کد خبر: ۲۶۶۶۱۵
تاریخ انتشار : ۲۴ مهر ۱۳۹۳ - ۱۴:۴۸

گمشده عزاداری‌های ما چیست؟

طی سال های اخیر، مباحث و محصولات فرهنگی زیادی تحت عنوان آسیب شناسی عزاداری مطرح و منتشر شده که اثرات چندانی در جامعه نداشته اند.
آفتاب‌‌نیوز :
آفتاب: بدون طرح مقدمه طولانی، در این یادداشت سعی داریم سریعا به اصل مطلب بپردازیم و به صورت کاربردی، چند آسیب از آسیب های جدی را که طی سال های اخیر گریبان مجالس عزاداری حضرت امام حسین(ع) را گرفته اند، مطرح کنیم. 

پیش از بیان هر نکته ای، اشاره به این مساله لازم است که دوستداران امام حسین(ع) فوج فوج اند و هرکسی هم ارادت و عشق خود را قبول داشته و فکر می کند، محب تر از دیگری است. اما نزد امام حسین(ع) همه محبوب اند و باید توجه داشته باشیم اگر سخنی شنیدیم که احیانا با نوع تفکر ما متفاوت بود و نسبت به تفکرات ما جدید بود، سریعا اقدام به تکفیرش نکنیم (کاری که بی امیه در عصر امام حسین(ع) و داعش و وهابی ها در عصر ما می کنند). 

راه اندیشه و تدبر همیشه باز است و خداوند نیز در قرآن، مهم تر از هرچیز دیگری ما و مردمان مختلف را به تفکر و اولی الالباب بودن دعوت می کند. بنابراین اگر کسی در زمینه عزاداری امام حسین روش ما را انتخاب نکند، منحرف و در زمره گمراهان نیست. 

اما باید بدانیم که عزاداری امام حسین(ع) که همیشه باعث ایستادگی در مقابل ظلم شده و واقعا در حکم چراغ هدایت ما بوده، ممکن است مورد آسیب قرار گرفته و از اصل و اصول خود خارج شود. پس بسم الله...

* در این روزگار باب شده که برای به اصطلاح راه انداختن جوان ترها برای مداحی و نوحه خوانی، قسمت شور مجلس را به آن ها واگذار کنند. 

اگر مقایسه ای با نیم قرن اخیر داشته باشیم، زمانی بوده که مادحین جوان چند دقیقه ای از مجلس را اصطلاحا به گونه پامنبری می خواندند. یعنی همان نوحه و دم ها یا واحد زمینه های سنگین و رنگین مداحان جاافتاده و قدیمی را می خواندند تا هم در یک مجلس جدی، اجرا کرده باشند و هم مردم کم کم با آن ها آشنا شده و زمینه حضورشان در مجالس عزاداری فراهم شود. 

اما اگر روزگار فعلی مان و شرایطی را که در آن به سر می بریم، در نظر بگیریم، اوضاع دگرگونه است و مداحان باسابقه و ریشه دار که خود زمانی اجرای قسمت شور مجلس را به عهده داشتند، این بخش را کلا به جوانان خامی که نیاز به مرشد و راهنما دارند، واگذار کرده اند تا سبک های جوان پسند باب شود. سبک هایی که گاهی بسیار شرم آورند و راهی جز ترک مجلس برای مستمع و سینه زن باقی نمی گذارند. 

ممکن است بگویید این سلیقه شماست و جوان ترها از این سبک ها خوششان می آید.

کما این که یکی از مادحین جوان و مشهور این سال ها می گفت ما جوان ها را با این روش به مجلس امام حسین می کشانیم و نمی گذاریم به مجلس گناه بروند. اما سوال اساسی این است که آیا برای جلب مردم به مجلس قرائت قرآن، هیچ گاه سعی کرده ایم قرآن را با غنا و ریتم بخوانیم؟ 

آیا موسیقی و دستگاه های قرآن خوانی را تغییر داده ایم؟ 

آیا انصاف است که سیستم مجالس قرآن را تغییر ندهیم و فقط زورمان به مجلس امام حسین برسد؟ 

یعنی واقعا دیواری کوتاه تر از مجلس امام حسین(ع) وجود ندارد. 

نکته اساسی تر این است که جوان اگر بخواهد به قصد و اختیار خود به مجلس امام حسین (ع) بیاید، باید در مجلس عزاداری حضور داشته باشد نه برای جذابیت هایی که مداح برای مجلس به وجود می آورد. ما به مجلس عزاداری سیدالشهدا می رویم تا بسوزیم، اشک بریزیم و به خاطر سوختن سینه مان است که به سینه می کوبیم نه برای رعایت ریتم آهنگ و همراهی با جوان، یا بهتر بگوییم خواننده ای که با تقسیم شدنش بر دو، یکی با بلندگو ریتمی را پی درپی می خواند و دیگری اشعاری در وصف زیبایی و خوشگلی و دل تنگی برای معشوق!

در زمان جنگ و دفاع مقدس، مداحان می خواندند که «کربلا کربلا ما داریم می آییم!» سینه زن ها با اخلاص و عشقی که برای عملیات، شهادت و آزادسازی کربلا از دست صدام داشتند، به سینه می زدند و شور می گرفتند اما با مقایسه اشعار و شورهایی که این روزها در مجالس حتی مداحان بزرگ خوانده می شود، می توانیم متوجه شویم که چقدر از مسیر اصلی خارج شده ایم؟

ممکن است در پاسخ گفته شود که ما در زمان دیگری به سر می بریم و اولویت ها فرق کرده است؟ 

عجیب است که گویندگان این جملات به این نکته دقت نمی کنند که اصل عاشورا و نهضت امام حسین (ع) بعد از 1400 سال تغییر نکرده ولی حالا باید روش عزاداری اش تغییر کند و شبیه به مجالسی باشد که نیروی انتظامی در صورت خبرداری از وجودشان، عاملانشان را بازداشت می کند.

* با گوش دادن به نوارهای سال های 79 و حتی 80 و 81 می شنویم که مداحان از روشن بودن چراغ و فیلمبرداری از مجالس گله می کنند. برای ارائه مدرک، نوار تاسوعای سال 79 محمود کریمی را مثال می زنیم، جایی که در آغاز سینه زنی می گوید: «اون دوربین را بگیر!» یا یکی از شب های مناجات محمدرضا طاهری در مکتب الزهرا در ماه رمضان سال 81 که درباره خاموش کردن چراغ ها و تاکید بر عدم فیلمبرداری می گوید.

فیلمبرداری از مجالس سینه زنی از اوایل سال های دهه 80 باب شد و جالب آن که اوایل، سینه زن هایی که بدن برهنه داشتند را با توسل به افکت های تصویری، مات یا مبهم می کردند ولی چند سالی است که سینه زن ها با چراغ روشن، برهنه می شوند و فیلم برداری هم با کیفیت بالا انجام شده و با کیفیت مضاعف تری در ال سی دی های پاساژ مهستان پخش می شود. 

تکنیک فیلمبرداری از سینه زدن پرشور هم که با توسل به تکنیک کرین کردن دوربین و حرکتش در بالای سر سینه زن ها، تصاویر هیجان انگیزی را رقم می زند. جمعیتی که بالا و پایین پریده و دوربین هم از روی سرشان عبور می کند و هیجان عجیبی به بیننده القا می شود... خب برای چه؟

شاید متهم به این شویم که هروله کردن برای امام حسین (ع) را کوبیده ایم اما نه. هروله کنید و به سر بزنید. اما وقتی که سوختید. هروله بکنید اما در جایی که فیلمش به بیرون نرود یا هروله بکنید اما نه در زیر نور افکن های مخصوص و حرفه ای فیلم برداری؟ 

مگر مجلس امام حسین (ع) که از سرآغاز تا پایان حداکثر 2 ساعت طول می کشد، مکان ساخت فیلم است؟ 

مگر یادمان رفته که قرار بود جگرمان بسوزد و اشک هرچند یک قطره سرازیر شود؟ 

آیا حتما باید نورافکن و باند سوپردولوکس وجود داشته باشد که ما بسوزیم و با هروله به سرمان بزنیم؟

* متاسفانه حتی نوع هروله کردن و ایستاده سینه زدن هم تحریف شده است. اصل هروله از دویدن حضرت هاجر در مکه مکرمه و مکانی که امروز سعی صفا و مروه را در آن جا انجام می دهیم، گرفته شده است. همه حالت اضطرار سینه زن های قدیمی را وقتی که به سر می زدند، دیده ایم.

اما متاسفانه امروز، هروله نزد جوان های سینه زن تبدیل به هنر رقص پا شده است. با مشاهده نمونه های زیادی در مجالس، بارها و بارها دیده ام که جوان مورد نظر، به راحتی و به نرمی به سینه می زند اما حرکت پایش کامل و هروله کردنش در اولویت است. هروله برای به سینه و سر زدن است نه باز کردن جا برای فرد و اذیت کردن دیگران. 

ممکن است بگویید بس است! با این حرف ها جوان ها را از مجلس امام حسین (ع) زده می کنی. اما جواب این است که آیا این چیزی که شما به آن می گویید مجلس، واقعا مجلس امام حسین (ع) است یا نه؟ و دوم آن که جوان که نباید به هر قیمتی به مجلس امام حسین بیاید؟ آیا هدف وسیله را توجیه می کند؟

همین می شود که یک ماه پیش از محرم، پیامک های ریشخند و طنز می آید که «محرم خوب است چون در آن به راحتی تا دیروقت شب با دوست دخترمان بیرون هستیم. پس محرم خوب است.» اگر آن جوان می خواهد واقعا برای امام حسین (ع) عزاداری کند، به راهنمایی علما و بزرگان بیشتر محتاج است تا شوری که یک مداح برایش به وجود می آورد و در پایان دهه اول محرم هم از بین می رود. 

اگر واقعا دلش بر مظلومیت سیدالشهدا می سوزد، باید دلش برای روضه بتپد تا جایی که بتواند به قول برخی مداحان جوان، انرژی اش را تخلیه کند.

* بعضی از مادحان صاحب نام در تهران، مجالس را به سمت مجالس خشک و بی روح هدایت می کنند. یعنی کار به جایی رسیده که دقیقه به دقیقه به مستمع می گویند حالا باید چه کار کند. حالا باید ناله بزند، حالا باید زمزمه کند، حالا باید اشک بریزد و صدایش قطع نشود و اگر می تواند چند دقیقه همین طور یک سره ناله کند. 

مگر سینه زن و مستعمع آدم آهنی یا کامپیوتر است و مگر شمای مداح، صاحب مجلس هستید که می گوید چه کسی چه کار کند و چه کسی چه کار نکند؟ 

این موضوع چند سال پیش درمورد برهنه شدن سینه زن ها وجود داشت. « اگر برهنه نمی شوی، برو بیرون!» یا «برو عقب». چه کسی گفته ملاک سینه زن بهتر بودن، برهنه شدن است؟ 

در این زمینه به یکی از مجالس نمونه اشاره می شود: مجلس هیئت مکتب الزهرا که در آن سینه زنان راحت و مختارند. هر که می خواهد لباس خود را درآورده و هرکه خواست با لباس سینه می زند. 

با این روشی که بعضی از مداحان به راه انداخته اند، مجلس کاملا مصنوعی و از پیش برنامه ریزی شده می شود. در حالی که هنوز برخی از مداحان قدیمی هستند که هرچه به آن ها بگویی یا مثلا بگویی امروز فلان شعر را بخوان، می گوید: «همه چیز دست خودشان است. من و شما هیچ کاره ایم».

هنوز خاطرات مربوط به رسول ترک یا نوحه خوان های با اخلاص قدیمی تهران و تبریز و ... بر سر برخی زبان هاست که فلان روز، ناگهان در مجلس شوری افتاد و همه تا ساعتی گریه می کردند. اگر قبول داریم که مجلس، برای سیدالشهداست باید این را هم قبول داشته باشیم که همه چیز دست خود ایشان است. بدانیم که مداح، همه کاره نیست. مجلس امام حسین (ع)، متولیانی دارد که در ادبیات عامیانه ما سینه زن ها «نوکر» یا «خادم الحسین» نامیده می شوند. این افراد یا در قسمت آبدارخانه و آشپزخانه هستند یا سینه زن هستند و در بخش عزاداری مجلس، یاری رسانی می کنند.

* آسیب دیگر، روضه های من درآوردی است که متاسفانه مدتی است باب شده اند. نمی دانیم چند سال پیش چه شرایطی جاری بوده که برخی از دوستان مداح برای خواندن این روضه ها می گفتند «این ها حرف دل است، جایی نوشته نشده» یا «این ها زبان حال است» اما این روزها شاهدیم از زبان و قول امام حسین(ع) یا حضرت زینب(س) سخنانی در قالب روضه بیان می شود که هیچ جا نوشته و نقل نشده است. 

جالب است که مستعمان هم خود را موظف می دانند برای هر سطر و هر کلمه این روضه های بدون منبع، بیشتر از روضه های معتبر گریه می کنند!

دوستان مداح باید دقت کنند که مجاز نیستند هر شعر یا هر روضه ای را بخوانند و حساب و کتابشان مستقیما با خود حضرت سیدالشهدا خواهد بود و در مقابل هر روضه و هر شعری که می خوانند، مسئول اند.

* در ابتدای نوشتار به شورهای جدید و سبک های نامناسب اشاره کردیم. خوب است این مساله را به طور مفصل تر بشکافیم. یکی از آسیب های مهم این نکته، نوع جدیدی از «حسین حسین» گفتم در زمان شور است. این نوع که امروزه دیگر همه با آن آشنا هستیم و در برخی مقاطع مجالس به صورت بیس زیر خواندن از آن استفاده می شود، 

از اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 باب شد. در مجالس قدیمی تهران، هنگام شور گرفتن، به ذکر «حسین جان» می پرداختند و با آن سینه می زدند. حتی اگر حسین حسین هم می کردند، ذکرشان واضح و مبرهن بود و مشخص بود که نام پربرکت سیدالشهدا را می برند. اما شورهای امروزی حاوی ذره ای معنویت نیست و اصلا این حال را که دارند نامی مقدس را به زبان می آورند، منتقل نمی کنند.

متاسفانه مداحان بزرگ تهران به این نکته توجه نداشته و ندارند که تعدادی از جوانان پای منبرشان، این گونه شور می گیرند. در این زمینه به یاد سخنان استاد فاطمی نیا می افتم که سال هاست در این زمینه گلایه دارد و از فرط تکرار سخنانشان، خسته شده اند. خود استاد بارها اشاره کرده اند که چند بار بگویم، دیگر خسته شده ام. مجالس سخنرانی زیادی را از ایشان شنیده ام و در مجالسشان هم حاضر بوده ام و این جملات را از خود ایشان شنیده ام که «یک عده همین جوری بالا و پایین می پرند و اسم امام حسین (ع) را نصفه نیمه می برند.... من دست مداحان را می بوسم. به خدا، مداح ارجمند و عزیز است اما این کارها صحیح نیست» و سخنانی از این دست که علمای دین و اخلاق بارها آن ها را گوشزد کرده اند.

* در پایان دوستان مداح و سینه زن را به رجوع به گذشته دوران سینه زنی و عزاداری دعوت می کنیم. دورانی که در آن چراغ ها خاموش بود، سرها به زیر بود و مانند مجالس دعا و عزاداری در جبهه، هرکس به دنبال دل و ارادت خود بود. مجالس سینه زنی را نورپردازی نمی کردند و ... بسیاری از مداحان بزرگ این روزها، سال ها پیش در مجالسی کوچک که در خانه های دوستان یا خانه خودشان برگزار می شد، می خواندند و صفا و صمیمیت آن مجالس واقعا چیز دیگری بود.

این روزها گویی افرادی جای از پیش رزرو شده دارند و باید در وسط صف سینه زنان بایستند چون صاحب مجلس اند یا دوست صاحب مجلس اند در حالی که سوز و گدازی ندارند و به طور معمول هم سینه نمی زنند. مقصود آن که میانداری و ایستادن در جایگاه میاندار، مستلزم این است که فرد بیشتر از دیگر سینه زنان جوش و خروش داشته باشد تا عزادارها با دیدن او نظم و نظام جلسه را حفظ کنند.

می گویند در دنیا چند چیز است که هرچه از عمرش بگذرد، بهتر می شود. یکی از آن ها دوست است. یکی دیگر از آن ها هم متاعی است که اگر این نوشتار، مطلبی شاعرانه بود به آن و ایضا انگور های دانه درشت نجف اشاره می کردیم اما این مقاله در پی این نتیجه است که مداحی و سبک عزاداری هم از آن دست چیزهایی است که نوع قدیمی اش خوب است و هرچه از عمرش بگذرد، بهتر می شود کما این که مداحی ها و روضه های قدیم، بسیار بیشتر از روضه های مجلس گرم کن امروزی به دل می نشیند.

به گزارش پارسینه، از سلطان کربلا برای محرم اشک چشم و اخلاص واقعی برای عزاداری طلب کنیم. طلب نه، که التماس کنیم چون همان طور که برای بلعم باعورا، مقام بالا و مستجاب الدعوه بودنش، حجاب شد و او را به ورطه تباهی کشاند، برای عده ای از ما نیز؛ اگر تقوا نداشته باشیم، دین، مذهب، مستحبات و عزاداری حجاب می شود و می شود آن چه نباشد بشود...
بازدید از صفحه اول
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره
عضویت در خبرنامه
نظر شما
پرطرفدار ترین عناوین