محیط زیست در دو سال گذشته؛ از حذف بنزین پتروشیمی تا لایحه هوای پاک

آفتاب‌‌نیوز : مباحث محیط زیستی در ایران از خرداد 92 جهش خوبی گرفت به طوری که رییس دولت تدبیر و امید همواره بر حفاظت از طبیعت تاکید دارد، حتی مقام معظم رهبری در 17 اسفندماه 93 در جمع فعالان این عرصه هرگونه دست اندازی به محیط زیست را جرم انگاشتند.

بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست نیز به عنوان متولی محیط زیست کشور اقدامات داخلی و بین المللی سازنده ای را در راستای کاهش آسیب به منابع طبیعی انجام داده است.

*** کاهش آلودگی هوا به ویژه در کلانشهرها
خروج بنزین غیر استاندارد و به اصلاح پتروشیمی از چرخه توزیع و جایگزینی بنزین و گازوییل با استاندارد یورو 4 در کلان شهرهای کشور از جمله تهران، کرج، اراک ، تبریز، مشهد، اهواز و شیراز تاثیر بسیار زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته است.

مصرف سوخت پتروشیمی یکی از چالش های زیست محیطی بود که حذف آن از چرخه تولید و مصرف در روزهای ابتدایی دولت یازدهم و ریاست معصومه ابتکار بر سازمان حفاظت محیط زیست مطرح و با جدیت پیگیری و حذف آن به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای دولت یازدهم ثبت شد.
توزیع بنزین پتروشیمی یکی از دلایل اصلی آلودگی هوا بود که با اقدامات انجام شده و دریافت مجوز از دولت برای واردات کمبود بنزین، این نوع سوخت از چرخه تولید و توزیع حذف شد و با اجرای این اقدامات اکنون حدود 30 تا 35 میلیون شهروند در هشت کلان شهر تهران، کرج، مشهد،اهواز،اراک،تبریز،اصفهان، هوای بهتری تنفس می کنند.

*** تهیه برنامه عمل مبارزه با گرد و غبار و کنترل ریزگردها
با توجه به اهمیت مقابله با پدیده با گرد و غبار و درگیر شدن بیش از 20 استان کشور، شورای عالی محیط زیست در آبان ماه 1392 در اولین جلسه خود ایجاد ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار را تصویب کرد و پس از آن این ستاد در سازمان حفاظت محیط زیست شکل گرفت و کار خود را از بهمن ماه همان سال آغاز کرد.

وظیفه اصلی ستاد ایجاد هماهنگی بین دستگاهی برای تدوین برنامه جامع مقابله با این پدیده و کاهش خسارات و اثرات آن بر زندگی مردم تعریف شد که بعد از ساختار لازم و تشکیل کمیته راهبردی با مشارکت 12 وزارتخانه و سازمان در ستاد شکل گرفت.

جمع آوری تمام اطلاعات در کشور در سطح دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و دستگاههای اجرایی و شروع تدوین سند ملی منشاء از اقدامات جدی ستاد بود که بر این اساس قرار است منشا ریزگردها در داخل کشور شناسایی و راه های مقابله با آنها مشخص شود.

تعامل با سازمان هواشناسی و کمک به تصویب طرح در دولت به منظور ارتقای سیستم پایش و پیش بینی در کشور، تشکیل کمیته های استانی به منظور تعریف طرح های مستقل برای هر استان با محوریت استانداران و تشکیل ستاد مدیریت بحران استان ها از جمله اقدامات اساسی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار است که بر این اساس تاکنون در چندین استان برنامه عمل استانی آماده شده است.

استان های سیستان و بلوچستان، کرمان، اصفهان، خوزستان، یزد، هرمزگان، بوشهر، ایلام و خوزستان از استان های الویت دار در این زمینه هستند.

*** برگزاری کنفرانس علمی منطقه ­ای گرد و غبار در سال آینده
با توجه به اهمیت موضوع قرار شد با کمک جامعه علمی و تحقیقاتی و با هدف آگاهی رسانی به دولت­های منطقه و اطلاع از برنامه ­های دولت­ها، کنفرانس علمی منطقه ­ای اوایل سال 1395 برگزار می شود.

*** تشکیل کمیته بررسی و گواهی تثبیت کننده های خاک
وجود ذرات خاک در هوا علت اصلی بروز ریزگردها است بنابراین تثبیت این کانون ها در مهار این پدیده نقش بسزایی دارد از این رو برای اولین بار کمیته ' بررسی و گواهی تثبیت کننده های خاک' به منظور پاسخگویی به جامعه پژوهشی و صنعتی کشور با مشارکت سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی کشور و موسسه تحقیقات جنگل و مرتع و پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری شکل گرفته است.

*** اصلاح و تکمیل لایحه هوای پاک، تصویب آن در دولت و ارایه به مجلس جهت بررسی و تصویب نهایی
لایحه هوای پاک از سال 1374 در خصوص نحوه جلوگیری از آلودگی هوا تنظیم شده بود که با توجه به گذشت 20 سال از زمان تنظیم آن لازم بود یک سری اصلاحات بر روی آن انجام شود که شامل حذف موادی که دیگر کارکرد ندارند و اضافه کردن مواد جدید به آن بود.
از سال 91 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایجاداصلاحاتی در این لایحه را آغاز کرد که این فعالیت ها منجر به ارایه طرحی در کمیسیون های مختلف مجلس شد.
پس از بررسی این طرح در کمیسیون های مختلف مجلس دولت احساس کرد که باید لایحه هوای پاک به صورت جامع تر و کامل تر بررسی شود تا مشکلاتی از قبیل موضوعات مرتبط با بودجه و مغایرت با قانون اساسی در لایحه برطرف شود لذا همان زمان دولت از مجلس درخواست کرد که این طرح را متوقف کند و لایحه هوای پاک از اواخر سال 92 در دولت تدوین شد.
در این لایحه جرایم و مجازات های آلایندگی هوا برای افزایش بازدارندگی در برخی موارد تا 3 برابر افزایش یافته است که بخشی از آن به تصویب رسیده است.

*** پیگیری ارزیابی زیست محیطی پروژه ها
داشتن ارزیابی زیست محیطی برای اجرای پروژه ها الزامی است از این رو بازنگری دقیق این روند با استفاده از دانش روز و اطلاعات علمی یکی از کارهایی است که در سازمان در حال انجام است.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است ' ما ناگزیر به توسعه هستیم و این توسعه باید پایدار باشد و ساز و کار مهم آن نیز ارزیابی است' از این رو سازمان محیط زیست درصدد ارتقای توانمندی شرکت های مشاور و دانشگاه ها است زیرا تمام پروژه ها ملزم به رعایت اصول محیط زیستی هستند در غیر اینصورت سازمان محیط زیست اجازه فعالیت به آنها را نمی دهد.
در 20 ماه گذشته هیچ پروژه ای در کشور مصوب نشده است مگر این که گزارش ارزیابی زیست محیطی آن مورد تایید سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته باشد.

*** جریمه شکار جانوران وحشی به بیش از پنج برابر افزایش یافت
جریمه شکار جانوران وحشی با توجه به ماده سه قانون شکار و صید به طور متوسط حدود پنج برابر و برخی از گونه ها تا بیش از 10 برابر افزایش یافته است.
بازدارنده بودن جریمه ها یکی از اهداف این افزایش بوده است از این رو افزایش جریمه ها جزو برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست بود که بعد از تهیه مورد تایید و تصویب شورای عالی محیط زیست نیز قرار گرفت.
در تعرفه های جدید برخی از جریمه ها تا 16 برابر نیز افزایش یافته است که نشان از اهمیت حفظ گونه های جانوری دارد، به عنوان مثال در تعرفه جدید جریمه پلنگ کشی از 5 میلیون تومان به 80 میلیون تومان و شکار یوزپلنگ از 20 میلیون تومان به 100 میلیون تومان افزایش یافته است.

*** تدوین فصل محیط زیست در برنامه ششم توسعه
سیاست های کلی نظام در حوزه محیط زیست در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال پیگیری است و به زودی ابلاغ می شود، سیاست های کلی نظام در این حوزه نیازمند بررسی و روند خاصی است که این کار در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال اجرا است و بر این اساس فصل محیط زیستی در برنامه ششم توسعه تدوین شده است.

*** سوخت نیروگاه ها، گاز طبیعی می شود
سوخت مازوت در نیروگاه ها یکی دیگر از دلایل بروز آلودگی هوا بود که سازمان محیط زیست در این زمینه رایزنی هایی سازنده با وزارت خانه های صنعت معدن و تجارت و نیرو انجام داده است.
در این راستا بر اساس توافقی که با وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیرو برقرار شد، سوخت تمام نیروگاه ها تا پایان سال جاری گاز طبیعی می شود، از ابتدای سالجاری میزان مصرف سوخت مازوت نیروگاه ها به زیر 10 درصد رسید که این میزان هم مربوط به نیروگاه هایی است که سوخت دیگری نمی توانند استفاده کنند.
اکنون تقریبا تمام نیروگاه ها از گاز استفاده می کنند به جز برخی نیروگاه ها که در شرایط خاص مجبور به استفاده از مازوت هستند، سال گذشته و امسال نیروگاه منتظر قائم، توس خراسان، تهران و اصفهان بیشتر گاز مصرف کردند و یا سوخت ترکیبی داشتند.

*** همکاری با وزارت کشور در زمینه پسماندها
حجم بالای پسماند در کلان شهرها به ویژه شهرهای ساحلی معضلی است که محیط زیست و سلامت مردم را تهدید می کند.
سازمان محیط زیست در زمینه مدیریت پسماندها با وزارت کشور تفاهم نامه ای امضا کرده است تا برنامه مدیریتی برای پسماندهای کشور به ویژه در کلان شهرها و استان های ساحلی تدوین شود.
حجم بالای پسماند در شهرهای ساحلی به معضلی محیط زیستی تبدیل شده است که بر اساس تفاهم نامه دو جانبه ای با وزارت کشور، قرار است سازمان شهرداری ها در استان ها در این زمینه همکاری کنند که ایجاد کارخانه های تولید کمپوست یکی از این اقدامات است که ساخت آنها در استان های شمالی کشور در حال پیگیری است.

*** تدوین لایحه توقف بهره برداری از جنگل ها
سازمان محیط زیست در بخش محیط طبیعی و تنوع زیستی نیز اقداماتی اساسی در زمینه حفاظت از جنگل ها و تالاب ها انجام داده که نتیجه قابل قبولی داشته است.
در بخش محیط طبیعی دو سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل ها، مراتع و آبخیزداری با همکاری هم لایحه توقف بهره برداری از جنگل ها تدوین کرده است.
وضعیت جنگل های کشور بسیار نگران کننده است از این رو مقرر شد تا طرح تنفس جنگل در قالب لایحه حفاظت از جنگل ها تهیه شود که این کار با همکاری دو سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل ها مراتع و آبخیزداری انجام شده و اکنون آماده تقدیم به مجلس شورای اسلامی است.

*** تخصیص اعتبار برای حفاظت از تالاب ها
تالاب ها اکوسیستم های آبی بسیار ارزشمندی هستند که نقش موثری در کاهش بروز ریزگردها دارند و از آنجا که چند سالی است شاهد خشک شدن تالاب ها و تبدیل آنها به منشا ریزگرد هستیم، دولت برای اولین بار در بودجه های استانی ردیف اعتباری برای حفاظت از تالاب ها تخصیص داده است.
این ردیف اعتباری برای برخی تالاب ها از جمله انزلی، بختگان و پریشان تعیین شده است، همچنین برنامه های مدونی با هدف آبرسانی به تالاب گاوخونی انجام شده که موجب شد بعد از 10 سال این تالاب احیا شود.

*** احیای شورای عالی محیط زیست
یکی از اولین اقدامات دولت یازدهم بعد از روی کار آمدن احیای شورایعالی محیط زیست بعد از هفت سال توقف است که تاکنون تصمیمات سازنده ای در زمینه محیط زیست کشور در این شورا اخذ شده است.

*** اجرای طرح توسعه کشاورزی پایدار در روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه
احیای دریاچه ارومیه یکی از اقدامات اصلی و اولیه دولت تدبیر و امید است که برای این منظور برنامه ریزی های علمی زیادی را اجرا کرده است که یکی از آنها اجرای طرح توسعه کشاورزی پایدار در روستاهای حاشیه این دریاچه است.این طرح اکنون در 75 روستای حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حال اجراست که بر اساس آن روستاییان نیز به طور مستقیم به آبرسانی به دریاچه کمک می کنند زیرا در این طرح نحوه استفاده از منابع آبی، نوع محصول برای کشت و روش آبیاری به کشاورزان آموزش داده می شود.

*** توقف عملیات راهسازی در جنگل ابر و اقدام به اعلام جنگل ابر به عنوان منطقه حفاظت شده
از دیگر اقدامات اساسی و تاثیر گذار سازمان حفاظت محیط زیست اعلام جنگل ابر به عنوان منطقه حفاظت شده است که بر این اساس هرگونه عملیات راهسازی در این جنگل متوقف شد.
جنگل ابر که یکی از اکوسیستم های طبیعی و ارزشمند است در جلسه روز 29 دیماه 93 شورای عالی محیط زیست که با حضور رییس جمهوری برگزار شد، به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد که با این تصمیم عملا تهدید ایجاد جاده در این طبیعت بکر کشور و آثار سوء زیست محیطی ناشی از آن رفع شد.

*** بازبینی جاده میان گذر دریاچه ارومیه
یکی از تصمیماتی که در راستای احیای دریاچه ارومیه گرفته شد ، بازنگری جاده میان گذر دریاچه ارومیه است که مقرر شد گروهی علمی نحوه چرخش آب در این منطقه را بررسی کنند.

*** توزیع گازوییل با 157 قسمت گوگرد در میلیون
گازوییل یکی از سوخت های آلاینده در کلان شهرها از جمله تهران است که استاندارد کردن آن یکی از برنامه های سازمان محیط زیست بود که موفق به این کار شد.
استاندارد شدن گازوییل موجب کاهش آلودگی در شهرهای بزرگ از جمله تهران شده است زیرا قبلا گازوییل با 7 هزار قسمت در میلیون گوگرد تولید می شد اما اکنون با 157 قسمت گوگرد در میلیون توزیع می شود.

*** خودروهای دیزلی ملزم به نصب فیلتر دوده شدند
تولید کنندگان خودروهای دیزلی موظف شده اند از سال 94 فیلتر دوده نصب کنند، همچنین از سال 95 فقط موتورهای انژکتوری شماره گذاری می شوند.

*** موتورسیکلت ها از ابتدای سال 97 با استاندارد روز اروپا تولید می شوند
یک موتورسیلکت استاندارد 5 برابر یک خودروی استاندارد آلودگی ایجاد می کند از این رو تولید موتورسیکلت ها مطابق با استاندارد روز اروپا جزو مصوبات هیات دولت در کاهش آلودگی هوا است که سازمان محیط زیست با جدیت موضوع را پیگیری می کند.
بر اساس مصوبه هیات دولت قرار شد از اول مهر 93 تا اول فروردین 97 موتورسیکلت ها با استاندارد یورو 3 تولید شوند که اجرا می شود، بر اساس این مصوبه از اول فروردین 97 موتورسیکلت ها باید بر اساس استاندارد روز اروپا تولید شوند.

*** راه اندازی صندوق ملی محیط زیست
راه اندازی صندوق ملی محیط زیست اقدام دیگر دولت یازدهم است که این کار فرصت استفاده از امکانات بین المللی بیشتری را برای ایران فراهم کرده است.
حفظ محیط زیست از مسایل بسیار مهمی است که با سیاستگذاری صحیح، امکان عملیاتی شدن دارد، اقدامات تشویقی و تنبیهی از ابزارهای مناسب برای کمک به حفظ محیط زیست به شمار می رود.

*** الزام تمام دستگاه ها به ایجاد دفتر محیط زیست و توسعه پایدار زیر نظر بالاترین مقام سازمان
با توجه به اهمیت شکننده بودن محیط زیست کشور و لزوم داشتن تایید محیط زیستی برای اجرای پروژه های توسعه ای، مقرر شد دفتر محیط زیست و توسعه پایدار زیر نظر بالاترین مقام آن دستگاه ایجاد شود.