بی‌توجهی به مخاطرات زیست محیطی اردبیل

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: شرایط خاص اقلیمی اردبیل تنوع محیطی گسترده ای را برای مساحت ۱۷ هزار و ۹۵۳ کیلومتر مربعی آن فراهم کرده و این تنوع در محور جغرافیایی همراه با عامل ارتفاع، وجود دشتها و کوهستانها در ترکیبی هماهنگ با همجواری دریای خزر موقعیت ویژه ای را برای این استان تدارک دیده است.

در حالی که هشت درصد از مساحت استان اردبیل، مناطق تحت مدیریت محیط زیست را شامل می شود هدایت زیست محیطی هر جا که گونه زنده گیاهی و جانواری وجود داشته باشد را نیز در بر می گیرد.
تحولات زیست محیطی در سالهای اخیر در سطح کلان و در سطح خرد موجب شده نگرانی پژوهشگران از نوع هدایت جوامع بشری برای مقابله با آسیبهای محیط زیست و کاهش آن تشدید یابد.

بطوریکه در خود استان تغییرات اقلیمی، تهدید حیات برخی گونه های جانوری، سلامت هوا و خاک و آب، پدیده ترافیک، مدیریت پسماند، کشاورزی ارگانیک، تخریب فضاهای سبز، سیل، زلزله، جنگل سوزی و آتشفشان از جمله موضوعاتی است که به عقیده محققان مطالعات کارشناسی و گسترده در خصوص وضعیت فعلی و نحوه مواجهه با تهدید آن مشخص نشده است.

استاد دانشگاه در حوزه محیط زیست در این خصوص تصریح کرد: آمار برداری، نمونه برداری، پایش زمین، مکان محور کردن تمامی اطلاعات در مقیاسهای مختلف و مطالعات مولکولی با تمرکز به ژنتیک گامهای مرحله به مرحله مطالعه در حوزه محیط زیست است.

غلام رضا نادری که با خبرنگار مهر گفتگو می کرد، با بیان اینکه حتی در مرحله آمار برداری مطالعات تفضیلی در اردبیل انجام نشده است، یادآور شد: برای مخاطرات مختلفی از جمله سیل، زلزله، خشکسالی و آتش سوزی جنگلها طرح اقدامی در دست نیست، به عنوان نمونه مطالعه نشده که در صورت آتش سوزی جنگلهای منطقه حیران مسئولان برای مقابله چگونه باید برخورد کنند.

وی افزود: زلزله آذربایجان شرقی و تخریب خانه هایی که مجددا ساخته شده بود نشان می دهد ضعف پایگاه داده ها می تواند فرصت سوزی و سرمایه سوزی به دنبال داشته باشد.

پژوهشهایی که از روی هم کپی می شوند

این پژوهشگر محیط زیست ادامه داد: در سطح استان هیچ تحقیق مفصل و تفضیلی در حوزه محیط زیست انجام نشده و اطلاعات جامعی در حوزه خاک، اقلیم، پوشش جانوری و موارد دیگر در دست نیست.

وی افزود: پژوهشهای زیست محیطی گرفتار کپی پیست است و پژوهشگران بدون اینکه با تحقیق و مطالعه به علم جدیدی دست یابند از روی پژوهشهای دیگر کپی پیست می کنند.

به گفته این محقق به سادگی می توان فهرستهای ارائه شده در تحقیقات را در کتب درسی مشاهده کرد چراکه فهرستها تقلید صرف مطالعات قبلی است.

نادری معتقد است این موضوع موجب شده در سطح استان پایگاه داده معتبری در حوزه محیط زیست وجود نداشته و به تبع تحقیقات و یافته ها را با مشکل مواجه کند.

عدم استفاده از توان زمین گرمایی مشگین شهر

استاد دانشگاه محیط زیست با تاکید به اینکه از قابلیتهای محیط زیستی استان استفاده نمی شود، متذکر شد: با توجه به تنوع اقلیمی، طبیعت اردبیل قابلیتهایی دارد که بی استفاده مانده است.

واقع شدن در دامنه آتشفشان نیمه فعال از جمله این ویژگیها است که موجب شد طرح احداث زمین گرمایی مشگین شهر به عنوان منبع انرژی پاک با ۱۱ دهنه چاه از سال ۷۴ در دستور کار قرار بگیرد.

براساس مطالعات دفتر انرژی زمین‌گرمایی سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) منطقه مشگین‌شهر بهترین نقطه برای استفاده از ظرفیت انرژی زمین‌گرمایی در کشور است به طوری که مهمترین هدف این دفتر، ساخت و راه اندازی نیروگاه زمین‌گرمایی به ظرفیت اسمی ۱۰۰ مگاوات در این منطقه‌است.

البته به تائید این مرکز دامنه‌های سبلان در مشگین‌شهر قابلیت ساخت نیروگاه برق تا ۴۰۰ مگاوات را دارد. در این نیروگاه آب از طریق لوله به زیر زمین تزریق می‌شود و با گرمای ‪ ۲۵۰‬ تا ‪ ۵۰۰‬ درجه، آب به بخار تبدیل شده و سپس این بخار به سطح زمین آمده و توربین بخار را به گردش درمی‌آورد.

با وجود اینکه طبق اعلام مسئولان تاکنون ۱۱ حلقه چاه اکتشافی تا اعماق سه هزار و ۶۰۰ متری زمین حفر شده و در صورت تامین اعتبار از سوی سازمان انرژیهای نوی کشور نخستین برق حاصله از ژئوترمال در سال جاری وارد مدار خواهد شد، اما تاکنون اخباری از نحوه فعالیت این تاسیسات بیان نشده است.

به گفته نادری زمین گرمایی از جمله مهمترین فرصتهای بهره گیری از انرژیهای نو و تجدید پذیر است که به دلیل بی توجهی به قابلیت آن تا کنون به بهره برداری نرسیده است.

همچنین به عقیده پژوهشگر محیط زیست استان با بهره گیری از زمین گرمایی و آبهای گرم در سرعین می توان استفاده از گاز طبیعی به منظور گرم کردن منازل و سوخت را حذف کرد. حتی این فن آوری می تواند در بخش کشاورزی، شیلات و ایجاد گلخانه های کشاورزی و مزارع پرورش ماهی مورد استفاده قرار گیرد.

وی با تاکید به اینکه می توان این ایده را از شهر سرعین به عنوان نقطه پایلوت آغاز و به سایر شهرها ادامه داد، تصریح کرد: انرژی پاک حجم قابل توجهی از آلایشهای محیطی به خصوص آلایش هوا را رفع کرده و در سلامت اقلیم نقش بسزایی دارد.

در حالی که محققان از ضعف مطالعات محیط زیستی استان سخن می گویند، مسئولان محیط زیست استان اردبیل نیز با اذعان به وجود این معضل خواستار همکاری دانشگاهها در پژوهشهای زیست محیطی هستند.

مدیر کل محیط زیست استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: دانشگاهها و مراکز علمی در پژوهش و تحقیقات زیست محیطی استان به دلیل نبود تحقیقات منسجم به صورت مستمر مشارکت کنند.

علی حمیدی رزی معتقد است وجود رشته محیط زیست در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در استان فرصتی برای ورود افکار نو و پژوهشهای متنوع در زمینه محیط زیست است.

به گفته این مسئول حوزه های حیات وحش، معادن، هوا، پسماند، کمپوست و کمپوست ورمی، کشاورزی ارگانیک، واحدهای ایمنی و بهداشتی (HSD) و فضای سبز از جمله مواردی است که زمینه های تحقیقی گسترده را در استان می طلبد.

اظهارات این مسئول در حالی است که دانشگاهیان و محققان معتقدند با وجود ضرورت تحقیقات حوزه محیط زیست پروژه های تحقیقاتی این حوزه تامین اعتبار نمی شوند.

مدیر گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد استان اردبیل با بیان اینکه تحقیقات محیط زیست در استان اردبیل جایگاه ضعیفی دارد، اضافه کرد: به منظور توسعه این تحقیقات ضروری است اعتباراتی در نظر گرفته شود که در بیشتر موارد پرداخت نمی شود.

فتاحی تاکید کرد: دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل همه ساله نزدیک به ۱۰۰ دانشجو کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته محیط زیست فارغ التحصیل می کند که می توانند در پروژه های تحقیقاتی مشارکت کنند.

این مسئول در عین حال در اظهارات جالبی تاکید کرد: دانشجویان فارغ التحصیل نیروهای آموزش دیده، بی تمنا و ارزان هستند که می توانند در اختیار دستگاههای اجرایی قرار بگیرند.

از سویی یکی از محققان علوم خاک از استان اردبیل معتقد است علاوه بر موانع پژوهشهای زیست محیطی فرهنگ سازی مناسبی نیز در این خصوص انجام نشده است.

سمیه ناجی راد با بیان اینکه محیط زیست علاوه بر ما متعلق به آیندگان است، تصریح کرد: فرهنگ حمایت از محیط زیست باید در تک تک آحاد جامعه نهادینه شود که شروع آن از خانواده هاست.

وی آلودگیهای نفتی، پسماند، پتروشیمی، آلودگی هوا، دفع زباله، نبود سیستمهای فاضلاب شهری، ضایعات کارخانه ها و سموم مختلف از جمله مهمترین آلاینده های زندگی کوتاه مدت بشر بر روی کره زمین برشمرد و افزود: مقابله با این معضل تنها به عهده محیط زیست نیست و باید شهروندان مشارکت کنند.

ناجی راد در عین حال تاکید کرد: برای اینکه شهروندان در تفکیک زباله، تمیزی سطح معابر، استفاده بهینه از فضاهای سبز و سلامت محیط شهری همکاری کنند ضروری است مشوقهایی در ابتدای اجرای این برنامه ها در نظر گرفته شود.

چالشهای رو به تزاید محیط زیست در حالی است که انسان براساس قوانین جاه طلبانه نوشته و نانوشته هر گونه بهره برداری از زمین محل سکونت خود را جایز دانسته و برای درمان زخمهایی که خود بر بستر زمین وارد آورده قدمهای جز برداشته است؛ و این یعنی نابودی زمین و محطی زیست. 

***
گزارش: ونوس بهنود