب درسي به تهران منتقل مي شود و با آقايان برقعی و باهنر و دكتر بهشتي كه از
مسئولين بررسي كتب ديني بودند، همكاري مي كند. ترجمه کتاب «سلمان پاك» اثر پروفسور لوئي ماسينيون حاصل تلاش او در اين دوره است. 

از سال 1345 او به استاديار رشته تاريخ در دانشكده مشهد استخدام مي شود. موضوعات اساسی تدرس او را مي توان به چند بخش تقسيم كرد: تاريخ ايران، تاريخ و تمدن اسلامي و تاريخ تمدنهاي غير اسلامي. 

از همان آغاز روش تدريس، برخوردش با مقررات متداول در دانشكده و رفتارش با دانشجويان، او را از ديگر استادان متمايز مي كرد. چاپ كتاب اسلام شناسي و موفقيت درسهاي دكتر علي شريعتي در دانشكده مشهد و ايراد سخنرانيهاي او در حسينيه ارشاد در تهران موجب شد كه دانشكده هاي ديگر ايران از او تقاضاي سخنراني كنند اين سخنرانيها از نيمه دوم سال 1347 آغاز شد. مجموعه اين فعاليتها مسئولين دانشگاه را بر آن داشت كه ارتباط او با دانشجويان را قطع كنند و به كلاسهاي وي كه در واقع به جلسات سياسي ـ فرهنگي بيشتر شباهت داشت، خاتمه دهند. در پي اين كشمكشها و دستور شفاهي ساواك به دانشگاه مشهد كلاسهاي درس او، از مهرماه 1350، رسماً تعطيل شد. 

از اواخر آبان ماه 51 به خاطر سخنراني هاي ضد رژيم، زندگي مخفي وي آغاز شد و پس از چند ماه زندگي مخفي درمهرماه سال 1352 خود را به ساواك معرفي كرد كه تا 18 ماه او را در سلول انفرادي زنداني كردند؛ كه نهايتاً در اواخر اسفند ماه سال 53 او از زندان آزاد مي شود و بدين ترتيب مهمترين فصل زندگي اجتماعي و سياسي وي خاتمه مي يابد. در اين دوران كه مجبور به خانه نشيني بود؛ فرصت يافت تا به فرزندانش توجه بيشتري كند. در سال 55، با فرستادن پسرش (احسان) به خارج از كشور فرصت يافت تا مقدمات برنامه هجرت خود را فراهم كند. دكتر شريعتي نهايتا در روز 26 ارديبهشت سال 1356 از ايران، به مقصد بلژيك هجرت كرد و پس از اقامتي سه روزه در بروكسل عازم انگلستان
شد و در منزل يكي از بستگان نزديك همسر خود اقامت گزيد و پس از گذشت يك ماه در 29 خرداد همان سال به نحو مشكوك درگذشت و با مشورت استاد محمد تقي شريعتي و كمك دوستان و ياران او از جمله شهيد دكتر چمران و امام موسي صدر در جوار حرم مطهر حضرت زينب (س) در سوريه به خاك سپرده شد.
 
نقش دکتر شریعتی در پیروزی انقلاب اسلامی، به ویژه در آگاهی بخشی به نسل جوان با سخنرانی هایش در حسینیه ارشاد، انکار ناپذیر است. وی را معلم شهید از آن رو لقب داده اند که بسیاری از شاگردان وی بعدها پایه گذار و یا همراه انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) شدند. علیرغم آن که بسیاری از روحانیون در آن زمان مایل بودند تا امام چه قبل و چه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی درباره شریعتی موضع منفی ای اتخاذ کند، اما ایشان هیچگاه حاضر نشدند ایشان و تفکراتشان را منفی انگارند و موضعی در برابر آن مرحوم بگیرند.

مرحوم مهندس بازرگان درباره نقش شریعتی در کنار رهبری امام (ره) که به اعتقاد بازرگان مورد اتفاق و اعتقاد قاطبه ملت ایران بود، از او این چنین یاد می کند: "حقاً به انقلاب اسلامی، هدف داد و یکپارچگی و سرعت پیروزی داد". بازرگان صراحتا با اذعان به رهبری قاطع هیجان انگیز و حرکت و رهبری مؤثر امام (ره)، نقش شریعتی را چنین توصیف می نماید: "یک رهبری فرهنگی ریشه‌دار در چهره‌های گوناگون فکری‌‌، عقیدتی،عاطفی،عملی وتدارکاتی." 

آثار منتشره مرحوم دکتر علی شریعتی به شرح زیر است:

مجموعه آثار 1
با مخاطب‌هاي آشنا
با پدر (استاد و مرادش) همسر و فرزند
با دوستان، برادران و خواهران
از شما دو تن شهيد شاهد و با شما دو تن نيز
اي خواهر، اي بردار
دو وصيت
آخرين نوشته‌ها
آخرين حرف با تو اي مهربان جاودان آسيب‌ناپذير

مجموعه آثار 2
خودسازي انقلابي
1- چگونه ماندن
2- عرفان، برابري، آزادي
3- عشق- توحيد
4- آزادي، خجسته آزادي
5- خودسازي انقلابي
6- بر در حق كوفتن حلقه‌ي وجود
7- سلام‌هاي نماز
8- حر
9- شب قدر
10- معراج

مجموعه آثار 3
ابوذر
دفتر اول ابوذر غفاري
دفتر دوم- يكبار ديگر ابوذر (نوشته
يك بار ديگر ابوذر (معرفي نمايشنامه

مجموعه آثار 4
خودسازي انقلابي
بازگشت
دفتر اول: بازگشت به خويشتن
وقتي صف‌ها مشخص‌اند
معجزه‌ي ايمان و آگاهي
به كدام خويشتن برگرديم؟
دفتر دوم: بازگشت به كدام خويش
سرنوشت انديشه‌ها
مصلحان متجدد
چپگرايان انقلابي سياسي
جامعه و تاريخ
ما در كجاي تاريخيم؟
فلسفه و علم تاريخ
ماركسيسم و مسير تاريخ
مسئوليت روشنفكران
جبر تاريخ
رسالت روشنفكر
آسيميله
انقطاع تاريخي
وجدان تاريخي
احساس گذشته و شناخت خويش تاريخي در شرق
تجدد بازي
استعمار و آسيميلاسيون
خدمت و اصلاح
روشنفكر و انتلكتوئل
استعمار آفريقا
عجز بينش غربي ماركسيستي از تحليل استعمار
ماركسيسم و تحليل زيربنا
ناسيوناليسم و ماركسيسم
تلقي از مذهب
جامعه‌شناس و تعهد
تكنيك روشنفكر شدن
سه پايگاه
رابطه‌ي علم و عمل
سال‌هاي تصميم- چه بايد كرد؟
بينش انتقادي روشنفكر
سيانتيسم
جغرافياي حرف
مسئوليت روشنفكر در جامعه‌ي كنوني ما
خلاصه‌ي بحث
ما داراي چند خويشتن تاريخي، فرهنگي هستيم
روشنفكر: متفكر آگاه، صاحب ايدئولوژي
ترتيب طرح مكتب‌ها
ماترياليسم
ماركس، سوسياليسم و ماترياليسم
جهان‌بيني من مبتني بر يك تفسير معنوي از جهان است
وصيت‌نامه‌ي فانون

مجموعه‌آثار 5
ما و اقبال 

مجموعه آثار 6
تحليل از مناسك حج
پوستين وارونه
بيست و سه سال در بيست و سه روز
ميعاد با ابراهيم
مناسك
حج
حج بزرگتر
بزرگتر از حج: شهادت

مجموعه‌آثار 7
شيعه
دفتر اول: شيعه يك حزب تمام
بخش اول و دوم
دفتر دوم: نقش انقلابي ياد و يادآوران در تاريخ تشيع
دفتر سوم: مسئوليت شيعه بودن

مجموعه‌آثار 8
نيايش
دفتر اول: نيايش از الكسيس كار
دفتر دوم: مكتب سجاد
دفتر سوم: نيايش: متن
دفتر چهارم: زيباترين روح پرستنده

مجموعه‌آثار 9
تشيع علوي و تشيع صفوي
تشيع سرخ و تشيع سياه
تشيع علوي و تشيع صفوي

مجموعه‌آثار 10
جهت‌گيري طبقاتي در اسلام
دفتر اول
دفتر دوم
دفتر سوم

مجموعه‌آثار 11
تاريخ تمدن جلد1
تمدن چيست؟
بحث كلي راجع به تمدن و فرهنگ
تعريف تاريخ
مكاتب تاريخ و روش تحقيق آن
چرا اساطير، روح همه‌ي تمدن‌هاي دنياست؟
تاريخ تمدن چين
بينش زرد (نگاه چيني)

مجموعه‌آثار 12
تاريخ تمدن جلد2
حادثه‌ي شگرف در تاريخ
خصوصيات قرون معاصر
بحث عمومي راجع‌به جهان‌بيني و فرهنگ
جهان‌بيني و محيط
گرايش‌هاي سياسي در قرون معاصر
مساله‌ي خوديابي
ويژگي‌هاي تمدن امروز

