کدام خیابان‌ها و محله‌های تهران نام خارجی دارند و کدام خیابان‌ها و محله‌های دنیا نام ایرانی؟
آن روزگاران، طهران، خیابان نداشت و همه مردم، جای جای دارالحکومه را به نام کوی و برزن و محله و گذر، می شناختند، ولی وقتی که 34 سال بعد، نجم الدوله اولین نقشه ترسیمی داخلی را چاپ کرد، نام "خیابان" را روی بعضی کوی ها و کوچه های آن روزگار گذاشت. این چنین شد که خیابانهای باغ جنت (ولی عصر)، باغ انگوری (ولی عصر)، جناب وزیر (ولی عصر)، امیریه (ولی عصر)، امیریه (امام خمینی)، باغ شاه (امام خمینی)، جلو قبرستان (مولوی)، دروازه گمرک (مولوی) و ...شکل گرفت.
از آن روزگار تا امروز، نامگذاری معابر، میدانها و خیابانهای تهران، بحثی عمومی شده و مردم، هر گذر و کوی را به نامی می شناسند که در آن صنعت و حرفه ای بوده (مانند کوچه ارسی دوزها در بازار تهران)، یا به نام اشخاص مشهوری شناخته می شوند (پل سیدخندان، گذر سید نصرالدین) ولی حالا شورای شهر، به عنوان نمایندگان مردم در پارلمان متصدی این موضوع شدده اند. شورایی که در آخرین جلسه خود تصمیم گرفته بخشی از خیابان آفریقا (جردن سابق) را به نام نلسون ماندلا، آزادی خواه آفریقای جنوبی نامگذاری کند.
نامگذاری نامهای خارجی روی معابر و میادین تهران، البته ریشه ای کهنه تر از جلسه دیروز شورای شهر دارد، اسامی فراوانی در دوره پهلوی روی خیابانهای تهران باقی مانده که هنوز هم برخی از آن، در دهان مردم می چرخد: جردن (آفریقای فعلی) نمونه ای از این نامهاست.
نامهای خیابانهای خارجی در تهران هم، نامگذاری جالب توجهی است. برخی از این نامها، سیاسی است و برخی، جنبه فرهنگی دارد که از روزگاران قدیم در پایتخت فعلی ایران، سابقه داشته، مانند نام خیابان آیزنهاور که بعد از انقلاب به "خیابان آزادی" تغییر نام داد. در جدول زیر، به گوشه ای از این نامگذاریها و وجه تسمیه آنها اشاره شده است:
جدول یک: نام خیابانهای تهران که اسامی خارجی است و وجه تسمیه آنها
|
نام فعلی مکان |
دلیل نامگذاری |
وجه تسمیه |
|
بزرگراه محمدعلی جناح |
سیاسی |
سیاستمدار و بنیانگذار کشور پاکستان |
|
خیابان خالد اسلامبولی |
سیاسی |
عضو گروه اخوان المسلمین مصر که انورسادات را ترور کرد |
|
خیابان احمد قصیر |
سیاسی |
نوجوان لبنانی عضو حزب الله لبنان که در حمله انتحاری 9 سرباز اسرائیلی را کشت |
|
خیابان فتحی شقاقی |
سیاسی |
از مبارزان فلسطینی و بنیان گذار جهاد اسلامی فلسطین |
|
خیابان بابی ساندرز |
سیاسی |
عضو شاخه نظامی ارتش آزادی بخش ایرلند (شین فین) که به علت اعتصاب غذا در زندانهای بریتانیا درگذشت |
|
خیابان پاتریس لومومبا |
سیاسی |
رهبر استقلال کنگو از استعمار بلژیک |
|
خیابان سیمون بولیوار |
تاریخی |
شخصیتی تاریخی و موسس کشور بولیوی و از رهبران جنبش استقلال‌طلبانه کشورهای آمریکای جنوبی از استعمار اسپانیا |
|
خیابان حجر بن عدی |
تاریخی |
از شخصیتهای صدر اسلام و یاران حضرت علی(ع) در جنگها |
|
بلوار آفریقا |
فرهنگی |
به دلیل همبستگی با کشورهای استعمار زده آفریقا |
|
میدان آرژانتین |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و آرژانتین |
|
خیابان یمن |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و یمن |
|
خیابان سئوال |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و کره جنوبی |
|
خیابان ایتالیا |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و ایتالیا |
|
خیابان نوفل لوشاتو |
سیاسی-تاریخی |
به دلیل اقامت امام خمینی(ره) در زمان تبعید در فرانسه در شهر کوچکی به همین نام در حومه پاریس |
|
خیابان هانری کربن |
فرهنگی |
به دلیل خدمات این شرق شناس و ایران شناس به فرهنگ و تاریخ ایرانی |
|
خیابان ورشو |
سیاسی |
پایتخت کشور لهستان، به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و لهستان |
|
خیابان پاکستان |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و پاکستان |
|
خیابان اقبال لاهوری |
فرهنگی |
از شخصیتهای فرهنگی پاکستان |
|
خیابان مالک اشتر |
تاریخی-فرهنگی |
از شخصیتهای صدر اسلام و یاران حضرت علی (ع) |
|
خیابان ترکمنستان |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و ترکمنستان پس از استقلال این کشور |
|
خیابان کمیل |
تاریخی-فرهنگی |
از شخصیتهای صدر اسلام |
|
خیابان لقمان حکیم |
تاریخی-فرهنگی |
از شخصیتها و پیامبران تاریخی |
|
خیابان فلسطین |
سیاسی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و فلسطین |
|
میدان اتریش |
فرهنگی |
به دلیل ایجاد دوستی بین دو ملت ایران و اتریش |
|
خیابان گاندی |
سیاسی |
مبارز بزرگ ملت هندوستان بر علیه استعمار بریتانیا |
جالب اینجاست که نامگذاری روی خیابانهای تهران، باعث نشده نویسندگان این نامها، روی تابلوهای خیابانی، اسامی را به صورت درست و صحیح بنویسند. برای همین، خیابانهای تهران، پر شده است از تابلوهایی که اسامی اشتباه دارند.
به عنوان مثال، نام میدان آرژانتین در تهران، روی تابلوهای چهارگوشه این میدان به اشتباه درج شده است. املای صحیح نام این کشور Argentina نوشته می شود. اما بر روی تابلوهای این میدان این نام به دو شیوه متفاوت Argentine و Aarzhaanteen درج شده است. اگر چه در زبان لاتین شیوه نوشتاری نام این کشور Argentine است اما آنچه بر روی تابلوی دیگر نوشته شده ریشه در هیچ زبانی ندارد. یا خیابان گاندی که املای صحیح این نام" Gandhi" است. با این حال در تابلوهایی که شهرداری تهران در سرتاسر این خیابان نصب کرده نام او را به اشتباه "Gandi" درج کرده اند.
مثال قابل ذکر دیگر، نام خیابان هانری کُربَن" فیلسوف و شرق شناس فرانسوی است. در تابلویی که در این خیابان نصب شده هانری کربن را که به لاتین باید به صورت Henry Corbin نوشت به غلط این گونه نوشته است: HANRI KARBON
نام ایرانی بر معابر خارجی
در عوض، بسیاری از نامهای ایرانی نیز در معابر و مکانهای خارج از کشور، نهاده شده است. در کشورهای اقصی نقاط عالم، نامهای مربوط به ایران و ایرانیان، دیده می شود. در جدول شماره 2 به برخی از این نامها اشاره شده است:
جدول دو: نام خیابانهای تهران که اسامی خارجی است و وجه تسمیه آنها
|
نام فعلی مکان |
کشور |
شهر/وجه تسمیه |
|
محله تهران |
الجزایر |
در شهر ویلایا، محله ای به این نام وجود دارد |
|
خیابان اصفهان |
آلمان |
در شهر فرایبورگ-خواهرخواندگی با شهر اصفهان |
|
خیابان اصفهان |
مالزی |
در شهر کوالالامپور- خواهرخواندگی با شهر اصفهان |
|
محله تبریز |
ایالات متحده آمریکا |
شهر رالی در ایالت کارولینای شمالی |
|
جاده تهران |
ایالات متحده آمریکا |
شهرستان سالیوان- نیوهمپشایر، چارلستون ایالات متحده آمریکا |
|
دریاچه نراق |
ایالات متحده آمریکا |
شهر مودستو- ایالت کالیفرنیا |
|
خیابان ایران |
ایالات متحده آمریکا |
شهر مینیاپولیس در ایالات مینه سوتا |
|
خیابان تهران |
کره جنوبی |
شهر سئول- دوستی بین شهروندان تهران و سئول |
|
خیابان خلیج فارس |
الجزایر |
شهر الجزیره، پایتخت این کشور |
|
چهارراه تهران |
فرانسه |
در شهر پاریس، پایتخت این کشور |
|
خیابان سعدی |
ایالات متحده آمریکا |
در یکی از محله‌های لوییزیانا که در شهر هو‌آمای آمریکا قرار دارد |
