محقق داماد:
کج‌اندیشی دینی مانع توسعه‌یافتگی است
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد: «باید اذعان کرد که نهادهایی در درون معارف دینی ما وجود دارد که گاهی واقعیت و گاهی کج‌اندیشی دینی آنها موجب شده که جلوی توسعه؛ چه توسعه اقتصادی و چه توسعه انسانی، گرفته شود».
به گزارش خبرنگار آفتاب آیت‌الله دکتر مصطفی محقق داماد که روز دوشنبه 10 بهمن‌ماه در جلسه رونمایی و نقد و بررسی کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» در مرکز تحقیقات استراتژیک سخن می‌گفت، اظهار داشت: «این کتاب، نوشته استاد دکتر محمود طالقانی است که رساله دکترای ایشان بوده و در سال 1978 میلادی در پاریس به زبان فرانسه از آن دفاع کرده‌اند که بعداً توسط همکارانشان ترجمه و سپس تکمیل شده و هم‌اکنون به زبان فارسی ترجمه شده‌است».
رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ادامه داد: «دکترین این کتاب در واقع نقدی است بر نظریه‌ای که کارشناسان سازمان ملل در دهه 70 و 80 قرن گذشته ارائه داده‌بودند. آن نظریه مبنی بر این بود که میزان شهرنشینی در کشورها متاثر از میزان توسعه‌یافتگی است و یا لااقل روابط متقابل دارند؛ یعنی هم شهرنشینی معلول توسعه‌یافتگی است و هم توسعه‌یافتگی معلول شهرنشینی است».
محقق داماد افزود: «بر اساس نظریه کارشناسان سازمان ملل در دهه‌های 70 و 80، شهرنشینی امری ممدوح، ارزشی و بایستنی تلقی می‌شود و توصیه می‌شود که مردم به شهرها بروند و زندگی شهرنشینی را انتخاب کنند و اگر به شهرها بروند بیشتر از مواهب توسعه برخوردار خواهند شد. اما این کتاب با محوریت مطالعه شهر تهران، این نظریه را به نقادی کشیده‌است و این‌طور فهمیده می‌شود که در واقع این نظریه را نقض کردهاست».
وی ادامه داد: «در واقع این کتاب می‌خواهد در محدوده مطالعاتی خود، بگوید که اتفاقاً شهرنشینی توام با توسعه نیافتگی است. که این انصافا مطلب بسیار مهمی است و بیان آن به‌صورت ساده، در واقع حاکی از نوعی شجاعت است. این یک نگاه ابداعی است که کسی در این زمان، بازگشت به روستا را ترویج می‌کند و زندگی شهرنشیان را نقد می‌کند».
محقق داماد در ادامه گفت: «همچنین خودم هنگامی که از موزه میراث روستایی در گیلان که آقای دکتر طالقانی آن‌را بنیان‌گذاری کرده‌اند، بازدید می‌کردم ونیز با شناختی که نسبت به ایشان و آثارشان دارم، دریافته‌ام که نویسنده معتقد است که فرهنگ ما بر اثر شهرنشینی دچار گسیختگی شده‌است و برای همین توجه به روستا به‌عنوان راه‌حل مورد تاکید او است. که البته خود نیز به‌جهات زیادی با ایشان موافقم و امروز درد جامعه خود را گسیختگی فرهنگی می‌دانم و معتقدم که ما امروز دیگر فرهنگی مسنجم نداریم و یکی از علل بروز این مشکل، شهرنشینی است».
این استاد دانشگاه افزود: «خالی از سکنه شدن بسیاری از روستاها و خیلی از نابسامانی‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی دیگر، جملگی از آفات شهرنشینی بی‌مطالعه‌ای است که با تقلید کورکورانه از غرب بر ما عارض شده‌است».
وی در تبیین علل شکل‌گیری باورهای نادرست در جامعه اظهار داشت: «یکی از مسائلی را که اتفاقا مرکز تحقیقات استراتژیک باید مورد مطالعه قرار دهد این است که ما نهادهایی دینی داریم که این نهادها مانع توسعه‌یافتن ما است. شاید بیان این مطلب از سوی بنده به‌عنوان یک روحانی باعث تعجب شود. اما باید اذعان کرد که نهادهایی در درون معارف دینی ما است که گاهی واقعیت و گاهی کج‌اندیشی دینی موجب شده که جلوی توسعه؛ چه توسعه اقتصادی و چه توسعه انسانی، گرفته شود. به‌عنوان مثال: گاهی در منابر گفته می‌شود که ما به "رزق مقسوم" معتقدیم؛ بنابراین چه شما تلاش بکنید و چه تلاشی نداشته باشید، روزی‌تان خواهد رسید! آیا با این تفکر کسی انگیزه کار و تلاش خواهد داشت؟ کشور توسعه اقتصادی پیدا خواهد کرد»؟
رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم همچنین با بیان برخی روایت‌ها از بزرگان دین اسلام، اشعار مولوی، نظرات فارابی و... توصیه به شهرنشینی را از منظر دین و حکمت مورد توجه قرار داد و گفت: «از ظاهر نقل‌قول‌هایی که به ما رسیده‌است این‌گونه برمی‌آید که مردم باید روستاها را ترک کنند و در شهرها سکنی گزینند و این باعث ایجاد انگیزه‌های دینی در افراد برای ترک روستاها و متروکه شدن قریه‌ها شده‌است. اگر تنها به ظاهر این روایات توجه کنیم، درک کاملی از موضوع نخواهیم داشت»
محقق داماد افزود: «ما باید این رشادت را داشته باشیم که بگوییم تردیدی نیست که رشد فکری برای انسان‌ها و شکوفایی استعدادهای او در جایی اتفاق می‌افتد که اختیار و انتخاب برای او بیشتر باشد. هرچه که دایره انتخاب بیشتر باشد رشد فکری زیادتر خواهد بود، اما این به‌معنی متروکه کردن روستاها و رشد بی‌رویه شهرها نیست».
وی با بیان اینکه برای توجه درست به روایات دینی مبنی بر توصیه به سکونت در شهرها وهمچنین برای اینکه در عین حال روستاها هم متروکه نشده و شهرهای بزرگ بی‌رویه به وجود نیاید و نیز با بودن انسان‌ها در یک محیط کوچک، رشد فکری وجود داشته باشد، باید راه‌حلی اندیشید، گفت: «غرب این مشکل را حل کردهاست. امروز در کشورهای توسعه‌یافته تمام امکاناتی که در شهرها هست، در روستاها هم وجود دارد. اینترنتی که در شهر هست، در روستا هم هست. کودک روستایی گزینه‌ها و انتخاب‌هایش بهتر از شهر است. هم از‌هم‌گسیختگی فرهنگی ندارد و هم به شهر نیامده است».
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: «بنابراین راه‌حل این است که ما تمدن را به روستاها ببریم. سخن پیامبر(ص) و بزرگانی چون مولوی همه درست است اما راه تحقق آن این نیست که ما روستاها را ویران کنیم و به شهر بیاییم. راهش این است که ما نیازها و چیزهایی که برای توسعه فکری و پیشرفت فکری اهل روستا لازم است برای آنها فراهم کنیم. فرقی بین روستا و شهر وجود ندارد و این‌گونه ما باید این مساله را حل کنیم تا هم روستاها آباد بماند و هم آنها کوتاه‌فکر نشوند».
گفتنی است در این نشست دکتر محمدباقر نوبخت؛ معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک، دکتر هادی ندیمی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران ، مهندس سید محمد بهشتی؛ مدیر طرح تدوین دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران زمین ، دکتر سعید معیدفر؛ استاد دانشگاه تهران هم به بیان نقطه‌نظرات خود درباره کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» پرداختند.
به گزارش خبرنگار آفتاب آیت‌الله دکتر مصطفی محقق داماد که روز دوشنبه 10 بهمن‌ماه در جلسه رونمایی و نقد و بررسی کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» در مرکز تحقیقات استراتژیک سخن می‌گفت، اظهار داشت: «این کتاب، نوشته استاد دکتر محمود طالقانی است که رساله دکترای ایشان بوده و در سال 1978 میلادی در پاریس به زبان فرانسه از آن دفاع کرده‌اند که بعداً توسط همکارانشان ترجمه و سپس تکمیل شده و هم‌اکنون به زبان فارسی ترجمه شده‌است».
رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ادامه داد: «دکترین این کتاب در واقع نقدی است بر نظریه‌ای که کارشناسان سازمان ملل در دهه 70 و 80 قرن گذشته ارائه داده‌بودند. آن نظریه مبنی بر این بود که میزان شهرنشینی در کشورها متاثر از میزان توسعه‌یافتگی است و یا لااقل روابط متقابل دارند؛ یعنی هم شهرنشینی معلول توسعه‌یافتگی است و هم توسعه‌یافتگی معلول شهرنشینی است».
محقق داماد افزود: «بر اساس نظریه کارشناسان سازمان ملل در دهه‌های 70 و 80، شهرنشینی امری ممدوح، ارزشی و بایستنی تلقی می‌شود و توصیه می‌شود که مردم به شهرها بروند و زندگی شهرنشینی را انتخاب کنند و اگر به شهرها بروند بیشتر از مواهب توسعه برخوردار خواهند شد. اما این کتاب با محوریت مطالعه شهر تهران، این نظریه را به نقادی کشیده‌است و این‌طور فهمیده می‌شود که در واقع این نظریه را نقض کردهاست».
وی ادامه داد: «در واقع این کتاب می‌خواهد در محدوده مطالعاتی خود، بگوید که اتفاقاً شهرنشینی توام با توسعه نیافتگی است. که این انصافا مطلب بسیار مهمی است و بیان آن به‌صورت ساده، در واقع حاکی از نوعی شجاعت است. این یک نگاه ابداعی است که کسی در این زمان، بازگشت به روستا را ترویج می‌کند و زندگی شهرنشیان را نقد می‌کند».
محقق داماد در ادامه گفت: «همچنین خودم هنگامی که از موزه میراث روستایی در گیلان که آقای دکتر طالقانی آن‌را بنیان‌گذاری کرده‌اند، بازدید می‌کردم ونیز با شناختی که نسبت به ایشان و آثارشان دارم، دریافته‌ام که نویسنده معتقد است که فرهنگ ما بر اثر شهرنشینی دچار گسیختگی شده‌است و برای همین توجه به روستا به‌عنوان راه‌حل مورد تاکید او است. که البته خود نیز به‌جهات زیادی با ایشان موافقم و امروز درد جامعه خود را گسیختگی فرهنگی می‌دانم و معتقدم که ما امروز دیگر فرهنگی مسنجم نداریم و یکی از علل بروز این مشکل، شهرنشینی است».
این استاد دانشگاه افزود: «خالی از سکنه شدن بسیاری از روستاها و خیلی از نابسامانی‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی دیگر، جملگی از آفات شهرنشینی بی‌مطالعه‌ای است که با تقلید کورکورانه از غرب بر ما عارض شده‌است».
وی در تبیین علل شکل‌گیری باورهای نادرست در جامعه اظهار داشت: «یکی از مسائلی را که اتفاقا مرکز تحقیقات استراتژیک باید مورد مطالعه قرار دهد این است که ما نهادهایی دینی داریم که این نهادها مانع توسعه‌یافتن ما است. شاید بیان این مطلب از سوی بنده به‌عنوان یک روحانی باعث تعجب شود. اما باید اذعان کرد که نهادهایی در درون معارف دینی ما است که گاهی واقعیت و گاهی کج‌اندیشی دینی موجب شده که جلوی توسعه؛ چه توسعه اقتصادی و چه توسعه انسانی، گرفته شود. به‌عنوان مثال: گاهی در منابر گفته می‌شود که ما به "رزق مقسوم" معتقدیم؛ بنابراین چه شما تلاش بکنید و چه تلاشی نداشته باشید، روزی‌تان خواهد رسید! آیا با این تفکر کسی انگیزه کار و تلاش خواهد داشت؟ کشور توسعه اقتصادی پیدا خواهد کرد»؟
رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم همچنین با بیان برخی روایت‌ها از بزرگان دین اسلام، اشعار مولوی، نظرات فارابی و... توصیه به شهرنشینی را از منظر دین و حکمت مورد توجه قرار داد و گفت: «از ظاهر نقل‌قول‌هایی که به ما رسیده‌است این‌گونه برمی‌آید که مردم باید روستاها را ترک کنند و در شهرها سکنی گزینند و این باعث ایجاد انگیزه‌های دینی در افراد برای ترک روستاها و متروکه شدن قریه‌ها شده‌است. اگر تنها به ظاهر این روایات توجه کنیم، درک کاملی از موضوع نخواهیم داشت»
محقق داماد افزود: «ما باید این رشادت را داشته باشیم که بگوییم تردیدی نیست که رشد فکری برای انسان‌ها و شکوفایی استعدادهای او در جایی اتفاق می‌افتد که اختیار و انتخاب برای او بیشتر باشد. هرچه که دایره انتخاب بیشتر باشد رشد فکری زیادتر خواهد بود، اما این به‌معنی متروکه کردن روستاها و رشد بی‌رویه شهرها نیست».
وی با بیان اینکه برای توجه درست به روایات دینی مبنی بر توصیه به سکونت در شهرها وهمچنین برای اینکه در عین حال روستاها هم متروکه نشده و شهرهای بزرگ بی‌رویه به وجود نیاید و نیز با بودن انسان‌ها در یک محیط کوچک، رشد فکری وجود داشته باشد، باید راه‌حلی اندیشید، گفت: «غرب این مشکل را حل کردهاست. امروز در کشورهای توسعه‌یافته تمام امکاناتی که در شهرها هست، در روستاها هم وجود دارد. اینترنتی که در شهر هست، در روستا هم هست. کودک روستایی گزینه‌ها و انتخاب‌هایش بهتر از شهر است. هم از‌هم‌گسیختگی فرهنگی ندارد و هم به شهر نیامده است».
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: «بنابراین راه‌حل این است که ما تمدن را به روستاها ببریم. سخن پیامبر(ص) و بزرگانی چون مولوی همه درست است اما راه تحقق آن این نیست که ما روستاها را ویران کنیم و به شهر بیاییم. راهش این است که ما نیازها و چیزهایی که برای توسعه فکری و پیشرفت فکری اهل روستا لازم است برای آنها فراهم کنیم. فرقی بین روستا و شهر وجود ندارد و این‌گونه ما باید این مساله را حل کنیم تا هم روستاها آباد بماند و هم آنها کوتاه‌فکر نشوند».
گفتنی است در این نشست دکتر محمدباقر نوبخت؛ معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک، دکتر هادی ندیمی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران ، مهندس سید محمد بهشتی؛ مدیر طرح تدوین دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران زمین ، دکتر سعید معیدفر؛ استاد دانشگاه تهران هم به بیان نقطه‌نظرات خود درباره کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» پرداختند.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید