نقد و بررسی کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی
آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: جلسه نقد و بررسی کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» روز دوشنبه 10 بهمن‌ماه طی مراسمی در مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار شد.
به گزارش آفتاب،در ابتدای این جلسه دکتر محمدباقر نوبخت اظهار داشت: «نشست امروز فرصتی است که در آن علاوه بر آنکه اثر ارزشمند آقای دکتر طالقانی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهیم، ابعاد دیگری از توسعه را مورد توجه قرار خواهیم داد».
وی افزود: «کتر طالقانی در این اثر واکاوی شایسته‌ای در خصوص شهرنشینی داشته‌اند و روند شهرنشینی را هم در ایران و هم در جهان و به‌ویژه در دو دهه پایانی حکومت پهلوی، با بهره‌مندی از آمار مربوط به سرشماری‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند و این نتیجه را گرفته‌اند که با توجه به فقدان تولید نیروهای مولد و نهادینه‌نشدن فرهنگ شهرنشینی، نمی‌توانیم این‌گونه توسعه شهرنشینی در بازه زمانی مورد نظر در ایران را به‌عنوان پدیده‌ای مثبت تلقی کنیم».
نوبخت گفت: «مرکز تحقیقات استراتژیک حدود سه سال است که روی الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت کار متمرکزی را انجام می‌دهد و گزارش نخستین آن در 850 صفحه منجر به یک الگوی ابتدایی از توسعه ایرانی-اسلامی شد و به‌ویژه بعد از آنکه مقام معظم رهبری واژه پیشرفت را جایگزین توسعه کردند، مجدداً محققین این مرکز بررسی کردند تا بدانند که آیا پیشرفت یک مفهوم متفاوت با از توسعه است یا نام دیگری بر توسعه؟ آن‌چیزی که برای ما ایده‌آل است قطعا با شاخص‌هایی که غرب عرضه می‌کند، متفاوت است. ممکن است ما از واژه مشترکی در یک مقوله استفاده کنیم؛ مانند انسان، اما انسانی که در اسلام از آن برداشت می‌شود با اسلامی که در غرب تعریف می‌شود؛ متفاوت است اگرچه هردو یک کلمه واحد هستند. بنابراین شاید واژه توسعه هم به‌همین‌گونه باشد».
معاون پژوهشهای اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک افزود: «مرکز تحقیقات استراتژیک آمادگی دارد تا با مولف محترم در تدوین جلد دوم این کتاب همکاری نماید تا در آن سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی را از منظر رابطه شهرنشینی و توسعه مورد توجه قرار دهیم که البته باید در جلد دوم شاخص‌های معینی را برای ارزیابی توسعه‌یافتگی یا توسعه نیافتگی مورد استفاده قرار دهیم».
در ادامه این جلسه دکتر هادی ندیمی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی دانشگاه تهران، کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» را کار ارزشمندی دانست و گفت: «این اثر به سرنوشت تلخ کشور در سال‌های مورد اشاره پرداخته است».
وی تاکید کرد: «بهتر بود که نویسنده، برنامه‌های عمرانی که از سال 1325 در کشور را که با محوریت شیفتگی نسبت به غرب آغاز شد را بیشتر مورد توجه قرار می‌دادند و آثار مخرب این برنامه‌ها در حوزه فرهنگی، تبیین می‌شد. چراکه امکان توسعه تدریجی از کشور گرفته شد، توسعه درون‌زا اتفاق نیافتاد، به اصول وحدت همه‌جانبه و اندازه‌مندی بی‌توجهی شد و ریل‌گذاری نادرستی برای حرکت کشور انجام گرفت که همچنان آسیب‌های آنها تداوم دارد».
ندیمی افزود: «قبل از شیوع پدیده شهرنشینی به شکل فعلی، تقریباً همه جای پهنه جغرافیایی ایران آباد بود، اما با توسعه شهرنشینی به شکل کنونی، نقاط آباد به تدیج کمتر شدند، بسیاری از روستاها از بین رفتند و فقط کلان‌شهرها بزرگتر شدند».