مجموعه‌آثار 13
هبوط در كوير
هبوط
كوير
توضيحي درباره‌ي سرود آفرينش
توتم‌پرستي
دوستان عزيزم

مجموعه‌آثار 14
تاريخ و شناخت اديان جلد 1 
درس اول
درس دوم
درس سوم
درس چهارم
درس پنجم
درس ششم
درس هفتم

مجموعه‌آثار 15
تاريخ و شناخت اديان جلد 2
درس هشتم
درس نهم
درس دهم
درس يازدهم
درس دوازدهم
درس سيزدهم
درس چهاردهم

مجموعه‌آثار 16
اسلام‌شناسي1 درس‌هاي حسينه‌ي ارشاد
درس اول و دوم
درس سوم
درس چهارم
درس پنجم
درس ششم
درس هفتم
درس هشتم
درس نهم

مجموعه‌آثار 17
اسلام‌شناسي2 درس‌هاي حسينه‌ي ارشاد
درس دهم
درس يازدهم
درس دوازدهم
درس سيزدهم
درس چهاردهم
درس پانزدهم
درس شانزدهم
درس هفدهم

مجموعه‌آثار 18
اسلام‌شناسي3 درس‌هاي حسينه‌ي ارشاد
درس نوزدهم
درس بيستم
درس بيست و يكم
درس بيست و دوم
درس بيست و سوم
درس بيست و چهارم
درس بيست و پنجم
درس بيست و ششم
درس بيست و هفتم

مجموعه‌آثار 19
حسين وارث آدم
حسين وارث آدم
ثار
شهادت
پس از شهادت
بحثي راجع‌به شهيد
بينش تاريخي شيعه
انتظار، مذهب اعتراض
فلسفه‌ي تاريخ در اسلام
مقدمه ي معلم شهيد بركتاب حجربن عدي

مجموعه‌آثار 20
چه بايد كرد؟ 
پيام اميد به روشنفكر مسئول (تفسير سوره‌ي روم)
روشنفكر و مسئوليت او در جامعه
مخروط جامعه‌شناسي فرهنگي
راه سوم
خودآگاهي و استحمار
از كجا آغاز كنيم؟
استخراج و تصفيه‌ي منابع فرهنگي
چه بايد كرد؟
روشنفكر مسئول كيست؟
رابطه‌ي روشنفكر با جامعه

مجموعه‌آثار 21
زن 
فاطمه، فاطمه است
انتظار عصر حاضر از زن مسلمان
سمينار زن
حجاب

مجموعه‌آثار 22
مذهب، عليه مذهب
مذهب، عليه مذهب
پدر! مادر ما متهميم
آري اين‌چنين بود برادر
توين‌بي، تمدن، مذهب
خداحافظ شهر شهادت
اگر پاپ و ماركس نبودند

مجموعه‌آثار 23
جهان‌بيني و ايدئولوژي 
جهان‌بيني
انواع جهان‌بيني‌ها
طبقات هابيلي و طبقات قابيلي
جهان‌بيني توحيد و جهان‌بيني شركت
طبقه بورژوا و جهان‌بيني مادي
توحيد و شرك
شناخت توحيد
اهميت توحيد
ايدئولوژي (1)
فرق ايدئولوژي با علم و فلسفه
فرق ايدئولوژي با مذهب، دو نوع مذهب
نقش ايدئولوژي در قرون جديد
ايدئولوژي، شاخصه‌ي روشنفكر است
ايدئولوژي (2) پرسش و پاسخ
ايدئولوژي (3)
فرهنگ و ايدئولوژي
مقدمه
1- فرهنگ
2- تمدن
فرهنگ و تمدن جهاني
فرهنگ و تمدن قومي
سرمايه‌ي فرهنگي
بينش فلسفي
بينش علمي
بينش تكنيكي
بينش سياسي و اجتماعي
وجدان هنري
وجدان عرفاني و مذهبي
3- ايدئولوژي
كيفيت و ارزش اين خودآگاهي
طرح مسئله به صورتي ديگر
ايدئولوژي چيست؟
جامعه اسلامي
تمدن در مدينه
خودآگاهي
حكمت چيست؟
نتيجه
ايدئولوژي (4)
ايدئولوژي (5)
«انتظار»، جبر تاريخ و اراده‌ي انساني
ديالكتيك و رابطه‌ي آن با جهان‌بيني ماترياليستي
در بينش اسلامي، انسان يك پديده‌ي ديالكتيكي است
جايگاه مفاهيم ايدئولوژيك در دو جهان‌بيني متضاد
استخدام تصاوير مادي براي بيان مفاهيم معنوي و ايدئولوژيك
مبارزه با «بت» ارتجاع
توطئه‌هاي رنگارنگ بر عليه اسلام انقلابي
ضميمه‌ها:
پرسش و پاسخ
شفاعت تابويي و شفاعت ايدئولوژيك
هجرت و تمدن
نقش عامل هجرت در تكوين تمدن‌هاي بشري
نقش «مهاجرت صليبي» و نهضت جهانگردي در دگرگوني جامعه غربي قرون وسطايي
اسلام، مكتبي با زيربناي عيني و روبناي معنوي
تاثير مهاجرت در جهان‌بيني انسان
مفهوم و انواع مهاجرت در قرآن

مجموعه‌آثار 24
انسان
انسان و اسلام
آزادي
انسان، اسلام و مكتب‌هاي مغرب زمين
انسان آزاد- آزادي انسان
انسان و تاريخ
اگزيستانسياليسم
تنهايي
فلسفه‌ي خلقت انسان

مجموعه‌آثار 25
انسان بي‌خود
اومانيسم در غرب و شرق
عصيان انسان
چهار زندان انسان (كنفرانس دانشكده نفت آبادان)
چهار زندان انسان (سخنراني در مدرسه عالي خدمات اجتماعي)
انسان بي‌خود
انسان تمام
ارتجاع نو
نيازهاي انسان امروز
سخني درباره‌ي كتاب
آرزوها
پايان غم‌انگيز زندگي يونگ

مجموعه‌آثار 26
علي
ترجمه و تفسير خطبه 32 نهج‌البلاغه
علي حقيقتي برگونه‌ي اساطير
قرمان در جستجوي علي
علي تنهاست
چه نيازي است به علي؟
علي، بنيانگذار وحدت
قاسطين، مارقين، ناكثين
پيروان علي و رنج‌هايشان
علي، حيات باورش پس از مرگ
امت و امامت
تاريخ و علي

مجموعه‌آثار 27
بازشناسي هويت ايراني- اسلامي
تاريخ ايران اسلامي تا صفويه
بازگشت به خويش
تولد دوباره‌ي اسلام Renaisance در نگاهي سريع بر فراز يك قرن
دريغ‌ها
تشيع: ميعادگاه روح سامي و رح آريايي
ممالك همجوار

مجموعه‌آثار 28
روش شناخت اسلام
عرب پيش از اسلام
روش شناخت اسلام
برخي ويژگي‌هاي شخصيت پيامبر
از هجرت تا وفات
بررسي پاره‌اي از وقايع صدر اسلام
سلمان پاك و…
بررسي كوتاه مساله ولايتعهدي امام رضا
مكتب تعليم و تربيت اسلامي
ضرورت شناخت تاريخ تمدن اسلام
خدا در مذهب مختلف
مفهوم جهان‌بيني در جوامع باز و بسته
قرآن و كامپيوتر
اصول تقليد
صالحات و حسنات در قرآن
جغرافياي فرهنگي عربستان
نگاهي به قرآن

مجموعه‌آثار 29
ميعاد با ابراهيم
ميعاد با ابراهيم
سخراني‌هاي سفر حج در سال 1349
سخراني‌هاي سفر حج در سال 1350
تاريخ و ارزش آن در اسلام
تاريخ خط سير تكوين طبيعي آدم
كتاب علي: كتاب فردا، كتاب هميشه
استانداردهاي ثابت در تعليم و تربيت
ضرورت تيپ‌شناسي در نوشتن بيوگرافي
مرگ پيغامي به زندگي

مجموعه‌آثار 30
اسلام‌شناسي

مجموعه‌آثار 31
ويژگي‌هاي قرون جديد
تاريخ تكامل فلسفه
متدلوژي علم
ريشه‌هاي اقتصادي رنسانس
نگاهي به ويژگي‌هاي قرون قديم، قرون وسطي و قرون جديد
مروري كوتاه بر خصوصيات قرون وسطي و قرون جديد
نگاهي به تاريخ فردا
اسكولاستيك جديد
ماشين در اسارت ماشينيسم
تمدن و تجدد
وضع آگاهي طبقاتي
برخي پيشتازان «بازگشت به خويش» در جهان سوم
جهان‌بيني بسته و جهان‌بيني باز
هجرت زمينه‌ساز جهان‌بيني باز
جامعه‌شناسي سيانتيستي
داروينيسم در تبديل انواع تمدن‌ها به يكديگر
دنياي سوم خود به زبان آمده است
تلقي مذهب از ديد روشنفكر واقع‌بين و روشنفكر مقلد
نمونه‌هاي عالي اخلاقي در اسلام است نه در بحمدون
مقدمه‌اي بركنفرانس حسن‌الامين

مجموعه‌آثار 32
هنر
هنر در انتظار موعود
مذهب «دري» است، و هنر «پنجره» اي
هنر، گريزي از «آنچه هست»
در نقد و ادب
نمايشنامه: ظلم برپايه‌ي عدل
گزيده‌اي از اشعار
شعر چيست
عبرتي و حكايتي

مجموعه‌آثار 33
گفتگوهاي تنهايي
مجموعه‌آثار 33 داراي دو بخش اصلي و ضميمه‌ها و حاوي دست‌نويس‌هاي منتشر ناشده‌آي است كه غالبا- چنانچه از بعضي ازتاريخ‌هاي موجود در متن بر مي‌آيددر خلال سال‌هاي 46 تا 48 نگاشته شده‌اند (نگارش سوال و جواب‌هاي بخش «ضميمه‌ها» متعلق به دوران فعاليت معلم شهيد در حسينيه‌ي ارشاد مي‌باشد). در بخش «اصلي»، آنچه را كه در زمينه‌ي بيوگرافي و شرح زندگي خانوادگي، علمي، سياسي و اجتماعي وي است، در آغاز و پس از آن مطالبي پيرامون تاملات تنهايي و شكوائيه‌هاي فردي و خصوصي، خطاب‌هايي به مخاطب‌هاي آشنا و ناآشنا، نوشته‌هاي محاوره‌اي، نقد و بررسي شخصيت و افكار و آثار و احوال اشخاصي همچون شاندل و … و در آخر نقد و بررسي يا توصيف بعضي مسايل و مفاهيم اجتماعي، فرهنگي، فكري و انساني – از قبيل معبد، ايمان، انتظار، اسيميلاسيون و… آمده است. موضوعات بخش ضميمه‌ها بدين صورت تقسيم‌بندي شده است: دست‌نوشته‌هايي كه از انتها ناقصند در مرتبه‌ي نخست و به دنبال آن‌ها دست‌نوشته‌هايي كه از ابتدا و يا هم از ابتدا و هم از وسط داراي كمبود مي‌باشند، آورده شده‌اند. قسمت نهايي اين بخش متشكل از پرسش‌هايي است كه توسط خود معلم طرح و سپس پاسخ داده شده‌اند، و يا در مواردي بدون پاسخ مانده‌اند.
عنوان اصلي كتاب از نام فرانسوي يكي از كتب مورد اشاره در متن، الهام گرفته شده است.

مجموعه‌آثار 34
نامه‌ها
نامه به همسر
نامه به فرزند
نامه به عمو
پيام به همايون
نامه به كاظم
نامه به دوست
نامه به دوست: مهندس عبدالعلي بازرگان
نامه به دوستان
نامه به صندوق خيريه
نامه به هيئت مديره مجله‌ي مكتب اسلام
نامه به آيت‌ا… ميلاني
نامه به آقاي ابراهيم ميلاني
نامه به نويسنده نقد و بررسي
نامه به رييس دانشكده‌ي ادبيات
سرسيد احمدخان
برادر ناديده، و خويشاوند ناشناسم

مجموعه‌آثار 35
آثار گونه‌گون بخش اول
تاريخ- جامعه
انسان
شناخت اسلام
قرون وسطي- قرون جديد
مذهب- عرفان- آرمانگرايي
هنر
گفتگوهاي تنهايي
حسينيه ارشاد
نامه‌ها

مجموعه‌آثار 35
آثار گونه‌گون بخش دوم
يك، جلويش تابينهايت، صفرها!
مقالات
نوشته‌هاي متفرقه
ترجمه‌ها
فيش‌ها و يادداشت‌ها

مجموعه‌آثار 36
آثار جوانی
مقالاتی از روزنامه خراسان
اخلاق شریعتی
مقالاتی از ایران آزاد
مقالاتی از نامه‌ی پارسی
بخش اول: سرزمین خراسان و مردم آن
بخش دوم: شهر مشهد
بخش سوم: حومه مشهد و مناطق ییلاقی آن؛ سدهای اطراف مشهد؛ چشمه‌های معروف
بخش چهارم: شهرستان‌های خراسان
مقدمه دکتر علی شریعتی بر کتاب خلافت و ولایت از نظر قرآن و سنت اثر استاد محمدتقی شریعتی
سه سخنرانی
عهد زن
مرغ آبشار
گل ابریشم
جنایت فجیع
شهادت کاظم
عراق، سرزمین شورش‌ها
شناخت کتاب
طوفان سیاه
نامه‌ی دکتر علی شریعتی به استاد مطهری