پسته ایران دوم شد، آمریکا اول

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- فرزانه طهرانی(خبرآنلاین): امسال تولید پسته آمریکا برای دومین بار از تولید ایران پیشی گرفت و به این ترتیب نام ایران در لیست بزرگ‌ترین تولیدکنندگان در ردیف دوم قرار داده شد. رشد تولید آمریکا در حالی رقم خورد که این کشور با قیمت تمام شده پایین محصول خود در بازارهای جهانی برای کشور ما تهدید بزرگی محسوب می‌شود.

در سال زراعی جاری یعنی از مهر ماه 89 تا شهریور امسال، تولید پسته در کشورمان به 200 هزار تن رسید حال آنکه در آمریکا 230 هزار تن از این محصول در این مدت تولید شد.

پیش از این در سال 87 نیز آمریکا توانسته بود محصولی بیش از ایران تولید کند. با این تفاوت که در سال 87 به دلیل سرمازدگی بهاره در ایران فقط 110 هزار تن پسته تولید شده و آمریکا با 180 هزار تن صدرنشین شد ولی امسال با وجود آنکه سال خوبی از نظر تولید داشتیم؛ آمریکا توانست از ایران جلو بیفتد.

تهدید با سلاح قیمت

آنچه در کنار رشد تولید، محصول پرمزیت و صادراتی ایران را تهدید می کند از دست دادن بازارهای هدف به واسطه پایین تر بودن قیمت پسته آمریکاست.

طبق آمار گزارش شده، قیمت تمام شده سال گذشته پسته درشت کالیفرنیا سه هزار و 800 تومان در کیلو بوده در حالی که بر اساس گفته مدیرکل اقتصادی استاندار کرمان قیمت تمام شده واقعی پسته فندقی ایران در سال قبل بیش از 10 هزار تومان بوده است.

بررسی انجمن پسته ایران نیز نشان می دهد دریک باغ 10 هکتاری با زمین مرغوب و آب کافی قیمت تمام شده پنج هزار و 500 تومان است. بدیهی است در غالب باغات پسته که زمین‌هایی خرد و بدون آب کافی هستند قیمت به مراتب بیشتر خواهد بود. این اختلاف قیمتی در شرایطی است که قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیز در حال اجراست و بیم آن می رود که این فاصله بسیار عمیق‌تر شود.

مقایسه قیمت تمام شده پسته ایران با محصول آمریکایی خطری را گوشزد می‌کند که ممکن است عن قریب برای بازار پسته ایران اتفاق بیفتد.

بیم واگذاری بازارهای هدف به رقیب

محمدحسین کریمی پور رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران تاکید می‌کند: در سال‌های قبل آمریکا به رغم داشتن مزیت قیمتی، تنها کسب سود را در اولویت برنامه‌های خود داشت.

وی می‌افزاید: در صورتی که این کشور در اختیار گرفتن بازارهای هدف صادراتی را در دستور کار قرار دهد کار برای بازرگانان پسته ایران بسیار دشوار خواهد شد و مشخص نیست آمریکا با سلاح قیمت چه بر سر پسته ایران خواهد آورد.

دو برابر بودن قیمت نهایی پسته ایران در شرایطی است که در سال جدید زراعی به دلیل اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها قیمت‌ها با رشد بسیار بیشتری نسبت به سال‌های قبل توام خواهد شد.

کریمی پور توضیح می‌دهد: علاوه بر تورم سالانه که در 10 سال گذشته به طور میانگین سالیانه 16 درصد برآورد شده است امسال با تورم ناشی از هدفمند کردن یارانه‌ها نیز مواجه هستیم.

او اضافه می کند: بر اساس گزارش انجمن پسته ایران، اضافه هزینه ناشی از رشد قیمت انرژی برای چاه‌های آب در باغ پسته 17 درصد خواهد بود. این نشان می‌دهد سال زراعی جدید با حدود 33 درصد افزایش قیمت روبرو خواهیم شد و این یعنی پایین‌تر آمدن قدرت رقابت این محصول صادراتی.

رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران متذکر می‌شود: تاکید بر افزایش بهره‌وری برای مقابله با تورم ناشی از هدفمندی که از سوی دولت بارها اعلام شده است در باغات پسته در کوتاه مدت میسر نخواهد شد.

کاهش هزینه، 18 سال بعد

وی خاطرنشان می‌کند: شاید در یک کارخانه قند با تعویض ماشین‌ها و استفاده از تکنولوژی روز بتوان ظرف 18 ماه بهره‌وری را افزایش داد اما در باغ پسته برای افزایش بهره‌وری نیاز به احداث باغ جدید در زمین مرغوب و استفاده از نهال‌های مساعدتر است که اجرای این طرح حداقل 18 سال به طول خواهد انجامید چرا که نهال پس از 12 سال به بار می‌نشیند و از سال هجدهم محصولش اقتصادی می‌شود.

کریمی‌پور یادآور می‌شود: فعالان اقتصادی 10 سال است که با ثبات نرخ ارز و تورم دو رقمی دست و پنجه نرم می‌کنند. آیا دولت متوجه نشده که تولیدات باغی عملا به سمت غیر اقتصادی شدن پیش می‌رود؟

او ادامه می‌دهد: قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیز بار مضاعفی بر روی دوش این بخش خواهد بود مگر آنکه دولت با سیاست‌های حمایتی از این تولیدات پشتیبانی کند.

هم اکنون 150 هزار فعال با 750 هزار نفر اعضای خانواده شان به باغات پسته وابسته هستند. 7.8 درصد از صادرات غیرنفتی نیز متعلق به صادرات پسته است. این دو آمار به تنهایی گویای اهمیت این محصول خواهد بود. محصولی که در سال‌های گذشته همواره تحت تاثیر مسایل سیاسی دچار تلاطماتی در بازارهای هدف شده است.

تغییر بازارهای صادراتی

پسته ایران پیش از سال 1960 میلادی عملا با تولید اندک، محدود به بازار داخل می‌شد و حجم کمی از آن به کشورهای عربی، هند و برخی کشورهای اروپایی ارسال می شد. از دهه 60 میلادی به بعد صادرات به آمریکا رشد می‌کند و تا ابتدای دهه 80 بازار حاکم پسته ایران آمریکا بود.

این کشور در فاصله کوتاهی پس از انقلاب اسلامی، پرونده تجاری غیرعادلانه‌ای علیه ایران باز کرد و با این ادعا که پسته ایران منتفع از سوبسیدهای سنگین در بخش ارز است حکمی از دادگاه گرفت و طی آن 283 درصد تعرفه گمرکی تنبیهی برای این محصول کشورمان رقم زد.

دلیل صدور این حکم در دادگاه آمریکا، اشتباه محاسباتی آنها در برآورد نرخ ارز دولتی ایران که توسط بانک‌ها عرضه می‌شد و ارز رایج در بازار بود.

با احتساب ارز بانکی، پسته ایران کمتر از قیمت‌های جهانی به فروش می‌رسید اما با در نظر گرفتن ارز موجود در بازار فروش این محصول با قیمت‌های جهانی برابری می‌کرد.

پس از گذشت چند سال، آمریکا به این حکم هم اکتفا نکرده و خرید و فروش پسته ایران را ممنوع اعلام می‌کند. این تحریم تا زمان کلینتون و صدور اعلامیه آلبرایت ادامه داشت. در حالی که در این اعلامیه معاملات کالاهای ایرانی آزاد شد ولی همچنان پسته دارای تعرفه سنگین بود.

سرانجام در سال‌های اخیر دو شرکت ایرانی توانستند در دادگاه حکم معافیت از عوارض ضد دامپینگ بگیرند و این محصول را با تعرفه 100 درصد به آمریکا صادر کنند.

اما رییس جمهور آمریکا از اواخر سپتامبر، مهر بر پای قانونی زد که واردات پسته، فرش و خاویار ایران را ممنوع می‌کند و در سال جدید میلادی نیز با تاکیدات بیشتر و تبلیغات گسترده تر ممنوعیت کالاهای ایرانی را خواستار شد.

اکنون پسته ایران بازارهای جدیدی پیدا کرده که در راس آن چین با خرید 30 هزار تن پسته از ایران قرار دارد. پس از آن اتحادیه اروپا، روسیه و هند قرار دارد.