دیپلماسی عمومی با طعم نهاوندیان

آفتاب - شیدا کلهر: تجربه‏های اخیر در نظام روابط بین الملل نشان داده است که گاهی روش های دیپلماتیک رسمی و نیز گاه استفاده از قدرت سخت، در فضای حاضر جهانی، کار ساز نیست. این تجربه ها را به طور خاص در محاصره غزه توسط اسراییل، جنگ 33 روزه لبنان و اشغال افغانستان و عراق توسط نیروهای متحد به فرماندهی ایالات متحده می توان مشاهده نمود. 

بسیاری از کارشناسان حوزه روابط بین الملل و ارتباطات معتقدند که برای موفقیت در نظام بین الملل کنونی، در کنار قدرت سخت (توانایی اقتصادی و نظامی) و دیپلماسی رسمی، نیازمند قدرت نرم و دیپلماسی عمومی هستیم. دیپلماسی عمومی، افکار عمومی را هدف قرار می دهد و از لحاظ پیامدها و نتایج، از همان اهمیت ارتباطات دیپلماتیک آشکار و پنهان و سنتی بین سران کشورها برخوردار است. 

لذا دیپلماسی عمومی در نزد سیاستمداران و دیپلمات ها، از جایگاه ویژه ای برخوردار شده و کشورهای قدرتمند جهان تلاش می کنند تا از راه های مختلف، از تمام ظرفیت های خود برای اعمال این دیپلماسی استفاده کنند. 

در حالی که دیپلماسی رسمی، تنها توسط دولت ها اعمال می شود، اما در دیپلماسی عمومی، بیش از دولت ها، نهادهای مدنی این مهم را بر عهده می گیرند. نقطه اوج این موضوع را می توان در حوزه های محیط زیستی و حقوق بشر مشاهده نمود. 

در ایران، دیپلماسی عمومی به دلایل متعدد از جمله عدم برنامه ریزی مناسب برای استفاده از این ظرفیت، نبود سازمان‏های منسجم مدنی، تعریف یکپارچه و دریافت همسوی نهادهای مختلف از منافع ملی و نظایر آن، جدی گرفته نشده است و ظرفیت های متعدد کشور برای دفاع از منافع ملی در سطح جهانی، بر این اساس به هدر می رود. 

با این حال هر از گاه حرکت هایی را از سوی اندک نهادهای جدی مدنی کشور مشاهده می کنیم که قطعا نتایج مناسبی را به بار خواهد آورد. 

از زمان ریاست محمد نهاوندیان، اقتصاددانی که درک عمیقی از تحولات جهانی و روابط دیپلماتیک دارد، بر اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، به نظر می رسد دیپلماسی عمومی و بهره گیری از ظرفیت اتاق بازرگانی ایران که از آن به عنوان "پارلمان بخش خصوصی" یاد می شود، در حل مسائل و مشکلات کشور در سطح جهانی، در دستور کار این نهاد بخش خصوصی قرار گرفته است. 

بدیهی است بخش خصوصی به دلایل مختلف، در حل برخی مشکلات کشور، می تواند بیش از دولت موثر واقع شود و این موضوع، پس از ریاست محمد نهاوندیان بر اتاق ایران جدی گرفته و دنبال شده است. موضوعی که می تواند منشا خیر زیادی نه فقط برای بخش خصوصی بلکه برای منافع ملی کشور باشد. 

از نمونه چنین اقداماتی، باید به چند نکته اشاره کرد؛ در حالی که کشور در آستانه تحریم های زیادی قرار دارد و حتی برخی کشورها از پذیرش هیات‏های دیپلماتیک سرباز می‏زنند، نمایندگان اتاق ایران با سفر به کشورهای مختلف دنیا توانسته‏اند برخی از مشکلات تجار و صنعتکاران کشور را تا حدی حل کرده و یا حداقل از پیامدهای منفی مشکلات مربوطه، جلوگیری کنند. بررسی سفرهای متعدد نهاوندیان و دیدارهای وی با مقامات کشورهای مختلف دنیا به ویژه در یک سال اخیر موید این موضوع است. 

همچنین در شرایطی که حلقه تحریم‏ها هر روز تنگ تر می‏شود، بخش خصوصی با نمایندگی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، توانسته است هر هفته روز اقتصاد کشورهای مختلف را با حضور نمایندگان بخش خصوصی کشورهای مختلف در اتاق ایران برگزار نماید و این جلسات همواره بدون وقفه در اتاق ایران دنبال می شوند. 

در شرایطی که حتی روابط رسمی ما با کشورهای اسلامی نیز به دلیل فشارهای بین المللی دچار مشکلات زیادی شده است، اتاق بازرگانی ایران یکشنبه گذشته ضیافت افطاری با حضور سفرای کشورهای اسلامی برپا کرد که نوع برخورد سفرا با این موضوع نشان دهنده اهمیت بالای این مراسم ظاهرا ساده تشریفاتی بود. 

در عین حال پس از سیل اخیر پاکستان، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، با مدیریت "جامعه نیکوکاری ابرار"، نهادی وابسته به اتاق بازرگانی ایران که برای گسترش و تعمیق فرهنگ خیر در جامعه تاسیس شده است، روز سه شنبه، با تدارک کاروانی از کمک های مختلف به مردم سیل زده پاکستان، تلاش مستقل بخش خصوصی برای تاثیر گذاری مثبت بر افکار عمومی کشور همسایه را که برای کشور ما اهمیتی استراتژیک دارد، به نمایش گذارد. همچنین شنیده شده است که هیاتی متشکل از نمایندگان اتاق ایران و با ریاست دکتر محمد نهاوندیان، هفته آینده برای ابراز همدردی با مردم سیل زده پاکستان، راهی این کشور می شود. 

گرچه در ظاهر امر و در ابتدای کار ممکن است این امور، موضوعاتی سطحی و اموری عادی تلقی شوند، اما زمانی که همه آن‏ها در کنار هم قرار گرفته و در چارچوب دیپلماسی عمومی تعریف شوند، اهمیت تلاش‏های اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و هدفمندی آن‏ها مشخص می‏شود. این مسئله زمانی اهمیتی دو چندان می یابد که این نکته را در نظر داشته باشیم که اتاق بازرگانی و صنایع و معادن (و اخیرا کشاورزی) ایران، سازمان یافته ترین، پر بنیه ترین و قدرتمند ترین نهاد مدنی و بخش خصوصی کشور است و تاثیرات زیادی بر اقتصاد و شرایط عمومی کشور دارد. لذا نه تنها باید به این تلاش‏ها بها داد، بلکه دولت، مجلس و قوه قضاییه باید با حمایت‏های معنوی از این نهاد مهم، از اقدامات ساده اما بزرگ و کارساز پارلمان بخش خصوصی در جهت دیپلماسی عمومی‏ای که در پیش گرفته است، حمایت کنند که قطعا نتیجه کار به نفع منافع ملی خواهد بود.