انقلاب سفيد عليه نارنجى
آفتاب‌‌نیوز : 
تحولات سياسى اروپاى شرقى در دهه۱۹۸۰ و خروج از استيلاى كمونيسم كه پيش زمينه فروپاشى بنيانهاى اتحاد جماهير شوروى در سپتامبر۹۱ بود، دگرديسى دموكراتيك در خاورميانه پس از رخداد تروريستى ۱۱سپتامبر و ديرتر از آن انقلابهاى رنگى در كشورهاى آسياى مركزى و قفقاز، نمونه هاى دو دهه اخير از دومينوى سياسى هستند كه به نسخه واحدى از چگونگى اعمال تغييرات هدفمند براى حوزه هاى پيرامونى تعبير مى شود.
در اين ميان، فارغ از «جهت انتظارات» از خارج و «پاسخ مطالبات» در داخل، نگاهها به «تكرار ابتكارات» كشورهاى پيرامونى و گاه تقليد اقدامات آنها معطوف مى شود و كنشگران عرصه سياسى بدون برآورد حسابگرانه از زمينه ها و احتمالات مشى «هدف محور» را جايگزين خط سير «رفتار نگر» مى كنند.
تحولات عميق سياسى در آسياى مركزى و قفقاز و وقوع انقلابهاى مخملين در گرجستان، اوكراين و قزقيزستان جلوه جديدى از دگرديسى هاى منطقه اى است كه با دو ويژگى توالى اندك زمانى و تساوى احتمال وقوع در اين حوزه جغرافيايى، تبديل به پديده اى در حال گسترش و در عين حال در شرف آزمايش شده است. انتخابات پارلمانى جمهورى آذربايجان در روز ۶نوامبر (۱۵آبان) واجد ويژگى هايى بود كه موجب شد حساسيت هاى منطقه اى و بين المللى را برانگيزد و پيامدهاى اعلام نتايج رأى گيرى را در سرنوشت اين كشور نفت خيز حائز اهميت گرداند. اين ويژگى ها عمدتاً به علت الگوبردارى اپوزيسيون از انقلابهاى رنگى منطقه و حتى اعلام پيشاپيش قصد انجام آن، تحركات گسترده «الهام على اف» رئيس جمهورى اين كشور در خلق آرايش سياسى نوين در آستانه انتخابات و انتظارات دولتهاى خارجى و مراجع بين المللى از دولت باكو، جمهورى آذربايجان را به سمت قرار گرفتن در موقعيت مصنوعى يك انقلاب مخملين سوق داده بود و از اين روست كه احتمال توقف قطارى كه از گرجستان آغاز شده و پس از گذر از اوكراين و قرقيزستان سرگردان مانده است، در ايستگاه جمهورى آذربايجان تا بدان حد تقويت شد كه على اف به انجام ضدانقلاب و مراجع بين المللى به بيان ناكارآمدى وقوع انقلاب پرداختند.
انقلاب مورد اشاره در جمهورى آذربايجان از آن رو، مصنوعى توصيف مى شود كه بدون برآورد احتمالات و ارزيابى شرايط وقوع آن، دولت و اپوزيسيون با متهم كردن يكديگر به نقض قواعد بازى، سعى در موجه جلوه دادن اقدامات خود داشته و نه اپوزيسيون ارزيابى مشخصى از چگونگى حمايت مراجع برون مرزى از اعتراضات خود داشت و نه دولت به آسانى از اين پيچ لغزنده جان سالم به در برد. آنها دانسته به استقبال انقلابى فرضى رفتند كه اردوگاه مخالفين وقوعش را حتمى مى دانست و دولت احتمالش را ضعيف، اما تلاش هر دو ناظر به آن بود كه يكى به سختى درصدد سزارين نطفه اى مرده از بطن يك حركت پيش ساخته بود و ديگرى، با مشقت، زمينه هاى زايش را نابود و با اعلام اينكه احتمال وقوع انقلاب در جمهورى آذربايجان وجود ندارد، از رويارويى با مخالفين نيز اجتناب كرد.
واكارى رفتار سه نيروى دولت، اپوزيسيون و غرب بيانگر آن است كه برآيند اعمال اين سه ضلع در سطح مثلث به انقلاب رنگى ديگرى منتج نخواهد شد. گرچه اين قاعده منحصر به رخدادهاى انتخابات پارلمانى است و در آينده، احتمال قدرت گيرى ضلع مخالفين و همگرايى آن با نيروى خارجى مى تواند ورق را عليه دولت و به نفع يك انقلاب و يا تحول عمقى دموكراتيك برگرداند.
شكست الگوى اوكراينى
با اتحاد سه حزب مساوات، جبهه خلق و دموكرات، بلوك اپوزيسيون دولت الهام على اف به نام «آزادليق» شكل گرفت. بين خيزيش نيروى مخالفين جمهورى در آذربايجان با نمونه هاى گرجستان، اوكراين و قرقيزستان مشابهت هاى زيادى ديده مى شود؛ يكى، انتخاب يك رنگ به منزله سمبل انقلاب است كه در اين مورد، مخالفين حتى رنگ انقلاب اوكراين را به عاريت گرفتند، پرچم، پارچه، روبان، كراوات و لباسهاى نارنجى همانند انقلابيون نارنجى پوش اوكراين به اردوگاه مخالفان راه يافت و از اين روست كه على اف در ضد حمله اى عجيب دستور ممنوعيت فروش پارچه هاى نارنجى در كشور را صادر كرد و اولين واكنش هاى دولت به تحركات اپوزيسيون را به نمايش گذاشت. ديگرى، به صحنه آمدن رهبران اپوزيسيون از رديف مقامات سابق اين كشور است كه از دو امتياز شهرت در عرصه افكار عمومى و ارتباط با شخصيت هاى خارجى و مقامات غربى برخوردارند.
الگوبردارى اپوزيسيون از انقلابهاى سه گانه رخ داده در منطقه حاكى از آن است كه به رغم باور به خانه تكانى كاخ هاى قدرت از بازماندگان اتحاد شوروى، رهبران جديد خود تجربه و سابقه فعاليت در دولتهاى پيشين را دارند و انتخاب رهبران اپوزيسيون از اين طيف ناظر به پيشينه حكومتى اين چهره هاست. «رسول قلى اف» رئيس پيشين پارلمان جمهورى آذربايجان كه در آمريكا در تبعيد به سر مى برد، راهى جمهورى آذربايجان شد تا با شركت در اعتراضات مخالفين، سكان كشتى انقلاب رنگى را به دست گيرد، اما با دستگيرى وى در اوكراين از طريق پليس بين الملل (اينترپل) به اتهام اختلاس ۷۰ميليون دلارى در زمان رياست مجلس و بازداشت هواداران منتظر وى در فرودگاه مجبور شد تا پس از آزادى عازم لندن شود تا حمايت آمريكا و اروپا را از اعتراضات مخالفين جلب كند. قلى اف كه از رهبران حزب دموكرات جمهورى آذربايجان است، در دهه۹۰ به سمت رياست پارلمان رسيد وحزب متبوع وى در سال۱۹۹۵ در انتخابات پارلمانى موفق به كسب چند كرسى در مجلس شد، ولى يكسال پس از آن حكم بازداشت او به اتهام فساد مالى صادر شد و به خارج از كشور گريخت. به دنبال آن، دولت با برخورد با حزب دموكرات جمهورى آذربايجان، آن را به يكى از پايگاههاى مخالفين بدل كرد و همين امر موجب شد تا رهبران اين حزب از گزينه هاى هدايت تحركات اپوزيسيون و احتمالاً سران انقلاب رنگى به شمار آيند.
«عيسى قنبر» رهبر حزب مساوات - از احزاب سه گانه جبهه اپوزيسيون - رقيب الهام على اف در انتخابات رياست جمهورى سال۲۰۰۳ است كه ادعاى پيروزى در آن انتخابات را دارد و بر اين باور است كه اگر شدت عمل و خشونت دولت باكو و بازداشت اعضاى اپوزيسيون به همراه بى تفاوتى افكار عمومى جهان به اعتراضات گسترده سال۲۰۰۳ نبود، اكنون وى رئيس دولت و رهبر نخستين انقلاب مخملى معرفى مى شد. «على كريم لى» از رهبران حزب جبهه خلق آذربايجان نيز از نزديكان «ابوالفضل ايلچى بيگ» رئيس جمهورى سابق اين كشور به شمار مى آيد. شايد اقدام على اف در بركنارى دو وزير دولت نيز برخاسته از اين احتمال باشد كه رهبران انقلاب از دل دولتهاى پيشين و فعلى سربرمى آورند. رئيس جمهورى آذربايجان در كمتر از ۴۸ساعت، «فرهاد على اف» وزير توسعه اقتصادى و «على انسان اف» وزير بهداشت كه از بنيانگذاران حزب حاكم «آذربايجان نو» (ينى آذربايجان) است را بركنار كرد. اين دومقام به همراه «رفيق على اف» - برادر وزير توسعه اقتصادى و مالك شركت بزرگ نفتى «آذپترول» - متهم شده اند كه به رسول قلى اف براى كودتا عليه دولت على اف يارى رسانده وموافقت كرده اند كه براى اين كودتا ۱/۷ميليون دلار در اختيار وى بگذارند.
على اف در نشستى با اعضاى دولت به وزيران دولتش در خصوص همكارى با اپوزيسيون هشدار داد و گفت: «ما به شما اجازه نخواهيم داد تا در اينجا بنشينيد و با اپوزيسيون توطئه كنيد، به آنها پول بدهيد تا رئيس جمهور را سرنگون كنند. جمهورى آذربايجان رودر رو با تهديدى جدى است و ما با شجاعت، قاطعيت و با مطالعه با آنها روبرو شديم و اين مسأله بايد به همه شما درسهايى داده باشد.» وى با اشاره به افراد دستگير شده، آنها را متهم به همدستى با مافياى بين المللى كرد و تأكيد ورزيد: اقدامات آنها به لحاظ اخلاقى زشت بود و پس از سپرى كردن مدت زمان زيادى در بين ما، از پشت به ما خنجر زدند. از سوى ديگر، مرگ مشكوك دوفعال اپوزيسيون نيز مى توانست با بازسازى مسموميت «ويكتور يوشچنكو» - رهبر انقلاب نارنجى اوكراين - جهت شعله ور شدن زبانه هاى آتش انقلاب باشد، اما اين الگوبردارى نيز به علت تمركز احزاب بر انتخابات و شيوه هاى حساب شده تبليغاتى دولت نتوانست به هدف برسد.
سال گذشته، حسين اف از فعالان مخالفين على اف ترور شد و مراسم خاكسپارى وى با وجود شركت پنج هزار نفر در بازنمايى سناريوى اوكراين به شكست انجاميد. در ماه مه سال جارى، «احترام جليل اف» يكى از مخالفان برجسته اين كشور پس از آزادى از زندان به طرز مشكوكى درگذشت. «اقبال حسينلى» معاون حزب مساوات ادعا كرد: از طريق مشورتهايى كه با پزشكان انجام شده، مشخص شده كه مرگ جليل اف ناشى از پودر ناشناسى بوده است كه از سوى سرويس ها و مأموران ويژه عليه مخالفين مورد استفاده قرار مى گيرد. ولى درخواست كرد تا هيأتى از پزشكان بين المللى تشكيل شود و مرگ مشكوك جليل اف را مورد رسيدگى قرار دهد. اپوزيسيون از بهار سال جارى با برگزارى تظاهرات چندهزار نفرى درخواست خود را مبنى بر برگزارى انتخابات آزاد و كناره گيرى دولت اعلام كرد. برخى از اين تظاهرات، بزرگترين تجمع اعتراضى در تاريخ جمهورى آذربايجان پس از اعتراضات اكتبر سال۲۰۰۳ - انتخابات رياست جمهورى - بود. مخالفين در حالى اين تظاهرات را برگزار كردند كه تجربه اعتراضات به انتخابات پيشين و نمونه هاى گرجستان و اوكراين را در پيش رو داشتند و به تفاوت شيوه هاى اعتراضى خود و نمونه هاى منطقه اى معتقد بودند. «عيسى قنبر» بر اين باور است كه تنها تفاوتى كه ميان انقلاب اوكراين و انقلاب جمهورى آذربايجان وجود دارد، اين است كه رهبران اوكراين در برخورد با شهروندان خود به زور متوسل نشده اند. مخالفين، سركوب تظاهر كنندگان معترض به تقلب در انتخابات سال۲۰۰۳ را كه به پيروزى الهام على اف انجاميد، يادآورى مى كنند كه در جريان آن يك نفر كشته و ۲۰۰نفر زخمى و دهها نفر به حبس هاى سنگين محكوم شدند. اين در حالى است كه اين بار پيشاپيش به در پيش گرفتن قوه قهريه از سوى دولت هشدار دادند و آن را موجب تقويت همبستگى مخالفين مى دانند. اما رفتار دولت على اف در انتخابات اخير تنها از جنس خشونت عريان نبود و با بهره گيرى از شيوه هاى عقيم سازى تهديدهاى احتمالى و مبارزه نرم توانست از وقوع انقلابى كه مى توانست به ساقط شدن حكومت وى بينجامد، جلوگيرى كند.
يك روز قبل از برگزارى انتخابات، حزب دموكرات جمهورى آذربايجان اعلام كرد كه ۱۵مأمور امنيتى به دفتر اين حزب در باكو حمله كرده و علاوه بر بازداشت فرامرز جواداف، مسؤول ستاد انتخاباتى اين فراكسيون، وسايل و اشياى مورد استفاده در تبليغات انتخاباتى را توقيف كرده و با خود برده اند. جبهه خلق نيزاز بازداشت دوساعته «قابيل محمدرضا اف» مسؤول تبليغات حزب خبر داد. واكنش مخالفان دولت به نتايج انتخابات نيز حاكى از ورود به فاز تغيير رژيم با شعار برگزارى انتخابات مجدد و بركنارى دولت است. «على كريم لى» رهبر جبهه خلق با صدور بيانيه اى به حق قانونى براى تغيير نتايج انتخابات و برگزارى انتخابات مجدد اشاره و تأكيدكرد: اگر مقامات به خواسته مردم پاسخ نگويند، ما خواهان تغيير رژيم خواهيم بود ومطمئن هستم كه اين كار انجام خواهد شد. «اسكندر قديم اف» از رهبران حزب دموكراتيك نيز پيشتر هشدار داده بود: مقامات و حكومت بايد اصلاحات دموكراتيك خود را انجام دهند يا اينكه برطبق قانون اساسى آنها را به مرحله انقلاب خواهند راند».
دموكراسى بدون انقلاب
انتظار طرفين خارجى از دولت على اف، سومين ضلع مثلث انتخابات آذربايجان را تشكيل مى دهد كه ناظر به رويكردى از جنس اصلاح رفتار به جاى تغيير رژيم است. به واقع، فهم چنين انتظارى از جانب على اف و تلاش جهت پاسخ به اين مطالبه خارجى رمز بقاى دولت باكو به شمار مى آيد. اپوزيسيون در شرايطى چشم به حمايت غرب از اعتراضات خود عليه على اف دوخته بود كه ميان رويكرد اروپا - آمريكا و خواست مخالفين شكافى به عمق «تغيير در چارچوب» و «تغيير چارچوب» دولت على اف ايجاد شده بود.نقطه اشتراك دو ضلع مخالفين دولت ومراجع خارجى در برگزارى انتخابات آزاد و منصفانه توانست به تمكين دولت به راهكارهاى انبساطى در انتخابات بينجامد. اما اپوزيسيون در تحليل شرايط خود با پيش فرض تخطى دولت از برگزارى انتخاباتى سالم وارد ميدان مبارزه شد وتغيير دولت را گام آتى خود عنوان كرد در صورتى كه آمريكا و اروپا ضمن فشار بر دولت الهام على اف ، فرض را بر گشايش در انتخابات دانسته و سقف مطالبه خود را تحولى مثبت، رو به جلو و دموكراتيك عنوان كرده است، نه سقوط دولت وى.
موضع آمريكا در اين باره ، برقرارى ثبات درازمدت با استقرار دموكراسى و اصلاحات اقتصادى از طريق انتخاباتى عادلانه بود و حتى در قطعنامه كنگره آمريكا كه با ۳۱۶ رأى موافق ويك رأى مخالف درمجلس نمايندگان به تصويب رسيد، از دولت جمهورى آذربايجان درخواست شد زمينه شركت همه جناح هاى سياسى و احزاب مخالف در انتخابات پارلمانى را فراهم كند. كنگره آمريكا ضمن انتقاد شديد از دولت باكو به علت تقلب و تخلف در انتخابات رياست جمهورى سال ۲۰۰۳ و سركوبى مخالفان خود، بر لزوم تأمين شرايط مساوى براى نامزدهاى كليه احزاب سياسى تأكيدكرد. واشنگتن علاوه بر اين موضع، از يارى نهادهاى غيردولتى از قبيل انستيتوى دموكراسى ملى و انستيتوى جمهوريخواهان به دولت جمهورى آذربايجان براى برگزارى انتخابات عادلانه پرده برداشت و «تام لانتوس» نماينده و عضو كميته روابط خارجى كنگره آمريكا نيز برگزارى انتخابات عادلانه ودموكراتيك را در جهت خواست ايالات متحده مبنى بر ثبات پايدار در جمهورى آذربايجان عنوان كرد.
غفلت اپوزيسيون از اين فراز از خواست غرب، يكى از عوامل ناكامى آنان در كسب حمايت نيروهاى برون مرزى بود.در عين حال، همخوانى جهت انتظارات اروپا با خواست آمريكا عملاً سمت و سوى فشارهاى خارجى را به حفظ دولت على اف با نرمش هاى دموكراتيك سوق مى داد و اين امرى بود كه دولت باكو تا حدودى به آن تن داد، ولى نيروهاى اپوزيسيون مصرانه وقوع انقلاب مسالمت آميز به جاى حفظ ثبات را مورد تأكيد قرار دادند. اين در حاليست كه روزنامه «ينى مساوات» ارگان مطبوعاتى حزب مساوات، برنامه آمريكا را تغيير قدرت در جمهورى آذربايجان بيان كرد و به تماس هاى واشنگتن با احزاب مخالف اشاره و ابراز عقيده كرد: اين امرگاهى براى كنترل انتخابات پارلمانى و ايجاد زمينه انتقال مسالمت آميز قدرت دراين جمهورى قفقاز است. از سوى ديگر «مادلين آلبرايت» ، وزير امور خارجه اسبق آمريكا و رئيس هيأت مديره «مؤسسه دموكراسى ملى» كه نهاد متبوعش متهم به حمايت از «انقلابيون» گرجستان، اوكراين و قرقيزستان است ، به صراحت با بروز انقلاب مخملى در جمهورى آذربايجان مخالفت كرد و آنگونه كه كنگره آمريكا اعلام كرد، به يارى على اف براى برگزارى انتخاباتى دموكراتيك شتافت. آلبرايت كه تابستان سال جارى براى ديدار دو روزه راهى جمهورى آذربايجان شده بود، ابراز اميدوارى كرد كه انتخابات پارلمانى در فضايى آزاد و دموكراتيك برگزار شود واظهار داشت: در ديدار با رهبران گروه ها و مقامات، آنها پايبندى خود را به برگزارى انتخابات آزاد و دموكراتيك اعلام كردند و جمهورى آذربايجان را با اميد پيشرفت اين كشور از طريق روش هاى مسالمت آميز ترك مى كنم.
«جورج سوروس» رئيس مؤسسه جامعه باز كه نقش وى در سازماندهى و آموزش مخالفان اوكراين درجريان انقلاب نارنجى اين كشور افشا شده است نيز موضعى مشابه آلبرايت اتخاذ كرد و گفت: جمهورى آذربايجان غنى از نفت، بايد نشان دهد كه مى تواند دموكراسى را دركشور خود پياده كند و نيازى به وقوع انقلاب در آن نيست. وى با اشاره به انقلاب هاى رنگى در سه كشور منطقه، گرجستان را در صحنه دموكراتيزاسيون تا حدودى موفق دانست، اما اوكراين را درحال تجربه مسائل و مشكلات و قرقيزستان را در وضعيت خطرناك خواند و بر اين اساس، نتيجه گيرى كرد: ممكن است جمهورى آذربايجان بدون چنين سناريويى به دموكراسى دست يابد. «ترى ديويس» دبير كل شوراى اروپا هم در ديدار از باكو اعلام كرد كه انتظار نمى رود در اين كشور انقلابى رخ دهد.
تأكيد اروپا و آمريكا بر حفظ ثبات جمهورى آذربايجان و تفاوت فاحش موضع گيرى كنشگران خارجى در خصوص انتخابات آذربايجان درمقايسه با انتخابات گرجستان ، اوكراين و قرقيزستان مى تواند به علت شرايط ژئوپلتيك و استراتژيك باكو براى واشنگتن نيز باشد. جمهورى آذربايجان همسايه ايران و روسيه و جزو فعالترين كشورها در منطقه در طرح آمريكامبنى بر مبارزه با تروريسم است. اين كشور با امضاى ۱۲ توافقنامه بين المللى مبارزه با تروريسم و اعزام ۱۵۰ نيرو به عراق پس از اشغال اين كشور عملاً به يكى از حاميان منطقه اى آمريكا مبدل شد. علاوه بر آن، مبدأ خط لوله نفت باكو - تفليس - جيحان است كه روزانه ۱/۶ ميليون بشكه نفت استخراجى از چاه هاى ساحلى درياى خزر را به نفتكش هاى درياى مديترانه منتقل مى كند. از منظر كاخ سفيد، جمهورى آذربايجان نقطه ثبات در حوزه خزر است و برقرارى ثبات آن در حفظ موازنه اقتصادى - نظامى منطقه قفقاز از اهميت بسزايى برخوردار است.
ضد انقلاب على اف
الهام على اف درشرايطى ، نخستين انتخابات دوره رياست جمهورى خود را برگزار كردكه فشارهاى غرب مبنى بر برگزارى انتخابات عادلانه و تغيير مكانيسم هاى انتخاباتى در اين كشور رادرك كرده و از ديگر سو، تلاش جهت محدودسازى ارتباط مخالفين با هواداران خود و ايراد اتهام فساد مالى به بركنار شدگان از دولت را به موازات يكديگر پيش برده است. برآيند اين تحركات، قول على اف مبنى بر برگزارى انتخابات منصفانه و شفاف و ايجاد شرايط مساوى براى رأى دادن تمامى شهروندان اين كشور و نرمش هاى محدود در مكانيسم هاى انتخاباتى بود. على اف با تأكيد بر اينكه احتمال وقوع انقلاب رنگين در جمهورى آذربايجان وجود ندارد، كوشيد تا حكومت خود را داراى مشروعيت مردمى جلوه دهد و در مقابل اپوزيسيون را به دليل آنچه دست داشتن در خشونت هاى سال ۲۰۰۳ و ارتباط با حكومت سابق اين كشور خواند، فاقد محبوبيت معرفى كند.
رئيس جمهورى آذربايجان در انتخابات اخير نيز كوشيد با تكرار سناريوى اعلام شليك اول از جانب مخالفين، اپوزيسيون را مسؤول ناآرامى هاى باكو بخواند و با مديريت بحران، كنترل اعتراضات را در دست گيرد. وى محدوديت هاى ايجاد شده براى مخالفانش را انكار كرد، اما اين تضييقات را ناشى از رفتار خود آنان دانست و گفت: «وقتى تبليغات آغاز شد مشكلى در كارنبود، تمام احزاب سياسى بدون هيچ مشكلى شروع به برگزارى اجتماعات تبليغاتى كردند، در باكو هم جريان به همين منوال بود، اما به تدريج، احزاب اپوزيسيون رويه اى مبارزه طلبانه در پيش گرفتند.اپوزيسيون بايد رفتارش قانونى باشد». اتهام به مخالفان و انبساط در شرايط انتخابات پالس مثبت به انتظارات كنشگران خارجى و زمينه ساز حفظ دولت - با وجود تقلب در رأى گيرى روز ۶ نوامبر - بود. «اليزابت جونز» مشاور وزير خارجه آمريكا در امور اروپا و آسيا در سالهاى ۲۰۰۵ - ۲۰۰۱ با اشاره به هدف دولت باكو در تضمين محيط سالم انتخاباتى گفت: اقدامات دولت على اف براى انتخابات دلگرم كننده است كه شامل كارهاى زير مى شود: صدور اجازه براى تظاهرات مخالفان، راه اندازى يك شبكه تلويزيونى عمومى كه تمام نامزدها بتوانند در آن به طور رايگان برنامه تبليغاتى داشته باشند، افزايش ثبت نام نامزدها از سازمان هاى غيردولتى و احزاب سياسى، به روز كردن مداوم اطلاعات وب سايت كميسيون مركزى انتخابات نظير فهرست كامل رأى دهندگان، افزايش فرصت ثبت نام براى تمامى نامزدها. در حالى كه در انتخابات امسال بيش از ۲۰۰۰ نامزد براى ۱۲۵ كرسى مجلس رقابت مى كنند، در انتخابات گذشته تنها ۴۰۰ نامزد حضور داشتند.
گرچه سركوب تظاهركنندگان وانجام تخلفات از ديد ناظران خارجى مغفول نمانده اند، اما نشانه ها دال بر تغيير اين رويه در چارچوب دولت على اف است. با پيروزى حزب «آذربايجان نو» به رهبرى على اف كه منجر به كسب ۶۳ كرسى از ۱۲۵ كرسى پارلمان شد، آمريكا از تقلب و نقض استانداردهاى عمده در آن خبرداد و خواهان انجام تحقيقاتى در اين زمينه شد. «آدام ارلى» سخنگوى وزارت امور خارجه آمريكا با اعلام برخى پيشرفت ها در انتخابات جمهورى آذربايجان مانند اجازه ثبت نام به تعداد زيادى از نامزدها، افزايش دستيابى به رسانه ها و آزادى عمل بيشترناظران خارجى از تقلب و ناهنجارى هاى رخ داده انتقاد كرد و آن را نگران كننده خواند.اتحاديه اروپا و ناتو نيز از منتقدان برگزارى انتخابات در مرحله اجراى آن هستند.
انتخابات پارلمانى جمهورى آذربايجان الگوى ديگرى از فرايند دموكراتيزاسيون هدايت شده در منطقه قفقاز است كه با افزايش فشارها واحتمال رخداد انقلابى رنگى، فرايندهاى انتخاباتى را به سمت نرمش بيشتر و دولت ها را به سوى رفتارى نرم خويانه تر فرا مى خواند. از اين پس در كنار دومينوى انقلاب هاى رنگى، برگزارى انتخابات نسبتاً دموكراتيك، چه در حوزه تبليغات - شرايط مساوى براى كليه احزاب - و چه در حوزه اجرا - شمارش آرا، روندى است كه در انتظار دولت هاى منطقه خواهد بود.
تحولات سياسى اروپاى شرقى در دهه۱۹۸۰ و خروج از استيلاى كمونيسم كه پيش زمينه فروپاشى بنيانهاى اتحاد جماهير شوروى در سپتامبر۹۱ بود، دگرديسى دموكراتيك در خاورميانه پس از رخداد تروريستى ۱۱سپتامبر و ديرتر از آن انقلابهاى رنگى در كشورهاى آسياى مركزى و قفقاز، نمونه هاى دو دهه اخير از دومينوى سياسى هستند كه به نسخه واحدى از چگونگى اعمال تغييرات هدفمند براى حوزه هاى پيرامونى تعبير مى شود. در اين ميان، فارغ از «جهت انتظارات» از خارج و «پاسخ مطالبات» در داخل، نگاهها به «تكرار ابتكارات» كشورهاى پيرامونى و گاه تقليد اقدامات آنها معطوف مى شود و كنشگران عرصه سياسى بدون برآورد حسابگرانه از زمينه ها و احتمالات مشى «هدف محور» را جايگزين خط سير «رفتار نگر» مى كنند.
تحولات عميق سياسى در آسياى مركزى و قفقاز و وقوع انقلابهاى مخملين در گرجستان، اوكراين و قزقيزستان جلوه جديدى از دگرديسى هاى منطقه اى است كه با دو ويژگى توالى اندك زمانى و تساوى احتمال وقوع در اين حوزه جغرافيايى، تبديل به پديده اى در حال گسترش و در عين حال در شرف آزمايش شده است. انتخابات پارلمانى جمهورى آذربايجان در روز ۶نوامبر (۱۵آبان) واجد ويژگى هايى بود كه موجب شد حساسيت هاى منطقه اى و بين المللى را برانگيزد و پيامدهاى اعلام نتايج رأى گيرى را در سرنوشت اين كشور نفت خيز حائز اهميت گرداند. اين ويژگى ها عمدتاً به علت الگوبردارى اپوزيسيون از انقلابهاى رنگى منطقه و حتى اعلام پيشاپيش قصد انجام آن، تحركات گسترده «الهام على اف» رئيس جمهورى اين كشور در خلق آرايش سياسى نوين در آستانه انتخابات و انتظارات دولتهاى خارجى و مراجع بين المللى از دولت باكو، جمهورى آذربايجان را به سمت قرار گرفتن در موقعيت مصنوعى يك انقلاب مخملين سوق داده بود و از اين روست كه احتمال توقف قطارى كه از گرجستان آغاز شده و پس از گذر از اوكراين و قرقيزستان سرگردان مانده است، در ايستگاه جمهورى آذربايجان تا بدان حد تقويت شد كه على اف به انجام ضدانقلاب و مراجع بين المللى به بيان ناكارآمدى وقوع انقلاب پرداختند.
انقلاب مورد اشاره در جمهورى آذربايجان از آن رو، مصنوعى توصيف مى شود كه بدون برآورد احتمالات و ارزيابى شرايط وقوع آن، دولت و اپوزيسيون با متهم كردن يكديگر به نقض قواعد بازى، سعى در موجه جلوه دادن اقدامات خود داشته و نه اپوزيسيون ارزيابى مشخصى از چگونگى حمايت مراجع برون مرزى از اعتراضات خود داشت و نه دولت به آسانى از اين پيچ لغزنده جان سالم به در برد. آنها دانسته به استقبال انقلابى فرضى رفتند كه اردوگاه مخالفين وقوعش را حتمى مى دانست و دولت احتمالش را ضعيف، اما تلاش هر دو ناظر به آن بود كه يكى به سختى درصدد سزارين نطفه اى مرده از بطن يك حركت پيش ساخته بود و ديگرى، با مشقت، زمينه هاى زايش را نابود و با اعلام اينكه احتمال وقوع انقلاب در جمهورى آذربايجان وجود ندارد، از رويارويى با مخالفين نيز اجتناب كرد.
واكارى رفتار سه نيروى دولت، اپوزيسيون و غرب بيانگر آن است كه برآيند اعمال اين سه ضلع در سطح مثلث به انقلاب رنگى ديگرى منتج نخواهد شد. گرچه اين قاعده منحصر به رخدادهاى انتخابات پارلمانى است و در آينده، احتمال قدرت گيرى ضلع مخالفين و همگرايى آن با نيروى خارجى مى تواند ورق را عليه دولت و به نفع يك انقلاب و يا تحول عمقى دموكراتيك برگرداند.
شكست الگوى اوكراينى
با اتحاد سه حزب مساوات، جبهه خلق و دموكرات، بلوك اپوزيسيون دولت الهام على اف به نام «آزادليق» شكل گرفت. بين خيزيش نيروى مخالفين جمهورى در آذربايجان با نمونه هاى گرجستان، اوكراين و قرقيزستان مشابهت هاى زيادى ديده مى شود؛ يكى، انتخاب يك رنگ به منزله سمبل انقلاب است كه در اين مورد، مخالفين حتى رنگ انقلاب اوكراين را به عاريت گرفتند، پرچم، پارچه، روبان، كراوات و لباسهاى نارنجى همانند انقلابيون نارنجى پوش اوكراين به اردوگاه مخالفان راه يافت و از اين روست كه على اف در ضد حمله اى عجيب دستور ممنوعيت فروش پارچه هاى نارنجى در كشور را صادر كرد و اولين واكنش هاى دولت به تحركات اپوزيسيون را به نمايش گذاشت. ديگرى، به صحنه آمدن رهبران اپوزيسيون از رديف مقامات سابق اين كشور است كه از دو امتياز شهرت در عرصه افكار عمومى و ارتباط با شخصيت هاى خارجى و مقامات غربى برخوردارند.
الگوبردارى اپوزيسيون از انقلابهاى سه گانه رخ داده در منطقه حاكى از آن است كه به رغم باور به خانه تكانى كاخ هاى قدرت از بازماندگان اتحاد شوروى، رهبران جديد خود تجربه و سابقه فعاليت در دولتهاى پيشين را دارند و انتخاب رهبران اپوزيسيون از اين طيف ناظر به پيشينه حكومتى اين چهره هاست. «رسول قلى اف» رئيس پيشين پارلمان جمهورى آذربايجان كه در آمريكا در تبعيد به سر مى برد، راهى جمهورى آذربايجان شد تا با شركت در اعتراضات مخالفين، سكان كشتى انقلاب رنگى را به دست گيرد، اما با دستگيرى وى در اوكراين از طريق پليس بين الملل (اينترپل) به اتهام اختلاس ۷۰ميليون دلارى در زمان رياست مجلس و بازداشت هواداران منتظر وى در فرودگاه مجبور شد تا پس از آزادى عازم لندن شود تا حمايت آمريكا و اروپا را از اعتراضات مخالفين جلب كند. قلى اف كه از رهبران حزب دموكرات جمهورى آذربايجان است، در دهه۹۰ به سمت رياست پارلمان رسيد وحزب متبوع وى در سال۱۹۹۵ در انتخابات پارلمانى موفق به كسب چند كرسى در مجلس شد، ولى يكسال پس از آن حكم بازداشت او به اتهام فساد مالى صادر شد و به خارج از كشور گريخت. به دنبال آن، دولت با برخورد با حزب دموكرات جمهورى آذربايجان، آن را به يكى از پايگاههاى مخالفين بدل كرد و همين امر موجب شد تا رهبران اين حزب از گزينه هاى هدايت تحركات اپوزيسيون و احتمالاً سران انقلاب رنگى به شمار آيند.
«عيسى قنبر» رهبر حزب مساوات - از احزاب سه گانه جبهه اپوزيسيون - رقيب الهام على اف در انتخابات رياست جمهورى سال۲۰۰۳ است كه ادعاى پيروزى در آن انتخابات را دارد و بر اين باور است كه اگر شدت عمل و خشونت دولت باكو و بازداشت اعضاى اپوزيسيون به همراه بى تفاوتى افكار عمومى جهان به اعتراضات گسترده سال۲۰۰۳ نبود، اكنون وى رئيس دولت و رهبر نخستين انقلاب مخملى معرفى مى شد. «على كريم لى» از رهبران حزب جبهه خلق آذربايجان نيز از نزديكان «ابوالفضل ايلچى بيگ» رئيس جمهورى سابق اين كشور به شمار مى آيد. شايد اقدام على اف در بركنارى دو وزير دولت نيز برخاسته از اين احتمال باشد كه رهبران انقلاب از دل دولتهاى پيشين و فعلى سربرمى آورند. رئيس جمهورى آذربايجان در كمتر از ۴۸ساعت، «فرهاد على اف» وزير توسعه اقتصادى و «على انسان اف» وزير بهداشت كه از بنيانگذاران حزب حاكم «آذربايجان نو» (ينى آذربايجان) است را بركنار كرد. اين دومقام به همراه «رفيق على اف» - برادر وزير توسعه اقتصادى و مالك شركت بزرگ نفتى «آذپترول» - متهم شده اند كه به رسول قلى اف براى كودتا عليه دولت على اف يارى رسانده وموافقت كرده اند كه براى اين كودتا ۱/۷ميليون دلار در اختيار وى بگذارند.
على اف در نشستى با اعضاى دولت به وزيران دولتش در خصوص همكارى با اپوزيسيون هشدار داد و گفت: «ما به شما اجازه نخواهيم داد تا در اينجا بنشينيد و با اپوزيسيون توطئه كنيد، به آنها پول بدهيد تا رئيس جمهور را سرنگون كنند. جمهورى آذربايجان رودر رو با تهديدى جدى است و ما با شجاعت، قاطعيت و با مطالعه با آنها روبرو شديم و اين مسأله بايد به همه شما درسهايى داده باشد.» وى با اشاره به افراد دستگير شده، آنها را متهم به همدستى با مافياى بين المللى كرد و تأكيد ورزيد: اقدامات آنها به لحاظ اخلاقى زشت بود و پس از سپرى كردن مدت زمان زيادى در بين ما، از پشت به ما خنجر زدند. از سوى ديگر، مرگ مشكوك دوفعال اپوزيسيون نيز مى توانست با بازسازى مسموميت «ويكتور يوشچنكو» - رهبر انقلاب نارنجى اوكراين - جهت شعله ور شدن زبانه هاى آتش انقلاب باشد، اما اين الگوبردارى نيز به علت تمركز احزاب بر انتخابات و شيوه هاى حساب شده تبليغاتى دولت نتوانست به هدف برسد.
سال گذشته، حسين اف از فعالان مخالفين على اف ترور شد و مراسم خاكسپارى وى با وجود شركت پنج هزار نفر در بازنمايى سناريوى اوكراين به شكست انجاميد. در ماه مه سال جارى، «احترام جليل اف» يكى از مخالفان برجسته اين كشور پس از آزادى از زندان به طرز مشكوكى درگذشت. «اقبال حسينلى» معاون حزب مساوات ادعا كرد: از طريق مشورتهايى كه با پزشكان انجام شده، مشخص شده كه مرگ جليل اف ناشى از پودر ناشناسى بوده است كه از سوى سرويس ها و مأموران ويژه عليه مخالفين مورد استفاده قرار مى گيرد. ولى درخواست كرد تا هيأتى از پزشكان بين المللى تشكيل شود و مرگ مشكوك جليل اف را مورد رسيدگى قرار دهد. اپوزيسيون از بهار سال جارى با برگزارى تظاهرات چندهزار نفرى درخواست خود را مبنى بر برگزارى انتخابات آزاد و كناره گيرى دولت اعلام كرد. برخى از اين تظاهرات، بزرگترين تجمع اعتراضى در تاريخ جمهورى آذربايجان پس از اعتراضات اكتبر سال۲۰۰۳ - انتخابات رياست جمهورى - بود. مخالفين در حالى اين تظاهرات را برگزار كردند كه تجربه اعتراضات به انتخابات پيشين و نمونه هاى گرجستان و اوكراين را در پيش رو داشتند و به تفاوت شيوه هاى اعتراضى خود و نمونه هاى منطقه اى معتقد بودند. «عيسى قنبر» بر اين باور است كه تنها تفاوتى كه ميان انقلاب اوكراين و انقلاب جمهورى آذربايجان وجود دارد، اين است كه رهبران اوكراين در برخورد با شهروندان خود به زور متوسل نشده اند. مخالفين، سركوب تظاهر كنندگان معترض به تقلب در انتخابات سال۲۰۰۳ را كه به پيروزى الهام على اف انجاميد، يادآورى مى كنند كه در جريان آن يك نفر كشته و ۲۰۰نفر زخمى و دهها نفر به حبس هاى سنگين محكوم شدند. اين در حالى است كه اين بار پيشاپيش به در پيش گرفتن قوه قهريه از سوى دولت هشدار دادند و آن را موجب تقويت همبستگى مخالفين مى دانند. اما رفتار دولت على اف در انتخابات اخير تنها از جنس خشونت عريان نبود و با بهره گيرى از شيوه هاى عقيم سازى تهديدهاى احتمالى و مبارزه نرم توانست از وقوع انقلابى كه مى توانست به ساقط شدن حكومت وى بينجامد، جلوگيرى كند.
يك روز قبل از برگزارى انتخابات، حزب دموكرات جمهورى آذربايجان اعلام كرد كه ۱۵مأمور امنيتى به دفتر اين حزب در باكو حمله كرده و علاوه بر بازداشت فرامرز جواداف، مسؤول ستاد انتخاباتى اين فراكسيون، وسايل و اشياى مورد استفاده در تبليغات انتخاباتى را توقيف كرده و با خود برده اند. جبهه خلق نيزاز بازداشت دوساعته «قابيل محمدرضا اف» مسؤول تبليغات حزب خبر داد. واكنش مخالفان دولت به نتايج انتخابات نيز حاكى از ورود به فاز تغيير رژيم با شعار برگزارى انتخابات مجدد و بركنارى دولت است. «على كريم لى» رهبر جبهه خلق با صدور بيانيه اى به حق قانونى براى تغيير نتايج انتخابات و برگزارى انتخابات مجدد اشاره و تأكيدكرد: اگر مقامات به خواسته مردم پاسخ نگويند، ما خواهان تغيير رژيم خواهيم بود ومطمئن هستم كه اين كار انجام خواهد شد. «اسكندر قديم اف» از رهبران حزب دموكراتيك نيز پيشتر هشدار داده بود: مقامات و حكومت بايد اصلاحات دموكراتيك خود را انجام دهند يا اينكه برطبق قانون اساسى آنها را به مرحله انقلاب خواهند راند».
دموكراسى بدون انقلاب
انتظار طرفين خارجى از دولت على اف، سومين ضلع مثلث انتخابات آذربايجان را تشكيل مى دهد كه ناظر به رويكردى از جنس اصلاح رفتار به جاى تغيير رژيم است. به واقع، فهم چنين انتظارى از جانب على اف و تلاش جهت پاسخ به اين مطالبه خارجى رمز بقاى دولت باكو به شمار مى آيد. اپوزيسيون در شرايطى چشم به حمايت غرب از اعتراضات خود عليه على اف دوخته بود كه ميان رويكرد اروپا - آمريكا و خواست مخالفين شكافى به عمق «تغيير در چارچوب» و «تغيير چارچوب» دولت على اف ايجاد شده بود.نقطه اشتراك دو ضلع مخالفين دولت ومراجع خارجى در برگزارى انتخابات آزاد و منصفانه توانست به تمكين دولت به راهكارهاى انبساطى در انتخابات بينجامد. اما اپوزيسيون در تحليل شرايط خود با پيش فرض تخطى دولت از برگزارى انتخاباتى سالم وارد ميدان مبارزه شد وتغيير دولت را گام آتى خود عنوان كرد در صورتى كه آمريكا و اروپا ضمن فشار بر دولت الهام على اف ، فرض را بر گشايش در انتخابات دانسته و سقف مطالبه خود را تحولى مثبت، رو به جلو و دموكراتيك عنوان كرده است، نه سقوط دولت وى.
موضع آمريكا در اين باره ، برقرارى ثبات درازمدت با استقرار دموكراسى و اصلاحات اقتصادى از طريق انتخاباتى عادلانه بود و حتى در قطعنامه كنگره آمريكا كه با ۳۱۶ رأى موافق ويك رأى مخالف درمجلس نمايندگان به تصويب رسيد، از دولت جمهورى آذربايجان درخواست شد زمينه شركت همه جناح هاى سياسى و احزاب مخالف در انتخابات پارلمانى را فراهم كند. كنگره آمريكا ضمن انتقاد شديد از دولت باكو به علت تقلب و تخلف در انتخابات رياست جمهورى سال ۲۰۰۳ و سركوبى مخالفان خود، بر لزوم تأمين شرايط مساوى براى نامزدهاى كليه احزاب سياسى تأكيدكرد. واشنگتن علاوه بر اين موضع، از يارى نهادهاى غيردولتى از قبيل انستيتوى دموكراسى ملى و انستيتوى جمهوريخواهان به دولت جمهورى آذربايجان براى برگزارى انتخابات عادلانه پرده برداشت و «تام لانتوس» نماينده و عضو كميته روابط خارجى كنگره آمريكا نيز برگزارى انتخابات عادلانه ودموكراتيك را در جهت خواست ايالات متحده مبنى بر ثبات پايدار در جمهورى آذربايجان عنوان كرد.
غفلت اپوزيسيون از اين فراز از خواست غرب، يكى از عوامل ناكامى آنان در كسب حمايت نيروهاى برون مرزى بود.در عين حال، همخوانى جهت انتظارات اروپا با خواست آمريكا عملاً سمت و سوى فشارهاى خارجى را به حفظ دولت على اف با نرمش هاى دموكراتيك سوق مى داد و اين امرى بود كه دولت باكو تا حدودى به آن تن داد، ولى نيروهاى اپوزيسيون مصرانه وقوع انقلاب مسالمت آميز به جاى حفظ ثبات را مورد تأكيد قرار دادند. اين در حاليست كه روزنامه «ينى مساوات» ارگان مطبوعاتى حزب مساوات، برنامه آمريكا را تغيير قدرت در جمهورى آذربايجان بيان كرد و به تماس هاى واشنگتن با احزاب مخالف اشاره و ابراز عقيده كرد: اين امرگاهى براى كنترل انتخابات پارلمانى و ايجاد زمينه انتقال مسالمت آميز قدرت دراين جمهورى قفقاز است. از سوى ديگر «مادلين آلبرايت» ، وزير امور خارجه اسبق آمريكا و رئيس هيأت مديره «مؤسسه دموكراسى ملى» كه نهاد متبوعش متهم به حمايت از «انقلابيون» گرجستان، اوكراين و قرقيزستان است ، به صراحت با بروز انقلاب مخملى در جمهورى آذربايجان مخالفت كرد و آنگونه كه كنگره آمريكا اعلام كرد، به يارى على اف براى برگزارى انتخاباتى دموكراتيك شتافت. آلبرايت كه تابستان سال جارى براى ديدار دو روزه راهى جمهورى آذربايجان شده بود، ابراز اميدوارى كرد كه انتخابات پارلمانى در فضايى آزاد و دموكراتيك برگزار شود واظهار داشت: در ديدار با رهبران گروه ها و مقامات، آنها پايبندى خود را به برگزارى انتخابات آزاد و دموكراتيك اعلام كردند و جمهورى آذربايجان را با اميد پيشرفت اين كشور از طريق روش هاى مسالمت آميز ترك مى كنم.
«جورج سوروس» رئيس مؤسسه جامعه باز كه نقش وى در سازماندهى و آموزش مخالفان اوكراين درجريان انقلاب نارنجى اين كشور افشا شده است نيز موضعى مشابه آلبرايت اتخاذ كرد و گفت: جمهورى آذربايجان غنى از نفت، بايد نشان دهد كه مى تواند دموكراسى را دركشور خود پياده كند و نيازى به وقوع انقلاب در آن نيست. وى با اشاره به انقلاب هاى رنگى در سه كشور منطقه، گرجستان را در صحنه دموكراتيزاسيون تا حدودى موفق دانست، اما اوكراين را درحال تجربه مسائل و مشكلات و قرقيزستان را در وضعيت خطرناك خواند و بر اين اساس، نتيجه گيرى كرد: ممكن است جمهورى آذربايجان بدون چنين سناريويى به دموكراسى دست يابد. «ترى ديويس» دبير كل شوراى اروپا هم در ديدار از باكو اعلام كرد كه انتظار نمى رود در اين كشور انقلابى رخ دهد.
تأكيد اروپا و آمريكا بر حفظ ثبات جمهورى آذربايجان و تفاوت فاحش موضع گيرى كنشگران خارجى در خصوص انتخابات آذربايجان درمقايسه با انتخابات گرجستان ، اوكراين و قرقيزستان مى تواند به علت شرايط ژئوپلتيك و استراتژيك باكو براى واشنگتن نيز باشد. جمهورى آذربايجان همسايه ايران و روسيه و جزو فعالترين كشورها در منطقه در طرح آمريكامبنى بر مبارزه با تروريسم است. اين كشور با امضاى ۱۲ توافقنامه بين المللى مبارزه با تروريسم و اعزام ۱۵۰ نيرو به عراق پس از اشغال اين كشور عملاً به يكى از حاميان منطقه اى آمريكا مبدل شد. علاوه بر آن، مبدأ خط لوله نفت باكو - تفليس - جيحان است كه روزانه ۱/۶ ميليون بشكه نفت استخراجى از چاه هاى ساحلى درياى خزر را به نفتكش هاى درياى مديترانه منتقل مى كند. از منظر كاخ سفيد، جمهورى آذربايجان نقطه ثبات در حوزه خزر است و برقرارى ثبات آن در حفظ موازنه اقتصادى - نظامى منطقه قفقاز از اهميت بسزايى برخوردار است.
ضد انقلاب على اف
الهام على اف درشرايطى ، نخستين انتخابات دوره رياست جمهورى خود را برگزار كردكه فشارهاى غرب مبنى بر برگزارى انتخابات عادلانه و تغيير مكانيسم هاى انتخاباتى در اين كشور رادرك كرده و از ديگر سو، تلاش جهت محدودسازى ارتباط مخالفين با هواداران خود و ايراد اتهام فساد مالى به بركنار شدگان از دولت را به موازات يكديگر پيش برده است. برآيند اين تحركات، قول على اف مبنى بر برگزارى انتخابات منصفانه و شفاف و ايجاد شرايط مساوى براى رأى دادن تمامى شهروندان اين كشور و نرمش هاى محدود در مكانيسم هاى انتخاباتى بود. على اف با تأكيد بر اينكه احتمال وقوع انقلاب رنگين در جمهورى آذربايجان وجود ندارد، كوشيد تا حكومت خود را داراى مشروعيت مردمى جلوه دهد و در مقابل اپوزيسيون را به دليل آنچه دست داشتن در خشونت هاى سال ۲۰۰۳ و ارتباط با حكومت سابق اين كشور خواند، فاقد محبوبيت معرفى كند.
رئيس جمهورى آذربايجان در انتخابات اخير نيز كوشيد با تكرار سناريوى اعلام شليك اول از جانب مخالفين، اپوزيسيون را مسؤول ناآرامى هاى باكو بخواند و با مديريت بحران، كنترل اعتراضات را در دست گيرد. وى محدوديت هاى ايجاد شده براى مخالفانش را انكار كرد، اما اين تضييقات را ناشى از رفتار خود آنان دانست و گفت: «وقتى تبليغات آغاز شد مشكلى در كارنبود، تمام احزاب سياسى بدون هيچ مشكلى شروع به برگزارى اجتماعات تبليغاتى كردند، در باكو هم جريان به همين منوال بود، اما به تدريج، احزاب اپوزيسيون رويه اى مبارزه طلبانه در پيش گرفتند.اپوزيسيون بايد رفتارش قانونى باشد». اتهام به مخالفان و انبساط در شرايط انتخابات پالس مثبت به انتظارات كنشگران خارجى و زمينه ساز حفظ دولت - با وجود تقلب در رأى گيرى روز ۶ نوامبر - بود. «اليزابت جونز» مشاور وزير خارجه آمريكا در امور اروپا و آسيا در سالهاى ۲۰۰۵ - ۲۰۰۱ با اشاره به هدف دولت باكو در تضمين محيط سالم انتخاباتى گفت: اقدامات دولت على اف براى انتخابات دلگرم كننده است كه شامل كارهاى زير مى شود: صدور اجازه براى تظاهرات مخالفان، راه اندازى يك شبكه تلويزيونى عمومى كه تمام نامزدها بتوانند در آن به طور رايگان برنامه تبليغاتى داشته باشند، افزايش ثبت نام نامزدها از سازمان هاى غيردولتى و احزاب سياسى، به روز كردن مداوم اطلاعات وب سايت كميسيون مركزى انتخابات نظير فهرست كامل رأى دهندگان، افزايش فرصت ثبت نام براى تمامى نامزدها. در حالى كه در انتخابات امسال بيش از ۲۰۰۰ نامزد براى ۱۲۵ كرسى مجلس رقابت مى كنند، در انتخابات گذشته تنها ۴۰۰ نامزد حضور داشتند.
گرچه سركوب تظاهركنندگان وانجام تخلفات از ديد ناظران خارجى مغفول نمانده اند، اما نشانه ها دال بر تغيير اين رويه در چارچوب دولت على اف است. با پيروزى حزب «آذربايجان نو» به رهبرى على اف كه منجر به كسب ۶۳ كرسى از ۱۲۵ كرسى پارلمان شد، آمريكا از تقلب و نقض استانداردهاى عمده در آن خبرداد و خواهان انجام تحقيقاتى در اين زمينه شد. «آدام ارلى» سخنگوى وزارت امور خارجه آمريكا با اعلام برخى پيشرفت ها در انتخابات جمهورى آذربايجان مانند اجازه ثبت نام به تعداد زيادى از نامزدها، افزايش دستيابى به رسانه ها و آزادى عمل بيشترناظران خارجى از تقلب و ناهنجارى هاى رخ داده انتقاد كرد و آن را نگران كننده خواند.اتحاديه اروپا و ناتو نيز از منتقدان برگزارى انتخابات در مرحله اجراى آن هستند.
انتخابات پارلمانى جمهورى آذربايجان الگوى ديگرى از فرايند دموكراتيزاسيون هدايت شده در منطقه قفقاز است كه با افزايش فشارها واحتمال رخداد انقلابى رنگى، فرايندهاى انتخاباتى را به سمت نرمش بيشتر و دولت ها را به سوى رفتارى نرم خويانه تر فرا مى خواند. از اين پس در كنار دومينوى انقلاب هاى رنگى، برگزارى انتخابات نسبتاً دموكراتيك، چه در حوزه تبليغات - شرايط مساوى براى كليه احزاب - و چه در حوزه اجرا - شمارش آرا، روندى است كه در انتظار دولت هاى منطقه خواهد بود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید