آفتابنیوز : آفتاب- سرویس سیاسی: «خاتمی» در دیدار با جمعی از معلمان و مربیان و اصحاب آموزشوپرورش در آستانه شروع سال تحصیلی با بیان اینکه «رشد یک اصطلاح و عنوان قرآنی و دینی است» گفت: «امروز در باب توسعه زیاد صحبت میشود؛ اما آیا رشد همان توسعه است؟ توسعه توجه به وجهه اجتماعی زندگی بشر دارد در حالیکه رشد مفهومی گستردهتر و از جمله به شأن فردی حیات نظر دارد و نیز زندگی را گستردهتر از زندگی دنیا میداند.»
به گزارش آفتاب، «خاتمی» مبارزه با تحجر را لازمه رشد خواند و با بیان اینکه «تحجر در جوامع دینی دارای خطر بیشتری از بیدینی است»، گفت: «تحجر یعنی سنگوارهایشدن یکسری اوهام و افکار غلط یا اموری که در زمان خود ممکن است کارآمد باشند ولی تعمیم آن به همه زمانها و در پای آن حقیقت، انسان، آزادی، حرمت، کرامت و دارایی انسان را قربانیکردن تا آن ذهنیت غلط در جامعه حفظ شود؛ این فاجعه است. زمان میگذرد و تحول ایجاد میشود ولی متحجر که ذهنی بسته و سنگوارهای دارد بههیچوجه نمیخواهد و نمیتواند تحول در ذهن خود و در زندگی را بپذیرد.»
او با تاکید بر اهمیت عنصر زمان در برداشت از همهچیز از جمله سنتها افزود: «باید لباس ذهن را تازه کنیم زیرا حقیقت یکی است ولی برداشت ما از حقیقت متفاوت است و در زمانهای مختلف، متفاوت میشود یا میتواند بشود.»
خاتمی با اشاره به تلاش مخالفان اسلام رحمانی، انسانگرا و رشدخواه که به دلیل منافعشان ترجیح میدهند یک اسلام خشن با چهره زشت آشکار شود تا مبارزه آنها با این چهره زشت توجیهپذیر شود، افزود: «من در اینجا به ریشه پیدایش گروههای افراطی، واپسگرا و خشن کار ندارم هرچند زمینه این تفکر در بین جوامع وجود داشته و دارد اما میخواهم بگویم قدرتهای بزرگ بیشترین سوءاستفاده را از این گروهها میکنند.»
خاتمی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه «انسان به میزان نیازها و استعدادهایش، صاحب حق میشود و مبنای حقوق از جمله همینجاست»، توضیح داد: «اگر خدا انسان را مختار و مستعد بروز اراده آفریده است، پس آزادی، حق او است.
وی با بیان اینکه «تحول در عالم و در ذهن و زندگی انسان ریشه در تکوین دارد»، بیان کرد: «اگر خداوند آفرینش را در حال تحول آفریده است، اراده تشریعی خداوند نمیتواند در تعارض با اراده تکوینی او باشد. شریعت الهی نیز باید بتواند نو شود یعنی پوست عوض کند و صورتهایش تغییر کند و این معنی زمان و مکان، دو عنصر تعیینکننده در اجتهاد اسلامی است.»
خاتمی در ادامه زمان و مکان را دو عنصر تعیینکننده در اجتهاد دانست و افزود: «وقتی جهان تحول پیدا میکند، اجتهاد نیز باید نو شود. اگر شریعت را فقط در ظواهر و صورتها ببینیم و متناسب با تحول جهان و انسان حرکت نکنیم و بخواهیم انسان تحولیافته را به قرنها پیش برگردانیم میشویم داعش، در حالی که دین خدا جاودانه است و حقیقت قدسی و ثابت آن بهگونهای است که در صورتهای مختلف باید بتواند پاسخگوی پرسشها و برآورنده نیازهای دمبهدم نوشونده انسان باشد.»
رییسجمهوری پیشین ایران، مهمترین استعداد انسان را جنبه آگاهی و مستعد داناشدن خواند و افزود: «آگاهی عمومی و متعالی داریم که آگاهیهای علمی، فلسفی و عرفانی، آگاهی تخصصی است و مراحل کمال آگاهی است. کسب این آگاهیها حق افراد جامعه است و باید سعی کنیم این آگاهیها پدید آید.»
خاتمی در ادامه خطاب به معلمان گفت: «کار پرورش، ازبینبردن رذیلتها در جامعه و آراستن جانها به خوبیهاست.»
رییس بنیاد باران با اشاره به فضایل جمعی و فردی بیان کرد: «متاسفانه در گذشته بهویژه در دنیای اسلام سیاستها، خودکامه و تمامیتخواه و بهقول فارابی تغلبی بودند، در زمینه فضایل اجتماعی و حقوق انسان اجازه بحث داده نمیشد به همین دلیل علوم معنوی ما بیشتر به سوی تصوف و عرفان گرایش پیدا میکرد.
سیدمحمد خاتمی ادامه داد: «برخی معتقدند به دلیل غلبه عرفان و تصوف، اندیشه در جهان اسلام نازا و متوقف شده است و از جمله نازایی تفکر را میتوان در این امر دید که بعد از فارابی، تفکر فلسفی در باب سیاست که به زندگی معطوف است، متوقف شده است. در حالی که به نظر من سوقدادهشدن تفکر به متافیزیک محض و نیز عرفان و تصوف ناشی از استیلای خودکامگی در عالم سیاست است.»
رییس بنیاد باران با اشاره به دستاورد تاریخی بشر، بیان کرد: «انسان فهمیده که خود باید تلاش کند و از جمله فضیلتها را خود افراد باید به دست آورند و مربیان فقط کمک میکنند.»
او با اشاره به فضیلتهای فردی و شهروندی بیان کرد: «انسان به عنوان فرد، یک سلسله فضایل دارد که البته آثار اجتماعی دارد یعنی اگر همه راست بگویند جامعه از چنین آفتها نجات مییابد، اما انسان به عنوان یک فرد بشر، یک سلسله حقوق و فضایل دارد و انسان بهعنوان بشر عضو جامعه نیز دارای فضایل دیگری است و بهعنوان بشری که اهل سیاست است نیز باید واجد فضیلتها باشد.»
خاتمی ادامه داد: «اگر بشر این استعدادها را دارد، این استعدادها به زور رشد نخواهد کرد یا تحمیلی نیست و این خود انسان است که باید بداند و بخواهد و آن استعداد را رشد دهد و معلم و مربی میتواند کمک کند که فرد (یا جامعه) مورد تعلیم و تربیت خود، راه رشد را بیابد و بپیماید.»
رییس«بنیاد باران» در ادامه با تاکید بر اینکه «دینداری هم باید انتخابی باشد»، عنوان کرد: «باید زمینه این دینداری فراهم باشد و در جامعه زمینهای فراهم شود که رذایل محکوم و فضایل ارزشمند باشند اما این به معنای تحمیل فضیلت نیست بلکه باید زمینه فراهم شود و فعال اصلی و قهرمان اصلی خود انسان است.»
خاتمی گفت: «دانشآموز باید در فضای آزاد تنفس کند و بین معلم و دانشآموز زمینه همکاری فراهم باشد و مهمترین ارتباط دوطرفه، گفتوگوست. شما دیکتهکننده به دانشآموزان نیستید بلکه گفتوگوکننده هستید. این گفتوگوست که رشد را تامین میکند. بگذارید دانشآموزان پرسش کنند و یاد دهید چگونه بپرسند و به کمک هم پاسخ دهید و راه «حل مساله» را به آنان بیاموزید.»
رییسجمهوری پیشین ایران مهمترین هدف آموزشوپرورش را رشد خواند و افزود: «رشد، معطوف به بهزیستی و خوبزیستن است و باید جامعه خوب داشته باشیم که انسان در آن محترم شمرده شود و حرمت انسانها حفظ شود و این کاری است که آموزشوپرورش با توجه به اینکه با بخش رشدیابنده جامعه سروکار دارد، میتواند در آن نقش تعیینکننده داشته باشد.»
وی با اشاره به تنگناها و محدودیتهایی که آموزشوپرورش ما با آن روبهروست ازجمله کفافندادن بودجه آموزشوپرورش گفت: «نوعی برداشت غلط در جامعه درمورد رایگانبودن آموزشوپرورش وجود دارد؛ درست است که دولت موظف است نیازهای آموزشی و پرورشی جامعه را فراهم آورد ولی این به آن معنی نیست که مردم مسوولیتی درقبال آموزشوپرورش ندارند. آموزش باید در دسترس همگان باشد ولی وقتی امکانات کمتر از نیازهاست باید به راهکاری سنجیده و مطمئن برای حل مشکل رسید که هنوز نرسیدهایم. مثلا تاسیس مدارس غیرانتفاعی کار خوبی بود و هست ولی به این نگرانیها دامن زد که مبادا این کار به گسترش شکاف طبقاتی بینجامد. درحالیکه میبایست و میباید در کنار مدارس غیرانتفاعی که بیشتر مورد استفاده بخشهای برخوردارتر جامعه است، امکانات برای مدارس دولتی نیز بیشتر و گستردهتر شود تا کیفیت آن بالاتر بیاید و بخشهای کمتربرخوردار جامعه نیز از مدارس دولتی با کیفیت بالا بهره ببرند.»
خاتمی در ادامه لازمه شجاع و راستگو بارآوردن دانشآموزان را فراهمکردن زمینه آن دانست و گفت: «ما هرچقدر در فضیلت راستگویی سخن بگوییم اما جامعه ببیند که دروغگویی گاهی به ارزش تبدیل میشود، توضیح آن فضایل و تبلیغ آنها تاثیر نمیگذارد.»
وی با انتقاد از ترویج ریاکاری و توجه به ظواهر در جامعه بر ضرورت فراهمکردن زمینههای رشد واقعی تاکید کرد و گفت: «باید برای اینکه عدالت در جامعه ایجاد شود جامعه باور کند سازوکار مبتنی بر عدالت وجود دارد؛ در همین راستا در رسانههای ما دروغ باید ضدارزش باشد و تلاش شود زمینهای فراهم شود که هر فرد خود قهرمان عرصه سرنوشت و سازنده زندگی بهتر برای خود و دیگران باشد.»
رییس «بنیاد باران» با تاکید بر اینکه «پرورش چیزی فراتر از توصیه، نصیحت و احیانا ظواهر دینی در جامعه است»، بیان کرد: «باید جوانان را مومن راستین، عاقل، فکور، شجاع و مطالبهگر بار آورد و نیز اینکه درک کنند در جمع زندگی میکنند و ما از جمله با گفتوگو باید این فضایل را رشد دهیم و فرزندان خود را طوری بار بیاوریم که لاابالی، اهل خشونت و افراط و تفریط نباشند.»