آفتابنیوز : آفتاب: وی.اس نایپل، نویسنده بریتانیایی در کتاب سفرنامهای «بزم آفریقا: بارقهای از اعتقادات آفریقا» سازو کار اعتقادات سنتی ساکنان قاره سیاه را بررسی میکند.
بدگویی نویسندهای جوان از نویسندهای کهنهکار، شبیه کاری که پل ترو انجام داد هرگز کاری پسندیده نیست، اما گذر زمان نشان میدهد برخی قضاوتهای ترو در کتاب «سایه سر ویدیا» (1998) درمورد وی.اس. نایپل نویسنده برنده نوبل ادبیات چندان هم بیراه نبوده است.
کتاب جدید وی.اس. نایپل با نام «بزم آفریقا: بارقهای از اعتقادات آفریقا» که سفرنامه است مصداق همین قضاوتهاست.
این کتاب ساز و کار اعتقادات سنتی ساکنان آفریقا را بررسی میکند. این کتاب که نایپل دوست دارد «سفرهای مضموندار» بخواندش مجموعهای از شرح سفرهای اخیر این نویسنده به اوگاندا، نیجیریه، ساحل عاج، غنا و آفریقای جنوبی است. در این بین اشارههایی به سفرهای نویسنده به همین کشورها در دهه 1960 و 1980 شده است.
کتاب در توصیف و شرح موضوعش به خوبی عمل کرده است، همانطور که از نام کتاب برمیآید نویسنده اعمال و مناسک را به عنوان جنبهای کلیدی از مذاهب آفریقا معرفی میکند. با این حال نایپل در سطح میماند و این چندان عجیب نیست.
اگر تنوع و پیچیدگی اعتقادات جادویی آفریقاییان را مد نظر داشته باشیم، مردمشناسان بسیار بهتر از رماننویسان و سفرنامهنویسان میتوانند این موضوعات را بررسی کنند.
«بزم آفریقا» در یکسوم پایانیاش بهتر عمل میکند، توصیفات جنگلهای غرب آفریقا و بتهایی که همچنان در این منطقه پرستیده میشوند بسیار گیرا هستند.
در این بخشها پاراگرافهایی دیده میشود که به غنای نثر نایپل در آثار داستانیاش میرسند، «در جوش و خروش محوطه زیر پای پایکوبان، به چشمم هیبتی کوچک آمد، مشغول به کاری خرد. متوجهاش شدم و دیگر نگاهش نکردم. درک چیزی که در آن هنگامه کسی درکش نکرد اکنون برایم تکاندهنده است، میفهمم که تارهای چنگ برای چه کاری است.»
در هر حال تعداد چنین پاراگرافهایی اندک است.
در مجموع مشکل اصلی این است که نویسنده در جای جای کتاب اثرش را با دیگر سفرنامههای آفریقایی از جمله «سفر ستاره سیاه» نوشته سال 2002 ترو یا «فیل مغناطیسی» نوشته سال 1994 دن یاکوبسن مقایسه میکند.
شگفت اینجاست که نایپل در اواخر 70 سالگیاش به چنین سفرهای عجیب و غریبی رفته است.
اولین فصل کتاب با اوگاندا آغاز میشود. این بخش بر آرامگاههای موتسا و پادشاهان بوگاندا تمرکز دارد. نظر نایپل درمورد این بنا که جز میراث جهانی یونسکو است، تاریخچه آن، استفاده از مواد همان منطقه در ساخت آرامگاه، طبقات غیرهمسطح آن که نشان از مراسم قربانی دارد همگی در یک صورت قابلقبولتر میبودند؛ اگر نایپل مینوشت که این بنا مارس گذشته در آتش سوخته است.
در سراسر کتاب نایپل دلنگران «دردسر» است. و هرجا که به دردسر برمیخورد فرار را بر قرار ترجیح میدهد،«انگار دنبال دردسر هستیم...دردسر بعدا میآید...نور برایمان دردسر درست کرد-چند چراغ سوختهاند...همین حالا چیزی در هوا هست که بینیام را اذیت میکند، نشانه دردسری در همین نزدیک است.»
دردسر دیگر برای نایپل هزینه است، «به نظرم هزینه این جادوگر دکتر زیاد میشود.» فراموشی انزجار نویسنده از تجربهای که از سرگذرانده بسیار سخت است. تجربهای که خودش برای نوشتن انتخاب کرده است. متن کتاب نیز خالی از اشکال نیست، برخی چیزها چندبار تکرار شدهاند.
شاید نایپل سعی داشته با چنین کاری سبک نوشتاری شبیه سبک گرترود استاین (نویسنده رمان «اتوبیوگرافی آلیس بیتکلاس») خلق کند یا شاید هم به حافظه خواننده اعتماد نداشته است.
وی.اس. نایپل با نام کامل سِر ویدیادار سوراجپراساد نایپل متولد 17 اوت 1932 رماننویس و مقالهنویس بریتانیایی هند و ترینیدادیتبار است. نایپل در سال 2001 برنده جایزه نوبل ادبیات شد.
رمانهای «خانهای برای آقای بیسواس» و «خم رودخانه» مهمترین آثار او هستند که هر دو به زبان فارسی ترجمه شدهاند. خود او نیز سفری به ایران داشته است.
«بزم آفریقا: بارقهای از اعتقادات آفریقا» در 256 صفحه از سوی انتشارات ناپف به قیمت 26 دلار عرضه شده است.