«فهم» دیپلماسی یا «وهم» دلواپسی؟!

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: ابراهیم طاهرخانی کدخدایی - «دیپلماسی»، بهبود منافع ملی کشورها را با کمترین هزینه و در عین حال ایجاد بالاترین سطح تعامل دنبال می کند. و بر این اساس کنوانسیون 1961 وین، در تضمین باقی ماندن مجرای دیپلماسی و رایزنی های سیاسی حتی در فضای خصمانۀ دولتها، برای دیپلمات و اماکن دیپماتیک "مصونیت سیاسی" قرار داده است. پیش  از ورود به عصر ارتباطات و سیطره رسانه ها، سفارتخانه تنها مجرای انتقال پیامهای تعامل و تقابل دولتها در روابط بین الملل بوده است، اما امروز مواضع و وقایع مخابره شده از کشورها به عنوان سفیر مجازی دنیای سیاست، نقش ویژه خود را در روابط سیاسی دولتهاایجاد نموده است.

تندرویها و مواضع افراطی صاحب منصبان سیاسی کشورها، حتی اگر جایگاه سیاسی آنها مرتبط با موضع اعلام شده نباشد، دیپلماتها را در انجام وظیفه «پیشبرد و ارتقای منافع ملی» با ایجاد ارتباط مستمر و پایدار، به زحمت مضاعف می اندازد و گاه این دلواپسی های ناصواب و مهربانی های بیش از مادر سایۀ نابجایی بر افقهای روشن دیپلماسی می گستراند.

امروز مذاکره جمهوری اسلامی ایران با گروه 1+5 فراتر از چالش 12 ساله هسته ای ایران، حل دیپلماتیک روند ایجاد و تشدید تخاصمی طولانی تر را در فضایی بی سابقه از نظر نزدیکی بیواسطه دنبال می کند؛ روندی که طبیعتا در آن هر دو سوی مذاکره سعی در جلب بالاترین توافق طرف مقابل جهت به رسمیت شناختن منافع مدنظر خویش را دارند و البته در کنار این منطق حاکم بر روابط بین الملل، سیاست خارجی ایران نیز با تأکید بر اصول عزت و مصلحت توجه متوازن به این دو اصل را پیگیری می نماید.

دیپلماسی ظریف محمدجواد ظریف و دیپلماتهای همراهش کانون تمایز دولت تدبیر و امید در روابط خارجی بوده است، رفتار گام به گامی که با پایش مصادیق عزت و مصلحت ملی، تأیید و پیگیری افکار عمومی را از روزهای آغازین همراه خود نموده است و از طرفی در حاشیه بازار این عزم و توجه جهانی به دیپلماسی مذاکرات، تندروهای سیاسی داخلی و خارجی نیز طبق انتظار، بساط تقابل و غوغاسالاری خویش را پهن کرده اند.

امروز حق غنی سازی بومی در خاک ایران، بدون منازعه و قیل و قال در باور جهان رسمیت دارد و بخش قابل ملاحظه ای از سرمایه بلوکه شدۀ ایرانی نیز به تناوب در حال آزاد شدن است و تحریمهای گذشته نیز عدم تاثیر خویش بر مواضع راسخ ایستادۀ ایران اسلامی را به وضوح نمایش داده است و کشورها بر سر گشودن دروازه های اقتصاد خود به روی ایران در حال رقابت پنهان و آشکارند، و اینها نشان از جایگزینی رویکرد همگرای دیپلماسی و گفتگو بجای تهدید و تخاصم و تأسی بر قدرت بازدارندگی جامعه جهانی در قبال ایران است؛ البته بعلت گستردگی رسانه و ارتباطات، هم طرف ایرانی از لابیگریهای صهیونیستی و موانع داخلی سیاست امریکا و فشارهای خارجی چون همسو شدن معنادار روسیه و چین و یا دستپاچگی نگران اخیر عربستان و ... باخبر است و هم گروه 5+1 چالشها و مخالفتهای هیجانی جریانات تندروی داخلی در قبال روند مذاکرات را می شناسند. لذا بر این مبنا و با وجود این حساسیتها، تثبیت دستاوردها و توافقات گذشته و برداشتن گامهای جدید تفاهم برای توافق جامع، قطعا صرف زمان و دقت نظر و ظرافت بیشتری را طلب مینماید.

آنچه امروز ایرانِ در مضان تهدید و تحریم و تخاصم گذشته را در موضع اقتدار و عزت و تعیین کنندگی روند پیشرفت مذاکرات در کانون تصمیم ساز یک مبحث اثرگذار جهانی قرار داده است، البته بر بستر خودباوری و ایستادگیهای گذشته، ماحصل تیزهوشی و دیپلماسی قدرتمند و اصولی مجریان سیاست خارجی امروز، منطبق با عزم و همراهی ملت بزرگ ایران است و «هیچ»انگاری این دستاورد ارزشمند به بهانۀ طرح چرایی تمدید مجدد مذاکرات یا خبر از نشناختن پیچیدگیهای موجود در دو طرف مذاکره دارد، و یا تخریب و سیاه نمایی موفقیتهای سیاست خارجی دولت را دنبال میکند.

مذاکره تمدید شد، اما حصول نتیجۀ «شکست» در نهایت مذاکرات بروندادی منطقی نیست و قاعدتا چنین نخواهد شد؛ چرا که از سویی عزم تیم هسته ای ایران بعنوان کانون مذاکرات، برای توافق در قالب عزت و مصلحت ایران واضح و عیان است و از سوی دیگر تحلیل بزرگی هزینه های سیاسی در صورت شکست مذاکرات برای غرب، گویای اهمیت حصول «نتیجه» در امتداد این مذاکرات متعدد و طولانی، هم برای کشورهای اروپایی و هم برای پرزیدنت اوباما در وضعیت سیاسی فعلی امریکا و گسترش نفوذ جمهوریخواهان در قدرت سیاسی این کشور است.

اما قطعیت یافتن سریع «توافق جامع» در وین نیز بدلیل بوجود آمدن موضوعات پیچیده در جزئیات و ضمائم توافق، در شرایط موجود انتظاری آرمانگرایانه بود و شاید خروج خبر توافق در کلیات و تمدید مذاکره بر جزئیات از خبرگزاریهای مستقر در وین مورد انتظار تحلیلهای واقع گرایانه شرایط حاکم بر مذاکرات هسته ای ایران و 5+1 بود که البته با توجه به توافق اقدام مسترک گذشته در ژنو، تصمیم بر تمدید بر مبنای مفاد این توافق گرفته شد.

اما وقتی پرده های توهم در خلال چند مرحله مذاکره بر موضوع هسته ای ایران فرو می افتد و تظاهر تبلیغات منفی علیه ایران کمکم رنگ می بازد و با اثبات حسن نیت ایرانی در دیپلماسی قابل تحسین یاران ظریف بی اساسی تکرار این توهم دیرینۀ غلط که «ایران تهدیدی برای جهان است» ثابت میشود، محل استقرار دیپلماتهای عزتمند ایرانی در «پله کوبورگ وین» کانون مراجعات رایزنی به سمت تفاهم و توافقی بین المللی میگردد و کمپ استقرار خبرنگاران جهان در کنار هتل محل اقامت وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مبدا مخابرۀ «امید» در ایجاد گشایشهای سیاسی و اقتصادی جامعه جهانی میشود؛ و در حالی که تحقق مصالح ملی کشور همراه با اقتدار و عزتِ مورد انتظار، توانسته و میتواند به صدا در آمدن سوت پایان بازی برد-برد مذاکره را تیتر خبرگزاریهای دنیا کند، برگی ناهمگون از نام ناراضیان و دلواپسان توافق در روند این مذاکرات در دفتر تاریخ به یادگار ثبت شده است که اشتراک انتظار این ناراضیانِ نگران جای تأمل و درنگ دارد: رژیم غاصب صهیونیستی، لابی نه چندان پنهان اقتصادی اثرگذار بر مواضع ضد ایرانی کنگره، گروهکهای خارج نشین مترود معاند جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی که نگران شکسته شدن محور مشترکش با امریکا در ایران ستیزی بوده و بیمناک از رویارویی منطقه ای خود با ایران جهانیست، "شرق" که دلواپس کمرنگ شدن انتفاعش از بقای بحران در خاور میانه است و عجیب ترین همراهان این صفحۀ مخالفت با توافق، هم وطنانی قلیل اما پر صدا بوده اند که رنگ دلواپسیشان از تعامل ایران با جهان جلوه گر تر از امید و توکلشان بوده و هست. هم در امریکا و هم در ایران، اندکِ اثرگذاری هم وجود دارند که از وجود «دشمنی ها» هویت و اشتهار میابند. اما گذشته از نگرانی آنها که بر مبنای تهدید شدن منافع اقتصادی یا هویتیشان از تحریم و تخاصم، سنگ بر مسیر نزدیک شدن مذاکرات می اندازند، وَهمِ دلواپسی برخی نیز براثر غفلت ناخواسته از فهم برنامه اقتدار دیپلماسی ایران و توجه به منطق صلاح ملی بوده است.


کارشناس ارشد مسائل سیاسی