مردم اقتصاد پویا می‌خواهند نه صدقه!

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: گفت‌وگوی تلویزیونی شنبه شب رییس‌جمهور و وعده‌های یارانه‌ای تازه او، بار دیگر با واکنش های متفاوتی روبروشد. محمود احمدی‌نژاد در این گفت‌وگوی تلویزیونی، اجرای بخش اول هدفمندی را در رسیدن به اهدافی چون کاهش فاصله طبقاتی و مهار رشد مصرف انرژی موفق دانست.

وی بر تمرکز مدیریت اقتصاد کشور تاکید کرد و از امکان ۵ برابر شدن یارانه نقدی پرداختی به مردم خبر داد گفت: «هم اکنون مردم ۴۵ هزار تومان به عنوان یارانه نقدی دریافت می‌کنند که می‌توانیم ۲۵/۵ برابر این رقم را به مردم پرداخت کنیم؛ بدون اینکه نقدینگی افزایش یابد.

در این خصوص ابراهیم رزاقی استاد دانشگاه تهران معتقد است: تورم حاصل از این طرح بهبود ظاهری را از میان برده و قشر ضعیف جامعه دچار خسارات جبران ناپذیر اجتماعی و اقتصادی شده اند.

مشروح دیدگاههای این اقتصاددان سرشناس را که در گفتگو با فردا بیان شده است را در ادامه بخوانید.


- اجرای عدالت از اهداف برنامه هدفمندی یارانه ها عنوان شده استاست. بنابراین اصلی ترین سوال در آغاز بحث ما این است که آیا با اجرای این طرح این هدف محقق شده و به تبع ان رشد اقتصادی چشمگیر نصیب اقتصاد ایران شده است؟

اگر صدقه دادن به مردم که اسمش را یارانه نقدی گذاشته اند به عنوان بهبود درآمد مردم در نظر گرفته شود بله بهبود پیدا کرده است! اما این بهبودی ظاهری و موقتی است. زیرا تورم حاصل از این یارانه بهبود ظاهری را از بین می برد و درآمد طبقات پایین را خنثی خواهد کرد. بسیاری از آمارها که توسط اتحادیه صنایع مختلف منتشر شده نشان می دهد که بسیاری از کارخانه ها تنها یک سوم تا یک چهارم ظرفیت خود کار می کنند. مخصوصا صنایعی که اکثریت صنایع ایران را تشکیل می دهند و مربوط به مواد غذایی است .قرار بود با اجرای هدفمندی یارانه ها، به بخش تولید یارانه تعلق گیرد که عملی نشد و تولید کنندگان زیر بار واردات ارزان قیمت دچار آسیب شدند.

البته در برخی صنایع، مانند گروه های کانی و تولید مواد پتروشیمی و کشاورزی تولید افزایش پیدا کرده است ولی وابستگی های ما نیز به واردات نیز زیاد شده است. زیرا در داخل مواد اولیه، قطعات برای تولید صنایع وجود ندارد. دولت همیشه مدعی است که به مواد اولیه به عنوان کالای اساسی یارانه داده است اما باز هم صنایع ما وابستگی شان به مواد اولیه خارجی ادامه پیدا می کند. دولت در این موضوع برنامه ریزی نکرده و به نظر می آید قصد برنامه ریزی در این مورد را نیز ندارد.

- با این وصف آیا شما صرفه جویی در مصرف انرژی که بارها از سوی رئیس جمهور و دولت به عنوان یکی از دستاوردهای این طرح مطرح نموده اند را قابل قبول می دانید؟

به نظر آقای احمدی نژاد و دولت ایشان هدفمندی جز مزایا چیز دیگری نداشته درصورتیکه این طور نیست و زمان نشان داد هدفمندی بی ثباتی اقتصادی را ایجاد کرده است. البته در برخی موارد صرفه جویی شده اما آیا راه های دیگری برای صرفه جویی انرژی وجود نداشت؟ در مورد نان، مواد شوینده، بنزین، دارو، گازوئیل و ...دولت همه را با یک چوب زد. مسئولین اقتصادی، همان سیاست هایی که صندوق بین المللی پول اعمال کرده عینا به کار بسته اند. در صورتیکه نان، دارو، خدمات بیمارستانی که دولت خصوصی کرده است با بقیه نیازهای جامعه تفاوت دارد. ناگفته نماند هزینه های تمام این موارد نیز بر اثر افزایش انرژی بالا می رود. بهتر نبود بدون هیاهو و بدون تغییر قیمت ها به وسیله کنتور مصرف آب، برق، گاز، بنزین و.... را کنترل کرد.

در موضوع بنزین که دولت به بن بست رسیده قیمت در منطقه به ۳ هزار تومان رسیده اما باز هم قیمت در ایران ۴۰۰ تومان است! یا نان که از مواد غذایی است که طبقات فقیر از آن استفاده می کنند بهتر نبود به آن یارانه تعلق می گرفت و دولت سیاستی در پیش می گرفت که طبقات پولدار از آن استفاده نکنند و متناسب با مصرف، افزایش قیمت می داشتیم؟

اگر این اتفاق می افتاد این همه هیاهو و بی ثباتی به وجود نمی آمد و هر که بیشتر مصرف می کرد کمتر به آن یارانه تعلق می گرفت. ضمن اینکه دولت می توانست یارانه قشر ضعیف را نیز به تدریج کم کند ولی نه به این شکل. متاسفانه دولت به حرف مجلس نیز بها نمی دهد. مجلس هم معتقد بود اجرای این طرح ۵ ساله است که متاسفانه دولت در عرض یکسال بخش مهمی از آن را عمل کرد. آقایان در دولت فراموش کردند گروه ضعیف جامعه زیر بار اثرات هدفمندی به شدت صدمه می بینند.

- آقای احمدی نژاد در مصاحبه تلویزیونی خود صحبت از تورم ساختاری نموده اند که ایران ۵۰ سال است با آن دست و پنجه نرم می کند. در این خصوص....

علم اقتصاد می گوید تورم زمانی به وجود می آید که عرضه و تقاضای کالاها با یکدیگر متناسب نیست. اصلا دولت می داند تورم ساختاری یعنی چه که وزیر اقتصاد و آقای احمدی نژاد در مورد آن صحبت کرده اند!؟ یعنی به نظر دولت تورم ساختاری گرهی است که اصلا نمی توان برای آن کاری کرد؟ متاسفانه در ایران سیاستی از گذشته طولانی وجود دارد و تا امروز نیز ادامه دارد. از کودتای ۲۸ مرداد تا سال ۵۰ در ایران تورم کمی وجود داشت که دلیلش هم سطح پایین واردات بود. اما از سال ۵۰ که درآمد نفتی ایران زیاد شد و واردات هم افزایش پیدا کرد؛ تورم نیز بالا رفت. مهم ترین عامل تورم افزایش عرضه کالا و خدمات است. هرچه افزایش بیشتر باشد بهتر تقاضا را جبران می کند که این کار را تا توانست دولت انجام داد. در کشورهای صنعتی افزایش مالیات از پولدارها و کسانی که درآمد مفت دارند و این درآمدها از کار نیست و از خرید و فروش کاذب است بسیار متداول است. در این شرایط تقاضا کم شود تورم کاهش می یابد که این کار را هم دولت نکرده است.

نکته مهم دیگر اینکه در اثر سیاست های هدفمندی یارانه ها، دولت پول نفت را به عده ای از افراد جامعه داده است. با این پول کالا خریداری می شود و اگر کالا در دسترس نباشد قیمت ها بالا می رود. به اندازه کافی هم از تولید دفاع نشد .اما در این میان معوقات بانکی نیز نکته مطرحی است. وام های بانکی که به دوست و آشنا و فامیل دادند و دیگر نتوانستند و یا نخواستند پس بگیرند.

همچنین نقدینگی بخش خصوصی که اگر به کار گرفته می شد موجب صنعتی شدن ایران می شد. در ایران تنها ۴۰۰ میلیارد نقدینگی متعلق بخش خصوصی است و این کاهش نقدینگی به علت تولید و سود آوری کم است. از همه تاسف بار تر این نقدینگی در معاملات دروغین به کار گرفته می شود. دولت هم هیچ اقدام کنترلی بر این معاملات انجام نداده است. وام هایی که دولت داده است پس گرفته نشده است. متاسفانه آدمها را هم اقتصاد غلط سود پرست بار آورده است. استفاده از واژه تورم ساختاری گفتن، حرف کلی و پاسخ ندادن و نپذیرفتن مسئولیت است. متاسفانه یک حقوق بگیر بدون آنکه بفهمد مالیات از او کسر می شود اما ۵ میلیون مغازه دار معاف از مالیات هستد.

- برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند اجرای طرح هدفمندی یارانه ها سبب شده تا فاصله میان قشر کم درآمد و سرمایه دار زیاد شود در صورتیکه هدف اصلی و اولیه آن برقراری عدالت اجتماعی بوده است در این مورد نظر شما چیست؟

بنده از آقای احمدی نژاد می پرسم شما چرا آمارهای مربوط به طبقات پایین را تهیه و اعلام نمی کنید؟ شما سالانه ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد در دست دارید اما قشر ضعیف جامعه را در شرایطی قرار دادید که بی پناه باشد و بخش عظیمی از درآمد آنها صرف غذا و کرایه خانه شود. پولی که تحت عنوان یارانه به همه طبقات داده شده چرا باید به درآمدهای بالا داده شود؟ یکی از عوامل بی ثباتی اقتصادی کشور، بی عدالتی است. در شرایط کنونی این یارانه موجب می شود بخشی از فشارهای اقتصادی وارده به آنها کاهش پیدا کند ولی یادمان نرود با وضع موجود کشور را به سمتی پیش می رود که طبقات آسیب پذیر در کشور افزایش پیدا می کند و رشد مفت بری و کار نکردن زیاد می شود.

در ظاهر پول از یک عده ای گرفته و به عده دیگر داده شده است. قیمت ها بالا رفته در نتیجه نقدینگی خودبه خود بالا می رود. اگر دولت برای تورم نگران است که به نظر من نیست، این همه هزینه های عظیم زیربنای اقتصادی و عمرانی که ۹۹ درصد آنها تولیدی نیستند نباید انجام دهد.

وقتی آقای احمدی نژاد می گوید به نظر من وظیفه دولت باید کلان باشد نظر ادام اسمیت بنیانگذار اقتصاد سرمایه داری را بیان می کند آنهم در زمانی که در انگلستان همه سرمایه ها به سمت تولید صنعتی می رفته است چون سودش زیاد بود. اما در ایران که همه سرمایه ها به طرف دلالی می رود دولت باید فکر کند که وظیفه اش تنها در امور کلان باشد؟ وقتی زیر بنای اقتصادی ایجاد می کند تولید کننده استفاده می کند. بهترین وسیله ایجاد می شود برای تولید و واردات و توزیع و جابجایی جمعیت از نقاط روستایی به شهرها. دولت مرتبا خرج می کند. هدفمندی هم خرجی بود که باعث بدهی دولت شده است. متاسفانه دولت در چارچوب اقتصاد لیبرالی حرکت می کند در حالیکه الگوی اقتصاد ایران باید بر مبنای قانون اساسی باشد که اولین نکته اش است که اقتصاد وسیله است نه هدف، هم در مورد فرد و هم درمورد کل اقتصاد کشور. در سال ۵۷ ، ۱۴ میلیارد دلار وابستگی اقتصادی داشتیم امروز در حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیارد دلار به خارج وابسته ایم و هنوز صادرکننده نفت خام و منابع کانی هستیم.

- اینکه دولت معتقد است اگر در مرحله دوم اجرای هدفمندی یارانه ها افزایش پیدا کند مردم در برابر نوسانات قیمت مصون هستند تا چه حد امکانپذیر و عملی است؟

ادامه این طرح از لحاظ اقتصادی دچار اشکال است چون همان سازو کار مرحله اول در مرحله دوم تکرار می شود. وقتی پول بیشتری به مردم می دهیم قطعا تورم بیشتری خواهد بود و قطعا دوگانگی جامعه بیشتر خواهد بود. ثروتمند ثروتمند تر می شود و فقرا فقیرتر می شود. وقتی این حالت باشد چطور وضع مردم بهبود پیدا می کند؟ از لحاظ صوری شاید بهبود پیدا کند ولی قدرت خرید کاهش یافته است و طبقات ضعیف دچار بحران می شوند. دولت یک کار ناموفق دیگر هم انجام داده که اگر به درستی اجرا می شد بسیار مثمرثمر بود و آن هم ستاد تعزیر است. بسیاری مغازه دار ها جریمه می شوند اما فرقی برایشان ندارد چون سودآوری برایشان وجود دارد خود این جریمه هم عاملی برای بالا رفتن قیمت کالا است.

کدام دولتی می تواند سه یا چهار میلیون مغازه را اداره کند دولت هنوز نتوانسته کالاهای قاچاق را جلوگیری کند که البته به نظر می رسد نمی خواهد این کار را انجام دهد و گرنه با برنامه ریزی امکان پذیراست. اینها نکانی است که نشان می دهد به مراکز حساس بی ثباتی اقتصاد توجهی ندارد. در اجرا نمودن قسمت دوم طرح هدفمندی بحث روانی، تحریم بیشتر تاثیر دارد.از افرادی که دلار، ارز و... در زمان اجرای مرحله اول خریدند و به قول خودشان از فرصت ها استفاده کردند به عنوان برندگان اقتصادی یاد می شوند. در این حالت بی ثباتی بیشتر افزایش می یابد و اقتدار قدرت کم می شود. از همه فاجعه آمیز تر اینکه افکار عمومی بی ثباتی را عادی بداند.

- ارزیابی شما از طرح نیمه کاره سهام عدالت چیست؟

سهام عدالت زمان شاه هم اجرا شد. هدف سهیم کردن کارگران در کارخانه ها بود که می توانست مثبت باشد یعنی شرایطی به وجود بیاید که کارگر یک کارخانه و کارمند یک شرکت احساس مشارکت در کار کند. این یک وجه قضیه است اما وجه دیگر آن که خیلی اصولی تر است اینکه سهام عدالت از کجا داده می شود؟ طبیعا از فضاهای دولتی. یعنی دولت برخلاف قانون اساسی به جای اینکه خوب مدیریت کند خوب واگذار می کند. وقتی جهت سرمایه در ایران به غیر تولید است در چنین حالتی این حجم سهام کم می شود و چقدر آن موسسه باید سود دهد که بتواند آن را توزیع کند. بحث دیگر اینکه بابت این سهام باید چند سال قسط آن از سود سهام کم شود پس نتیجتا تاثیری در زندگی کارمند یا کارگر نخواهد داشت. به نظر می رسد این بیش از یک ژست عدالتخواهانه چیز دیگری نیست. اینکه دولت که در راس است بگوید ما همه مشکلات را حل می کنیم ولی حل نشده که درست نیست. اگر میخواستند مشکل را اساسی حل کنند باید به سراغ حل مشکلات تولید کننده می رفتند. تولید کننده های عرصه کشاورزی به وسیله واسطه ها غارت می شوند، مصرف کنندگان فقیر هم در شهرها غارت می شوند. یعنی دولت نمی توانست از طریق تعاونی ها و اشکال دیگری که واسطه ها را کاهش می دهد یا گرفتن مالیات از واسطه های خصوصی، تعاونی ها را رشد دهیم؟ این قیبل کارها بیشتر یک حرکت نمایشی است تا اجرایی.

- دولت معتقد است هدفمندی در کام مردم شیرین بوده است. شما هم با نظر دولت موافقید؟

مردم ما از طریق صدقه گرفتن خوشحال می شوند؟ دولت بداند قانون اساسی گفته همه مردم باید کار داشته باشند. نگفته به مردم صدقه بدهید و مردم کار نکنند پول بگیرند .آیا کار نکردن موجب شادی می شود؟ این که ناتوانی را در مردم القا کنیم اصلا شیرین نیست مخصوصا در مورد طبقات فقیر و بیکار. اگر به جای این طرح و شعارهای دیگر کار ایجاد می کردیم و تولید افزایش می یافت بیشتر افتخار ایجاد می شد وماهیت اسلامی و انسانی بیشتر تامین می شد.

ما در اسلام در مورد خصائل کار فراوان روایت داریم. با این صدقه دادن از ارزش های انسانی کاسته می شود. متاسفانه با این روند که مردم عادت به صدقه پیدا می کنند بازگشت به حالت عادی بسیار مشکل است. طبقات فقیر ما زحمت کشان جامعه هستند این قشر هستند که کار سخت در جامعه انجام می دهند. اگر فرهنگ کار در جامعه تغییر کند دوباره با چه قیمتی می توانیم مردم را دعوت به کار کنیم. ایران بینوا در آینده با این تدابیر اقتصاد به کجا می رود؟ نفت تمام می شود و در آن فضا چطور می توان زمان و انرژی به هدر رفته را جبران کرد. از نظر دینی و فرهنگ ایرانی کار یک بحث کهن است.

کار نکردن تاثیرات روانی فراوانی نیز بر جامعه دارد. ناهنجاری های اجتماعی به بار می آورد. این نوع پرداخت یارانه به نظر من توهین به مردم است . دولت به جای ایجاد کار، با دلار ارزان قیمت نفت به چینی و ژاپنی شغل می دهد تا واردات به ایران افزایش یابد. در صورتی که دولت باید قیمت دلار را بالا ببرد و یارانه را به تولیدکنندگان دهد. باید فرهنگ تولید را افزایش دهیم .روستاها را آباد و تولید کنندگان را سرافراز کنیم. مسئولین اصل ۴۳ قانون اساسی را دوباره بخوانند. انقلاب اسلامی این نوع شیرینی را به مردم وعده نداده است و این افتخار نیست.