نیروگاه بوشهر بدون چرخه سوخت، جنازه مخوفی است
اين بخش از مذاكرات با توجه به اين كه اصلي ترين موضوع موردنظر ايران و اروپا است، اهميت ويژه اي دارد. ايران در پي اعتمادسازي است و به صورت داوطلبانه فعاليت هاي غني سازي خود را به حالت تعليق درآورده ولي در عين حال اعلام كرده كه از موضع و حق خود براي حفظ چرخه سوخت عقب نمي نشيند. موضع ايران از اين جهت اعلام مي شود كه در پروسه استفاده از انرژي صلح آميز هسته اي و توليد برق، چندين چرخه وجود دارد كه اگر يكي از آنها درست نباشد، اوضاع به سمتي مي رود كه باز امكان استفاده مستقل نيست و بحث نياز و وابستگي پيش مي آيد.
دكتر سعيدي با اشاره به اين مبحث كه قصد اساسي ايران براي دستيابي به انرژي صلح آميز هسته اي با دستور سيدمحمد خاتمي و از سال 1377 آغاز شد، تصريح كرد كه براي دستيابي به انرژي هسته اي صلح آميز جهت دستيابي به الكتريسيته، دو فاز بايد اجرا شود. يكم ساخت نيروگاه اتمي و دوم در اختيار داشتن چرخه سوخت و هر دوي اين فازها بايد در راستاي هم تكميل شوند و در غير اين صورت بحث وابستگي به جاي خود باقي خواهد بود.» اين در حالي است كه بحث وابستگي مي تواند فارغ از انگيزه هاي سياسي و امنيتي، طرف خواهان را تحت فشار بگذارد كه نمونه بارز آن در اين بحث روسيه است.
دكتر سعيدي درخصوص بحث نيروگاه و سوخت مي گويد: «ما در حالي اقدام به ساخت نيروگاه كرديم كه مي دانستيم بايد چرخه سوخت را داشته باشيم. در اين چند سال ما فقط شاهد جنازه مخوفي به نام نيروگاه بوشهر بوديم كه مي دانستيم نمي توانيم بدون در اختيار داشتن سوخت از آن استفاده كنيم.»
بحث وابستگي از اينجا اهميت پيدا مي كند كه حتي اگر فشار آن فارغ از بحث سياسي باشد، تأكيد مالي آن باعث اعمال فشار است. روسيه در زمان مطرح شدن چرخه سوخت اعلام كرد كه با اعلام يك شرط اين كار را مي كند و آن بازگرداندن سوخت مصرفي است.
معاونت امور بين الملل سازمان انرژي اتمي كه نقش برجسته اي در بحث مذاكرات ايران و روسيه دارد، تصريح مي كند كه هيچ قرارداد قانوني يا پروتكلي براي بحث بازگرداندن چرخه سوخت وجود ندارد و شما با خريد سوخت، مالكيت آن را به دست مي آوريد كه حتي بحث نگهداري يا استفاده از آن به طرف فروشنده مربوط نيست.
سعيدي با اين استدلال تأكيد مي كند كه فقط در يك حالت استثنا اين وضعيت حالتي ديگر پيدا مي كند و آن در صورتي است كه طرف خريدار امكان دفن پس مانده سوخت يا پروسه بازگرداندن آن به طبيعت را نداشته باشد. در حالي كه ايران هم امكان دفن آن را دارد و فارغ از آن مي توان در معادني كه استخراج اورانيوم انجام مي‌شود و در تونل هاي اكتشاف و استخراج يعني پس مانده ها را دفن كرد تا به تدريج به طبيعت بازگردند اما مخالفان بحث وابستگي كه مطرح شد، حالا نه تنها بحث بازگرداندن سوخت مطرح شده كه حتي مي خواهند هزينه بازگرداندن سوخت را ما تقبل كنيم. استدلال ما نيز اين است كه چون ما طرف شرط گذار براي بازگرداندن پس مانده سوخت نيستيم، دليلي هم ندارد كه بخواهيم هزينه آن را بپردازيم. به هرحال اين بحث نكته مهمي دارد و آن اين كه اگر مانند كره جنوبي با آمريكا مشكل نداشته باشيم، باز بحث وابستگي به قوت خود باقي است. كره اي ها با داشتن راكتورهاي قوي چرخه سوخت ندارند و به همين دليل آزمايش هاي زيادي كردند تا خود به چرخه سوخت دست پيدا كنند. با توجه به اين موضوع مهم، كارشناسان هسته اي اروپا راهي ايران مي شوند تا درباره بحث تضمين هاي عيني به مباحثه با كارشناسان ايران بپردازند. بحث تضمين هاي عيني بسيار مهم است كه دو جنبه كارشناسي فني و كارشناسي حقوقي را دربر مي گيرد. به لحاظ كارشناسي حقوقي شايد بتوان به اين نكته رسيد كه عامل اطمينان دهنده اي چون پروتكل الحاقي (2+93) كافي باشد و به نظر دكتر سعيدي، اين پروتكل كه در حال حاضر بدون تصويب نهايي اما به طور كامل و به صورت داوطلبانه از سوي ايران اجرا مي شود. اما بحث فني مهمترين بخش است و بايد ديد مذاكرات نمايندگان فني دو طرف به چه سمتي مي رود.
