مصاحبه آفتاب با دکتر قهرمانپور کارشناس ارشد مسایل استراتژیک
میانجی های اروپایی بر لبه تیغ حرکت می کنند
آفتاب‌‌نیوز : 
﷼ همانطور که مستحضرید بیانیه اتحادیه اروپا با دو نکته اساسی در مورد پرونده هسته ای کشور به تصویب رسید؛ نکته اول اینکه در این بیانیه به ایران هشدار داده شد که روزنه موجود برای گفتگو درباره پرونده هسته ای ایران تا ابد باز نخواهد ماند و نکته دوم اینکه شورای اروپا نگرانی زائدالوصف خود را از شکست ایران در متقاعد کردن آنها در صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای ایران ابراز داشته است. با توجه به موارد ذکر شده در بیانیه اروپا به عنوان اولین سؤال به اعتقاد جنابعالی دلایل موضعگیری های اتحادیه اروپا قبل از نشست 21 دسامبر که برای مذاکره بین ایران و اروپا در نظر گرفته شده چه می تواند باشد؟
- در مقطع کنونی احساس اروپایی ها این است که با گذشت زمان میزان تاثیرگذاری آنها بر پرونده هسته ای ایران و مسیر آینده آن مرتب در حال کاهش است و دلیل این امر رفتار گروه های رادیکال در ایران و آمریکاست که هر دو به نقش فعال اروپا در پرونده هسته ای ایران بی اعتماد می باشند. طرف ایرانی بر این باور است که اروپا توان لازم برای مقاومت در برابر آمریکا را ندارد و طرف آمریکایی هم معتقد است شیوه مسالمت آمیز و کند اروپا، به ایران فرصت می دهد اقدامات ناتمام خود برای عبور از آستانه هسته ای را تکمیل کند؛ به همین دلیل اروپا در وضعیت کنونی با نوعی بی اعتمادی دو جانبه از سوی بازهای ایران و آمریکا مواجه است. راه حل اروپا برای خروج از این وضعیت یک راه حل دو سویه می باشد: یعنی اینکه اروپا از یک طرف ادامه مذاکرات با ایران را پذیرفت تا اعتماد ایران را جلب کند و از سوی دیگر مواضع خود را نسبت به گذشته تندتر کرد تا اعتماد نسبی بازهای آمریکا را به دست آورد. بنابراین به اعتقاد بنده موضع گیری اخیر اروپا قبل از نشست 21 دسامبر را هم باید در راستای این رویکرد کلی ارزیابی کرد. اروپایی ها امیدوارند از قبل از موضعگیری به هدف نهایی خود که همانا جلوگیری از یک برخورد نظامی دیگر در منطقه حساس خاورمیانه است، دست یابند. البته نباید از این نکته غافل شد که ماهیت میانجی گری پیچیده بوده و نظیر راه رفتن روی لبه تیغ است. به محض اینکه دو طرف درگیر، میزان دوستی یا دشمنی خود را از آنچه هست فراتر ببرند نقش میانجی متزلزل می شود. در مورد اروپا هم این امر صادق است. یعنی هر چه ایران و آمریکا بیشتر به هم نزدیک یا دور شوند، نقش اروپا کاهش می یابد. مگر آنکه اروپا (نظیر چین در مورد بحران هسته ای کره شمالی) درصدد ایفای یک نقش واقعا مؤثر باشد و حتی در این راه حاضر شود در مقابل آمریکا بایستد که در وضعیت کنونی چنین چشم اندازی دیده نمی شود. لذا به نظر می رسد که اروپایی ها در این مقطع، مذاکرات 21 دسامبر را آخرین فرصت برای جلب اعتماد از دست رفته بازهای ایران و آمریکا می دانند. گرچه باور غالب بعد از اجلاس نوامبر و طرح روسیه و حمایت اروپا از طرح مزبور این است که نقش گذشته اروپا در حل بحران هسته ای ایران به سرعت در حال افول است و صفحه بعد بازیگری میان ایران و آمریکا خواهد بود.
﷼ بنابراین آیا این موضع گیری ها تاثیری در مذاکره 21 دسامبر خواهند داشت؟
- طرف اروپایی باید بتواند در این مذاکرات ایران را متقاعد به پذیرش اقدامات عملی اعتمادساز برای جامعه بین المللی و مخصوصا آمریکا بکند که در راس آنها دادن تضمین عملی برای ادامه توقف فعالیت های نطنز قرار دارد. در غیر این صورت آمریکا دیگر نمی تواند به طرف اروپایی اعتماد کرده و روش گذشته خود را ادامه دهد. طرف ایرانی هم در این مذاکرات چند هدف را دنبال می کند: نخست اینکه مطمئن شود آیا اروپا دنبال اجرای خواست های آمریکاست یا حاضر است در صورت لزوم در مقابل خواسته های غیرمنطقی آمریکا مقاومت کند. آگاهی از این امر در تعیین مسیر آینده حرکت ایران بسیار حائز اهمیت است. ایران می خواهد بداند آیا در آینده می تواند با اتکاء به اروپا، وارد فاز تنش با آمریکا شود یا نه؟ هدف دوم ایران جلوگیری از ایجاد اجماع بین المللی علیه ایران از راه تداوم مذاکرات با اروپاست. ایران می خواهد نشان دهد تا حد امکان به مذاکره ادامه می دهد اگر مذاکرات شکست بخورد طرف ایرانی مقصر نیست. این امر می تواند تبلیغات آمریکا در مورد عدم تمایل ایران به مذاکره را تا حدی خنثی کند. به این ترتیب مذاکرات 21 دسامبر در فضای سنگینی از بی اعتمادی آغاز خواهد شد که به صورت طبیعی روند مذاکرات را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار خواهد داد و مانع از آن خواهد شد که مذاکرات حداقل در کوتاه مدت به نتیجه مطلوب طرفین منجر شود.
﷼ به عنوان آخرین سؤال، راه حل های پیشنهادی جنابعالی برای حل بحران قبل از شروع مذاکرات چیست؟
- ایران نباید به دنبال مطالبات حداکثری از اروپا باشد؛ در عین حال که باید به تبلیغات سیاسی جواب داد و در مقام نظر کوتاه نیاید. شرایط ما به گونه ای است که برای داشتن چرخه سوخت نیازمند اجتناب از هرگونه بحران های احتمالی هستیم. اروپا می تواند در این راستا کمک هایی هر چند اندک به ایران بکند و ایران نباید این واقعیت را نادیده بگیرد. مسأله دیگر این است که در شرایط کنونی حرکت تاکتیکی ایران می تواند مانع از بی اعتمادی کامل بازهای آمریکا به اروپا شود. استراتژی چند سطحی ایران مستلزم پذیرش این واقعیت است که در شرایط کنونی حتی نباید روزنه های باز شده از طرف اروپا را بست و نباید این واقعیت را فراموش کرد که در میان چین و روسیه و اروپا، تجربه نشان داده است اروپایی ها قابل اعتماد تر از دو بازیگر قبلی هستند. اگر فرض بر این است که برای گذر از شرایط کنونی، اجتناب از بروز بحران ضروری می باشد، باید دستور کار مذاکرات 21 دسامبر به گونه ای باشد که احتمال شکست و توقف مذاکرات را کاهش دهد.
﷼ همانطور که مستحضرید بیانیه اتحادیه اروپا با دو نکته اساسی در مورد پرونده هسته ای کشور به تصویب رسید؛ نکته اول اینکه در این بیانیه به ایران هشدار داده شد که روزنه موجود برای گفتگو درباره پرونده هسته ای ایران تا ابد باز نخواهد ماند و نکته دوم اینکه شورای اروپا نگرانی زائدالوصف خود را از شکست ایران در متقاعد کردن آنها در صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای ایران ابراز داشته است. با توجه به موارد ذکر شده در بیانیه اروپا به عنوان اولین سؤال به اعتقاد جنابعالی دلایل موضعگیری های اتحادیه اروپا قبل از نشست 21 دسامبر که برای مذاکره بین ایران و اروپا در نظر گرفته شده چه می تواند باشد؟ - در مقطع کنونی احساس اروپایی ها این است که با گذشت زمان میزان تاثیرگذاری آنها بر پرونده هسته ای ایران و مسیر آینده آن مرتب در حال کاهش است و دلیل این امر رفتار گروه های رادیکال در ایران و آمریکاست که هر دو به نقش فعال اروپا در پرونده هسته ای ایران بی اعتماد می باشند. طرف ایرانی بر این باور است که اروپا توان لازم برای مقاومت در برابر آمریکا را ندارد و طرف آمریکایی هم معتقد است شیوه مسالمت آمیز و کند اروپا، به ایران فرصت می دهد اقدامات ناتمام خود برای عبور از آستانه هسته ای را تکمیل کند؛ به همین دلیل اروپا در وضعیت کنونی با نوعی بی اعتمادی دو جانبه از سوی بازهای ایران و آمریکا مواجه است. راه حل اروپا برای خروج از این وضعیت یک راه حل دو سویه می باشد: یعنی اینکه اروپا از یک طرف ادامه مذاکرات با ایران را پذیرفت تا اعتماد ایران را جلب کند و از سوی دیگر مواضع خود را نسبت به گذشته تندتر کرد تا اعتماد نسبی بازهای آمریکا را به دست آورد. بنابراین به اعتقاد بنده موضع گیری اخیر اروپا قبل از نشست 21 دسامبر را هم باید در راستای این رویکرد کلی ارزیابی کرد. اروپایی ها امیدوارند از قبل از موضعگیری به هدف نهایی خود که همانا جلوگیری از یک برخورد نظامی دیگر در منطقه حساس خاورمیانه است، دست یابند. البته نباید از این نکته غافل شد که ماهیت میانجی گری پیچیده بوده و نظیر راه رفتن روی لبه تیغ است. به محض اینکه دو طرف درگیر، میزان دوستی یا دشمنی خود را از آنچه هست فراتر ببرند نقش میانجی متزلزل می شود. در مورد اروپا هم این امر صادق است. یعنی هر چه ایران و آمریکا بیشتر به هم نزدیک یا دور شوند، نقش اروپا کاهش می یابد. مگر آنکه اروپا (نظیر چین در مورد بحران هسته ای کره شمالی) درصدد ایفای یک نقش واقعا مؤثر باشد و حتی در این راه حاضر شود در مقابل آمریکا بایستد که در وضعیت کنونی چنین چشم اندازی دیده نمی شود. لذا به نظر می رسد که اروپایی ها در این مقطع، مذاکرات 21 دسامبر را آخرین فرصت برای جلب اعتماد از دست رفته بازهای ایران و آمریکا می دانند. گرچه باور غالب بعد از اجلاس نوامبر و طرح روسیه و حمایت اروپا از طرح مزبور این است که نقش گذشته اروپا در حل بحران هسته ای ایران به سرعت در حال افول است و صفحه بعد بازیگری میان ایران و آمریکا خواهد بود.
﷼ بنابراین آیا این موضع گیری ها تاثیری در مذاکره 21 دسامبر خواهند داشت؟
- طرف اروپایی باید بتواند در این مذاکرات ایران را متقاعد به پذیرش اقدامات عملی اعتمادساز برای جامعه بین المللی و مخصوصا آمریکا بکند که در راس آنها دادن تضمین عملی برای ادامه توقف فعالیت های نطنز قرار دارد. در غیر این صورت آمریکا دیگر نمی تواند به طرف اروپایی اعتماد کرده و روش گذشته خود را ادامه دهد. طرف ایرانی هم در این مذاکرات چند هدف را دنبال می کند: نخست اینکه مطمئن شود آیا اروپا دنبال اجرای خواست های آمریکاست یا حاضر است در صورت لزوم در مقابل خواسته های غیرمنطقی آمریکا مقاومت کند. آگاهی از این امر در تعیین مسیر آینده حرکت ایران بسیار حائز اهمیت است. ایران می خواهد بداند آیا در آینده می تواند با اتکاء به اروپا، وارد فاز تنش با آمریکا شود یا نه؟ هدف دوم ایران جلوگیری از ایجاد اجماع بین المللی علیه ایران از راه تداوم مذاکرات با اروپاست. ایران می خواهد نشان دهد تا حد امکان به مذاکره ادامه می دهد اگر مذاکرات شکست بخورد طرف ایرانی مقصر نیست. این امر می تواند تبلیغات آمریکا در مورد عدم تمایل ایران به مذاکره را تا حدی خنثی کند. به این ترتیب مذاکرات 21 دسامبر در فضای سنگینی از بی اعتمادی آغاز خواهد شد که به صورت طبیعی روند مذاکرات را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار خواهد داد و مانع از آن خواهد شد که مذاکرات حداقل در کوتاه مدت به نتیجه مطلوب طرفین منجر شود.
﷼ به عنوان آخرین سؤال، راه حل های پیشنهادی جنابعالی برای حل بحران قبل از شروع مذاکرات چیست؟
- ایران نباید به دنبال مطالبات حداکثری از اروپا باشد؛ در عین حال که باید به تبلیغات سیاسی جواب داد و در مقام نظر کوتاه نیاید. شرایط ما به گونه ای است که برای داشتن چرخه سوخت نیازمند اجتناب از هرگونه بحران های احتمالی هستیم. اروپا می تواند در این راستا کمک هایی هر چند اندک به ایران بکند و ایران نباید این واقعیت را نادیده بگیرد. مسأله دیگر این است که در شرایط کنونی حرکت تاکتیکی ایران می تواند مانع از بی اعتمادی کامل بازهای آمریکا به اروپا شود. استراتژی چند سطحی ایران مستلزم پذیرش این واقعیت است که در شرایط کنونی حتی نباید روزنه های باز شده از طرف اروپا را بست و نباید این واقعیت را فراموش کرد که در میان چین و روسیه و اروپا، تجربه نشان داده است اروپایی ها قابل اعتماد تر از دو بازیگر قبلی هستند. اگر فرض بر این است که برای گذر از شرایط کنونی، اجتناب از بروز بحران ضروری می باشد، باید دستور کار مذاکرات 21 دسامبر به گونه ای باشد که احتمال شکست و توقف مذاکرات را کاهش دهد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید