محمد کاسبی؛ پدر مهربان سینمای ایران
فضای پرالتهاب آن دوران و نگاه انتقادی برخی جریان‌های مذهبی به سینمای پیش از انقلاب، ادامه‌ی حیات این هنر را دشوار کرده بود. با این حال، دو جریان هنری برخاسته از متن جامعه، مانع از خاموشی کامل سینما شدند: گروهی از هنرمندان مذهبی که از مساجد و تئاتر‌های مردمی برخاسته بودند و گروهی دیگر از روشنفکران انقلابی مذهبی که تلاش می‌کردند سینما را با نگاهی اجتماعی و انسانی بازسازی کنند.
در میان گروه نخست، محسن مخملباف، جدا از برخی تندروی‌هایش، با ساخت فیلم «توبه نصوح» نقش مؤثری در آشتی دادن فضای مذهبی جامعه، با سینما ایفا کرد. این فیلم نه‌تنها پرفروش‌ترین اثر زمان خود بود، بلکه آغازگر نوعی سینمای دینی با نگاهی نوین شد. من نیز در آن سال‌ها به‌عنوان یکی از جوانان مذهبی علاقه‌مند به سینما، فیلم را در شهر‌ها و روستا‌ها نمایش می‌دادم و استقبال گسترده‌ی مردم نشان داد که جامعه آماده‌ی پذیرش سینمای مبتنی بر ارزش‌های دینی است.
در میان بازیگران «توبه نصوح»، محمد کاسبی حضوری ویژه و ماندگار داشت. او با درک عمیق از درام و احساسات انسانی، سبک بازی متفاوتی ارائه کرد که حتی از دیگر بازیگران هم‌نسل خود مانند فرج‌الله سلحشور متمایز بود. کاسبی تنها بازیگری بود که تحصیلات آکادمیک در هنر‌های دراماتیک داشت و همین ویژگی به کار او عمق و تأثیرگذاری بیش‌تری بخشید. بسیاری از فعالان فرهنگی آن زمان معتقدند که او در هدایت سینمای محسن مخملباف و تثبیت سینمای دینی نقشی پنهان، اما کلیدی ایفا کرد.
محمد کاسبی فعالیت تئاتری خود را از سیزده‌سالگی در کاخ جوانان میدان راه‌آهن آغاز کرد. در سال ۱۳۵۰ به اداره‌ی تئاتر تهران پیوست و سه سال بعد وارد دانشکده‌ی هنر‌های دراماتیک شد تا در رشته‌های بازیگری و کارگردانی تحصیل کند. از همان ابتدا، عشق به هنر در او با ایمان و اخلاق درآمیخت؛ ترکیبی که مسیر هنری‌اش را شکل داد.
با دقت در انتخاب نقش‌ها، کاسبی به یکی از چهره‌های شاخص سینمای پس از انقلاب تبدیل شد. مردم او را بیش‌تر با سریال‌هایی، چون «خوش رکاب»، «دادستان» و «مریم مقدس» می‌شناسند، اما نقش‌هایش در فیلم‌هایی، چون «پدر»، «بدوک»، «پناهنده»، «آسمان هشتم» و «بایکوت» از نقاط اوج کارنامه‌اش محسوب می‌شوند. در فیلم «پدر»، با ایفای نقش پدری مؤمن و رنج‌دیده، توانست عمق احساسات انسانی را به زیبایی منتقل کند و جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره‌ی فیلم فجر را دریافت کرد.
در تلویزیون نیز چهره‌ای صمیمی و مردمی از خود به یادگار گذاشت. بازی او در مجموعه‌هایی، چون «سه در چهار»، «زن‌بابا»، «لطفاً دور نزنیم» و «خوش رکاب» تصویری از پدرانی مهربان و انسان‌هایی شریف در ذهن مخاطب ایرانی زنده کرده است. در سریال «سه در چهار»، در کنار هنرمندانی، چون مجید صالحی و مهدی مظلومی، ترکیبی از طنز اجتماعی و صمیمیت خانوادگی ارائه شد و کاسبی میان نسل جوان نیز محبوبیت ویژه‌ای یافت.
سبک بازی محمد کاسبی مبتنی بر صداقت و آرامش است؛ خبری از اغراق یا خودنمایی در آن نیست. او معتقد است بازیگر باید نقش را زندگی کند، نه صرفاً اجرا. همین نگاه باعث شده شخصیت‌هایش در آثار مذهبی و اجتماعی برای تماشاگر باورپذیر و انسانی جلوه کنند.
محمد کاسبی از معدود بازیگرانی است که در سینمای ایران همواره بر اصول اخلاقی و واقع‌گرایی پایبند مانده است. چه در نقش پدری ساده در یک فیلم خانوادگی و چه در قالب شخصیتی مؤمن در اثری مذهبی، او تصویر ایمان، صداقت و انسانیت را به نمایش می‌گذارد.
در طول بیش از چهار دهه فعالیت، محمد کاسبی نه‌تنها به‌عنوان بازیگری توانمند، بلکه به‌عنوان انسانی مؤمن و اخلاق‌مدار شناخته شده است. چهره‌ی نجیب، صدای گرم و نگاه نافذ او، برای نسل‌های گوناگون ایرانی یادآور پدری مهربان و انسانی شریف است. او از آن دسته هنرمندانی است که بی‌هیاهو و در سکوت ماندگار می‌شوند. میراثی از ایمان، اخلاق و صمیمیت برای سینمای ایران بر جای گذاشته است؛ میراثی که در هر نقش و هر نگاه او قابل مشاهده است. محمد کاسبی نه فقط بازیگر، بلکه بخشی از حافظه‌ی عاطفی سینمای ایران است؛ مردی از نسل ایمان که با وقار و فروتنی، تصویر صداقت را برای همیشه در قاب سینمای این سرزمین حک کرده است.
