چرا ائتلاف بین المللی در دفاع از کوبانی تعلل می ورزد؟

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: خاورمیانه سرزمین شن های روان است؛ از این بابت که از هیچ توافقی در مورد ضرورت «پایداری دایمی» در این منطقه برخوردار نبوده و رژیم های سیاسی خاورمیانه همواره با تهدیدهای امنیتی داخلی و خارجی رو به رو هستند.

نیز خاورمیانه را می توان سرزمین شن های روان خطاب کرد؛ چرا که روند حوادث در آن چنان سریع و پی در پی رخ می دهد که اتخاذ راهبردی بلند مدت از طرف دولتمردان را با دشواری های بسیار مواجه می سازد.

پیوند وسیع خاورمیانه با ساختار جهانی همراه با شکنندگی ساختار داخلی آن، فضا را برای تداوم بحران های منطقه ای و حل نشدن آن ها مهیا می کند.

خاورمیانه اکنون با بحران های چندی روبروست که نظم منطقه ای آن را دچار چالش های بنیادین کرده است. مهم ترین این بحران ها را می توان مساله فلسطین و تجاوزطلبی مکرر رژیم صهیونیستی به این سرزمین، مساله گسترش دهشت افکنی (تروریسم) در قالب گروه تروریستی داعش، شکل گیری پدیده دولت های «ضعیف» در عراق، سوریه، لبنان و حتی اردن دانست؛ دولت هایی که به دلایل مختلف از توان اِعمال حاکمیت بر همه بخش های کشورشان برخوردار نیستند.

بحران های کنونی خاورمیانه و ایجاد بحران های تازه را می توان پیامد حاکم بودن فضای رقابت های عقیدتی - سیاسی (ایدئولوژیک) و رقابت بر سر قدرت منطقه ای میان کشورهای اصلی خاورمیانه دانست. تداوم این بحران ها خود موجب بازتولید فضای رقابت آمیز ناسالم می شود و چرخه ای باطل از بی ثباتی و هرج و مرج (تا حدودی کنترل شده) را ایجاد می کند.

آنچه اکنون نقطه تمرکز کشورهای خاورمیانه و نظام بین الملل است گسترش حوزه ی فعالیت و عمل گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه و بهره وری برخی کشورهای منطقه از این وضعیت و باز شدن فضای مناسب برای حضور بیشتر بازیگران خارجی در منطقه، در قالب «ائتلاف جهانی مبارزه با داعش»، است.

به بیان دیگر، گسترش داعش به ابزاری برای بهره جویی برخی کشورهای خاورمیانه و همچنین کشورهای خارج این منطقه همچون آمریکا از فضای موجود برای پیشبرد اهداف خود شده است. اما به دلیل ماهیت غیر قابل پیش بینی و غیر قابل کنترل بودن گروه هایی همچون داعش، اقدام های این گروه ها موجب ترس کشورهایی شده که از آن پشتیبانی می کردند.

با گسترش نفوذ داعش در عراق و در استان ها و مناطق سنی نشین و کردنشین این کشور مانند اربیل و موصل، آمریکا با هدف پشتیبانی از نیروهای آمریکایی در عراق حملات هوایی خود را علیه تروریست های داعش آغاز کرد.

با تداوم پیشروی داعش، آمریکا سیاست ایجاد ائتلافی جهانی و منطقه ای علیه این گروه تکفیری را در پیش گرفت. پس از اعلام آمادگی و حضور بیش از 40 کشور در این ائتلاف، حمله های هوایی نیروهای آمریکایی با مشارکت نیروی هوایی برخی کشورهای عربی علیه داعش تشدید شد.

به نظر می رسد آمریکا دریافته است سیاست پیشین سکوت در برابر داعش و پشتیبانی از کشورهای کمک کننده به این گروه تروریستی چه پیامدهای سنگینی می تواند برای منافع منطقه ای و جهانی این کشور و هم پیمانانش به دنبال داشته باشد. به همین منظور، واشنگتن در قالب ائتلافی بین المللی تلاش دارد حداقل در کوتاه مدت مانع پیش روی بیشتر داعش شود تا در بلندمدت این گروه را ریشه کن سازد.

اما چالشی بنیادین در این مسیر پیش روی آمریکا قرار دارد. آمریکا مجبور است رعایت حال هم پیمانان منطقه ایش نیز بکند؛ هم پیمانانی که منافع برخی از آن ها در وجود گروهی همچون داعش (البته در شکلی تضعیف شده) است. این امر سیاست منطقه ای آمریکا در مبارزه با داعش را با تناقض جدی رو به رو کرده است.

آمریکا نیز مانند کشورهای منطقه ای هم پیمانش به عنوان بهترین گزینه، حذف «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه از قدرت را مد نظر دارد اما این را نیز به خوبی می داند که سرنگونی بشار اسد فضای خلائی را در سوریه ایجاد می کند که به وسیله ی گروه های تروریستی پُر خواهد شد.

از سوی دیگر، پیگیری سیاست سرنگونی اسد مخالفت های ایران، روسیه و حتی چین را به دنبال دارد که در صورت وقوع، هزینه های سیاسی - امنیتی و مالی بالایی را بر آمریکا تحمیل خواهد کرد.

اما هم پیمانان منطقه ای آمریکا چنین ملاحظات و محاسباتی را قبول ندارند و مدعی هستند سیاست سرنگونی بشار اسد می تواند در چارچوب ائتلاف بین المللی پیگیری شود به گونه ای که هزینه های آن بر اعضای این ائتلاف سرشکن شود.

شواهد حاکی از این است که واشنگتن با نظر هم پیمانان خاورمیانه ای خود موافق نیست و به همین دلیل بود که «جو بایدن» معاون رییس جمهوری آمریکا آشکارا از ترکیه، عربستان و قطر به دلیل سیاست پشتیبانی از داعش انتقاد و این کشورها را عامل تشکیل و گسترش داعش معرفی کرد.

فارغ از بررسی ریشه های اختلاف دیدگاه آمریکا و برخی هم پیمانان منطقه ایش، در هر صورت این اختلاف نظرها تاثیر زیادی بر معادلات و رخدادهای کنونی در خاورمیانه از جمله بحران کوبانی خواهد داشت. به همین دلیل است که داعش به پیشروی خود در مناطقی همچون کوبانی سوریه و بخش هایی از عراق ادامه می دهد، ترکیه سکوت می کند و هیچ واکنش قاطع و موثری نیز از طرف نیروهای ائتلاف علیه پیشروی این گروه تروریستی در کوبانی را شاهد نیستیم و می بینیم که نیروهای ائتلاف فقط به حمله هایی محدود به مواضع داعش در اطراف کوبانی بسنده کرده اند.

اختلاف نظرهای واشنگتن و هم پیمانان منطقه ایش در خاورمیانه ناشی از تعارضات ساختاری در این منطقه است که با حضور کشورهایی همچون آمریکا تشدید شده است. از این رو می توان تا آینده ای قابل پیش بینی، انتظار هرج و مرج و آشوب در منطقه ی خاورمیانه با ساختار تعارض آمیز خود را داشت. در چنین ساختاری است که کوبانی قربانی ملاحظه های سیاسی و رفتارهای تناقض نمای کشورهای تشکیل دهنده ائتلاف بین المللی علیه داعش شده است.

به عنوان سخن پایانی باید گفت به احتمال بسیار، ترکیه و نیروهای ائتلاف در پایان به پشتیانی جدی از کوبانی (البته با تامین خواسته های خود) برخواهند خاست. گسترش حملات هوایی آمریکا علیه مواضع داعش در کوبانی طی چند روز گذشته را می توان نشانه ای از اقدام - هر چند دیر هنگام- ائتلاف برای کمک به کوبانی دانست. اما این را باید در نظر داشت که تعارضات در خاورمیانه همچنان به قوت خود باقی است و در دل این تعارضات است که خطر داعش و گروه های این چنینی همچنان امنیت منطقه را تهدید می کند.