مهندس سید محمد بهشتی؛ مدیر طرح تدوین دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران زمین، دیگر سخنران این جلسه بود که زمان انتشار این اثر پس از گذشت 32 سال از زمان تالیف آن و نقد و برسی آن در مرکز تحقیقات استراتژیک را دارای پیام تلقی کرد و گفت: «در مطالعات استراتژیک باید توجه داشته باشیم که با موجودی زنده و فعال مواجه‌ایم و شرایط بر روندها تاثیرگذار است».
وی با بیان اینکه "شهرها همواره در نوسان مدنیت و بحران مدنیت بوده‌اند"، افزود: «شهر تبلور مدنیت است و هرجا که بحران مدنیت بوده، شهرنشینی روی نداده‌است. هروقت دچار بحران مدنیت می‌شویم، فروپاشی شروع می‌شود؛ مثل سقوط خوارزمشاهیان در برابر مغول و سقوط صفویه در برابر افاغنه».
دکتر سیعید معیدفر استاد دانشگاه تهران هم در این نشست گفت: «این کتاب ورود شهرنشینی به ایران را مورد توجه قرار داده و آسیب‌شناسی کرده‌است و به‌صورت مطلق شهرنشینی یا روستا نشینی را ارزش تلقی نکرده‌است».
در پایان این جلسه دکتر محمد طالقانی؛ نویسنده کتاب ضمن تشکر از اظهارنظر حاضران درباره اثر خود گفت: «بسیار نگران وضعیت فعلی شهرنشینی هستم و این وضعیت حتماً در میان‌مدت ما را گرفتار بحران‌های فرهنگی و اجتماعی که علائم آن از هم‌اکنون هویداست، خواهد کرد».
وی افزود: «از 15 سال پیش، راه‌حل برون رفت از این مشکل را بازگشت به روستاها می‌دیدم چراکه روستاها اصالت‌های فرهنگی خود را بیشتر حفظ کرده‌اند و از این‌رو راه‌اندازی موزه میراث روستایی در گیلان را دنبال کردم».
این استاد دانشگاه ادامه داد: «قطعا نقطه‌نظرات ارائه شده در این جلسه در تدوین جلد دوم این کتاب مورد توجه خواهد بود، اما معتقدم که گسترده شدن ابعاد توجه به مساله، از عمق نگاه محقق خواهد کاست و او را دچار کلی‌گویی خواهد کرد».
به گزارش آفتاب،در ابتدای این جلسه دکتر محمدباقر نوبخت اظهار داشت: «نشست امروز فرصتی است که در آن علاوه بر آنکه اثر ارزشمند آقای دکتر طالقانی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهیم، ابعاد دیگری از توسعه را مورد توجه قرار خواهیم داد».
وی افزود: «کتر طالقانی در این اثر واکاوی شایسته‌ای در خصوص شهرنشینی داشته‌اند و روند شهرنشینی را هم در ایران و هم در جهان و به‌ویژه در دو دهه پایانی حکومت پهلوی، با بهره‌مندی از آمار مربوط به سرشماری‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند و این نتیجه را گرفته‌اند که با توجه به فقدان تولید نیروهای مولد و نهادینه‌نشدن فرهنگ شهرنشینی، نمی‌توانیم این‌گونه توسعه شهرنشینی در بازه زمانی مورد نظر در ایران را به‌عنوان پدیده‌ای مثبت تلقی کنیم».
نوبخت گفت: «مرکز تحقیقات استراتژیک حدود سه سال است که روی الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت کار متمرکزی را انجام می‌دهد و گزارش نخستین آن در 850 صفحه منجر به یک الگوی ابتدایی از توسعه ایرانی-اسلامی شد و به‌ویژه بعد از آنکه مقام معظم رهبری واژه پیشرفت را جایگزین توسعه کردند، مجدداً محققین این مرکز بررسی کردند تا بدانند که آیا پیشرفت یک مفهوم متفاوت با از توسعه است یا نام دیگری بر توسعه؟ آن‌چیزی که برای ما ایده‌آل است قطعا با شاخص‌هایی که غرب عرضه می‌کند، متفاوت است. ممکن است ما از واژه مشترکی در یک مقوله استفاده کنیم؛ مانند انسان، اما انسانی که در اسلام از آن برداشت می‌شود با اسلامی که در غرب تعریف می‌شود؛ متفاوت است اگرچه هردو یک کلمه واحد هستند. بنابراین شاید واژه توسعه هم به‌همین‌گونه باشد».
معاون پژوهشهای اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک افزود: «مرکز تحقیقات استراتژیک آمادگی دارد تا با مولف محترم در تدوین جلد دوم این کتاب همکاری نماید تا در آن سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی را از منظر رابطه شهرنشینی و توسعه مورد توجه قرار دهیم که البته باید در جلد دوم شاخص‌های معینی را برای ارزیابی توسعه‌یافتگی یا توسعه نیافتگی مورد استفاده قرار دهیم».
در ادامه این جلسه دکتر هادی ندیمی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی دانشگاه تهران، کتاب «شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران» را کار ارزشمندی دانست و گفت: «این اثر به سرنوشت تلخ کشور در سال‌های مورد اشاره پرداخته است».
وی تاکید کرد: «بهتر بود که نویسنده، برنامه‌های عمرانی که از سال 1325 در کشور را که با محوریت شیفتگی نسبت به غرب آغاز شد را بیشتر مورد توجه قرار می‌دادند و آثار مخرب این برنامه‌ها در حوزه فرهنگی، تبیین می‌شد. چراکه امکان توسعه تدریجی از کشور گرفته شد، توسعه درون‌زا اتفاق نیافتاد، به اصول وحدت همه‌جانبه و اندازه‌مندی بی‌توجهی شد و ریل‌گذاری نادرستی برای حرکت کشور انجام گرفت که همچنان آسیب‌های آنها تداوم دارد».
ندیمی افزود: «قبل از شیوع پدیده شهرنشینی به شکل فعلی، تقریباً همه جای پهنه جغرافیایی ایران آباد بود، اما با توسعه شهرنشینی به شکل کنونی، نقاط آباد به تدیج کمتر شدند، بسیاری از روستاها از بین رفتند و فقط کلان‌شهرها بزرگتر شدند».
مهندس سید محمد بهشتی؛ مدیر طرح تدوین دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران زمین، دیگر سخنران این جلسه بود که زمان انتشار این اثر پس از گذشت 32 سال از زمان تالیف آن و نقد و برسی آن در مرکز تحقیقات استراتژیک را دارای پیام تلقی کرد و گفت: «در مطالعات استراتژیک باید توجه داشته باشیم که با موجودی زنده و فعال مواجه‌ایم و شرایط بر روندها تاثیرگذار است».
وی با بیان اینکه "شهرها همواره در نوسان مدنیت و بحران مدنیت بوده‌اند"، افزود: «شهر تبلور مدنیت است و هرجا که بحران مدنیت بوده، شهرنشینی روی نداده‌است. هروقت دچار بحران مدنیت می‌شویم، فروپاشی شروع می‌شود؛ مثل سقوط خوارزمشاهیان در برابر مغول و سقوط صفویه در برابر افاغنه».
دکتر سیعید معیدفر استاد دانشگاه تهران هم در این نشست گفت: «این کتاب ورود شهرنشینی به ایران را مورد توجه قرار داده و آسیب‌شناسی کرده‌است و به‌صورت مطلق شهرنشینی یا روستا نشینی را ارزش تلقی نکرده‌است».
در پایان این جلسه دکتر محمد طالقانی؛ نویسنده کتاب ضمن تشکر از اظهارنظر حاضران درباره اثر خود گفت: «بسیار نگران وضعیت فعلی شهرنشینی هستم و این وضعیت حتماً در میان‌مدت ما را گرفتار بحران‌های فرهنگی و اجتماعی که علائم آن از هم‌اکنون هویداست، خواهد کرد».
وی افزود: «از 15 سال پیش، راه‌حل برون رفت از این مشکل را بازگشت به روستاها می‌دیدم چراکه روستاها اصالت‌های فرهنگی خود را بیشتر حفظ کرده‌اند و از این‌رو راه‌اندازی موزه میراث روستایی در گیلان را دنبال کردم».
این استاد دانشگاه ادامه داد: «قطعا نقطه‌نظرات ارائه شده در این جلسه در تدوین جلد دوم این کتاب مورد توجه خواهد بود، اما معتقدم که گسترده شدن ابعاد توجه به مساله، از عمق نگاه محقق خواهد کاست و او را دچار کلی‌گویی خواهد کرد».
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید