آنکارا مصمم به ترمیم روابط با همسایگان/ترافیک دیپلماتیک بین ایران و ترکیه

آفتاب‌‌نیوز : به گزارش ایرنا، تحلیل گران سیاست خارجی در رسانه های ترکیه با تاکید بر اهمیت سفر داود اوغلو به تهران و تصمیمات دو کشور ایران و ترکیه برای حل بحران سوریه، به ویژه در شرایطی که آتش بسی هر چند شکننده بعد از یک دوره طولانی درگیری های خونین در آن کشور شروع شده، ابراز امیدواری کرده اند که تعامل آنکارا با تهران، راه را برای بازگشت ترکیه از خطاهای گذشته باز خواهد کرد.
این تحلیل گران با اشاره به شروع گفتمان تازه بین آنکارا و آتن و سفر روز گذشته «الکسیس سیپراس» نخست وزیر یونان به ترکیه و گفت و گوهای نخست وزیران دو طرف با حضور 20 تن از وزرا در شهر ازمیر، می گویند، به نظر می رسد آنکارا بار دیگر در تلاش احیای سیاست راهبردی «تنش صفر» با همسایگان است. به تحلیل آنها، آنکارا این رویکرد را با ایران شروع و با یونان دنبال می کند و به همین علت می توان در دوره پیش رو منتظر گشایش های تازه در مناسبات ترکیه با سایر همسایگانش بود.
«محمت تزکان» در مقاله ای در روزنامه ملیت با اشاره به خطاهای جدی در سیاست خارجی دولت آنکارا در قبال بحران سوریه، نوشته است: به نظر می رسد آنکارا مایل نیست به حاشیه رانده شدنش در حل بحران سوریه را بپذیرد و به همین علت در صدد بازگشت به صحنه بازی است.
نویسنده با اشاره به مصاحبه داوداوغلو با خانم کریستین امان پور خبرنگار سی.ان.ان نوشته است: در این مصاحبه داوداوغلو از آمادگی ترکیه برای شرکت در عملیات هوایی و زمینی ائتلاف بین المللی علیه داعش در سوریه سخن گفته است.
این درحالی است که تا چهار و پنج ماه پیش ترکیه تاکید داشت باید نیروهای اتئلافی هم علیه داعش و هم علیه بشار اسد وارد عمل شود و در راستای این چانه زنی، درهای پایگاه اینجرلیک را به روی هواپیماهای ائتلاف باز کرده بود. اما از گفته های اخیر داوداوغلو در می یابیم که وی از اصرار خود در خصوص بشار اسد منصرف شده و آماده مشارکت در جنگ علیه داعش حتی از طریق عملیات زمینی است. گویا می خواهد با این رهیافت، به صحنه بازی برگردد. اما غافل از اینکه ولادیمیر پوتین این فرصت را از دست ترکیه گرفته است.
نویسنده با یادآوری حادثه روز گذشته اصابت موشک کاتیوشای داعش به شهر مرزی کلیس و کشته شدن دو شهروند ترکیه ای نوشته است: داعش و النصره می خواهند با این موشکها ترکیه را به پای جنگ به کشند ولی آنها دیر به این فکر افتاده اند، چرا که ترکیه نمی تواند عملیات زمینی در سوریه داشته باشد.
روسیه بعد از سرنگونی جنگنده اش توسط ترکیه در مرز سوریه، عملا ترکیه را در داخل مرزهای خود حبس کرده است.
پروفسور دکتر بیرول آکگون، رئیس اندیشکده راهبردی (SDE) درباره سفری که داوداوغلو به ایران انجام داد، در روزنامه میلاد نوشت: ایران و ترکیه دو کشور مهم منطقه هستند و به رغم همه ناهماهنگی های سیاسی، در طول 400 سال توانسته اند صلح را میان خود حفظ کنند و این تجربه مهمی است.
به رغم تغییر نظام های سیاسی در این دو کشور، درگیری راهبردی میان دو کشور روی نداده است. در تنشی که سر موضوع سوریه روی داد، برای اولین بار چنین شکنندگی تجریه شده است. به همین خاطر در طول یک سال گذشته تماس های سیاسی میان دو کشور به طور جدی قطع شده بود که با سفر اخیر داود اوغلو به تهران وضعیت تازه ای شکل گرفته است.
وی با اشاره به لزوم همکاری ایران و ترکیه در مورد مساله سوریه، گفت: چنانچه ایران و ترکیه همکاری کنند، می توانند در روند طراحی مجدد منطقه خاورمیانه بسیار موثر واقع شوند که باید هم این طور باشد.
وی در ادامه افزود: درباره تغییر نقشه در منطقه بزرگی از سوریه، لبنان، عراق گرفته تا یمن صحبت می شود. ترکیه و ایران باید به طور مشترک در مقابل این طرح کشورهای بین المللی مقاومت کنند.
وی به اظهارات مقامات دو کشور مبنی بر اهمیت حفظ تمامیت ارضی سوریه اشاره کرد و آن را موضوعی بسیار مهم قلمداد نمود.
خانم وردا اوزر مفسر سیاست خارجی روزنامه حریت نیز با عنوان؛ چرا نخست وزیر به ایران رفت، نوشته است: سفر روز جمعه نخست وزیر داووداوغلو به تهران، در محافل خبری و سیاسی مثل بمب ترکید. اما چه شد که چنین سفری به طور غیر مترقبه برنامه ریزی شد؟ آیا آتش بس در سوریه باعث شد نخست وزیر به ایران برود؟ یا تنش میان ایران – عربستان سعودی که در هفته های اخیر به اوج خود رسیده است؟
نویسنده با اشاره به گفت و گوهای خود با مقامات بلندپایه ترکیه نوشته است: در این گفت و گوها، هم از جزئیات این سفر مطلع شدم و هم متوجه شدم که واقعیت های جدید ایران و منطقه در برنامه ریزی فوری این سفر تاثیرگذار بود.
وی با اشاره به اینکه دستور کار اصلی این سفر، نه موضوعات منطقه ای، بلکه روابط دوجانبه بود، نوشته است: آخرین سفری که در سطح عالی از ترکیه به ایران کشور صورت گرفت، سفر رئیس جمهور اردوغان در تاریخ 7 آوریل سال گذشته بود و محور اصلی را نیز موضوعات منطقه ای و در راس آن تحولات عراق و سوریه تشکیل می داد.
نویسنده با یادآوری اجرایی شدن برجام و برگزاری انتخابات خبرگان و مجلس شورای اسلامی در ایران و به گفته او تقویت جناح اصلاح طلبان در نتیجه این دو انتخابات مهم نوشته است: در ترکیه نیز ابتدا در تاریخ 7 ژوئن و سپس 1 نوامبر انتخابات برگزار شد. به عبارت دیگر هم آنکارا و هم تهران می توانند من بعد آینده را به خوبی ببینند. به علاوه ترکیه در سایه نتایج انتخابات ایران فهمید که تمایلات اصلاح گرایانه در ایران ماندگار است.
به تحلیل خانم وردا، از سوی دیگر ایران می تواند بخش عمده ای از خلاء ناشی از بحران با روسیه در زمینه های تجاری، گردشگری و انرژی را پر کند. تمامی این موارد باعث افزایش ناگهانی اهمیت مناسبات میان ایران – ترکیه شد.
او با اشاره به سفر محتمل دکتر حسن روحانی رییس جمهوری ایران به ترکیه نوشته است: تجارت، قوی ترین پایه مناسبات دو جانبه را تشکیل می دهد. حجم تجاری ایران و ترکیه که در سال 2012 میلادی به 22 میلیارد دلار رسیده بود، در سال 2015 تا 10 میلیارد دلار کاهش یافت. انتظار می رود بعد از این سفر، حجم تجاری دو کشور در کوتاه مدت به 30 میلیارد دلار برسد. به همین دلیل 160 کارفرمای ترک به همراه داووداوغلو به ایران رفتند.
به علاوه دو کشور به عنوان دو بازار متمم همدیگر بر سر میز نشستند. ایران انرژی تولید می کند، ترکیه انرژی مصرف می کند. در مقابل، ترکیه دورازه ورود ایران به اروپاست و در بخش عمران که ایران بیش از پیش به آن نیاز دارد، قوی است.
ظرف دو ماه آینده تصمیمات اتخاذ شده به مورد اجرا گذاشته خواهد شد. ابتدا جواد ظریف وزیر خارجه ایران در ماه مارس سفر یک روزه به ترکیه انجام خواهد داد. بعد از آن نشست کمیسیون اقتصادی مشترک در ماه آوریل در ترکیه برگزار خواهد شد و در نیمه دوم ماه آوریل نیز روحانی، رئیس جمهوری ایران به آنکارا خواهد آمد. همزمان با این سفر، نشست شورای عالی همکاری راهبردی برگزار خواهد شد.
نویسنده با اشاره به دیدار دو ساعته داوداوغلو با حسن روحانی پشت درهای بسته نوشته است: بدون شک بخش اصلی این گفت و گوها را مساله سوریه تشکیل داده بود.
وردا اوز نوشته است: دیدگاههای ایران و ترکیه در خصوص بحران سوریه متفاوت است. به ادعای آنکارا، علت اصلی جنگ در سوریه، بشار اسد است و راه حل آن نیز برکناری اسد می باشد. از دیدگاه ایران نیز علت اصلی جنگ، کسانی هستند که با اسد مبارزه می کنند و راه حل آن نیز تقویت اسد و حذف تروریست ها می باشد.
با توجه به عمق اختلاف نظرها، خواه ناخواه مواردی که دو کشور دیدگاه های متفاوت دارند، تشخیص داده شده است. ولی دو کشور ترجیح داده اند به جای تمرکز به این موارد، به نکات مشترک متمرکز شوند. برای توسعه مناسبات دوجانبه، یعنی گرفتن سهم عمده از امکانات تجاری ایران جدید بعد از لغو تحریم ها، موضوعات منطقه ای را کاملاً از دستور کار اصلی سفر جدا کرده اند.
نویسنده حریت با اشاره به توافقات به عمل آمده در تهران می افزاید دو طرف بر حفظ تمامیت ارضی سوریه و ادامه آتش بس و همکاری در مبارزه با پ.ک.ک و داعش همکاری تاکید کرده و خواستا حل مشکلات منطقه از سوی کشورهای منطقه شده اند.
نویسنده، سفر داوداوغلو به تهران را در شرایطی که ترکیه در بحران سوریه با عربستان همسویی دارد و تنش میان ایران و عربستان، بالا گرفته، حایز اهمیت دانسته و رهیافت ایران در نزدیکی با ترکیه را در چنین مرحله ای هوشمندانه ارزیابی کرده است.
خانم سمیه ایدیز نیز در روزنامه جمهوریت نوشته است: سفر غیرمترقبه داوداوغلو، به ایران خیلی ها را غافلگیر کرد. این سفر که بنا به ادعای مسئولین دولت ترکیه از پیش برنامه ریزی شده بوده، به دلیل انجام آن در دورانی که روابط دو کشور تحت تأثیر مسئله سوریه دچار تیرگی شده است، جلب توجه کرد.
از سوی دیگر این سفر مدت کوتاهی پس از مصاحبه داوداوغلو با الجزیره در تاریخ 23 فوریه، که در آن از دولت ایران به دلیل حمایت نظامی از رژیم بشار اسد به شدت انتقاد کرده و نیز در دورانی که در رسانه ها، مجلس و محافل نظامی ایران همواره ادعای حمایت ترکیه از گروه های مذهبی افراطی وابسته به القاعده را مطرح می کند، به انجام رسید.
به نوشته جمهوریت دلیل اینکه ترکیه امروز در سطح بین المللی تنها مانده است، نادیده گرفتن طبیعت دیپلماسی و نادیده گرفتن این اصل در روابط بین المللی است که عنصر اصلی تعیین کننده منافع کشورها است و نه احساسات و دوستی ها. ایران نیز با استفاده هوشمندانه از هنر دیپلماسی توانست پس از سالهای طولانی مسئله هسته ای خود را با غرب حل کند.
نویسنده می افزاید: پیروزی چشمگیر اصلاح طلبان در انتخابات ایران نیز نشاندهنده حمایت مردم این کشور از آشتی با غرب است. از این لحاظ سفر داوداوغلو به ایران را می توان به عنوان جستجوی مواضع جدید و منطقی تر از سوی ترکیه در سیاست خارجی این کشور ارزیابی کرد.
او ابراز عقیده کرده است به احتمال زیاد آنکارا از طریق این سفر در صدد زدودن گرایشات خطای مذهب گرایانه و نزدیکی به عربستان، بر آمده است.
ایدیز نوشته است: بی شک انجام این سفر را می توان گامی در راه رهایی از آنچه که رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه «انزوای ارزشمند» نامیده، شد که پیروزی دیپلماتیک ایران در تعامل با غرب را الگوی خود قرار داد.
اظهارات داوداوغلو در نشست مطبوعاتی مشترک همراه با اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور ایران در تهران، مبنی بر اینکه، ایران و ترکیه در جهت شکل دهی به دوران جدید گام های مهمی برداشتند، و نباید سرنوشت منطقه را به دست عناصر خارج از منطقه سپرد، نیز از این منظر معنادار بود.
بی شک تحت شرایط موجود توافق تهران و آنکارا در رابطه با مسئله سوریه ممکن نیست. ولی قطعا برقراری یک دیالوگ منظم در بین آنها از اتهامات متقابلی که از طریق جناح های مختلف به یکدیگر وارد می کنند مفیدتر خواهد بود.
برقراری صلح در سوریه که وارد بن بست شده است، بی شک از طریق توافق طرف های مقابل تحقق خواهد یافت.
جمهوریت می افزاید: البته بعد اقتصادی سفر داوداوغلو به تهران را نیز نمی توان نادیده گرفت. ترکیه تا کنون به دلیل سیاست خارجی اشتباه دولت حزب عدالت و توسعه بازارها و فرصت های اقتصادی مهمی را از دست داده است.
ترکیه که از لحاظ سیاسی دچار هرج و مرج می باشد، تحت این شرایط به هیچ عنوان قادر به تحمل یک بحران اقتصادی نیست. به همین خاطر به بازارهایی که ضرر و زیان آن را جبران کند، نیاز دارد.
سفر اخیر اردوغان به کشورهای آفریقایی را نیز باید در همین چارچوب ارزیابی کرد. آشتی ایران با غرب و در رأس با آمریکا، اشتهای سرمایه گذاران غربی را برانگیخت. از همه نقاط جهان سرمایه گذاران برای ورود به بازار ایران به نوبت ایستاده اند.
در چنین وضعیتی ترکیه نمی توانست اقتصادی بزرگی مانند ایران را جدی نگیرد. ابراز خرسندی داوداوغلو از هموار شدن مسیر هماهنگی ایران با اقتصاد جهانی و تأکید وی بر اینکه این امر بیش از همه موجب خشنودی ترکیه شده است، نیز بیهوده نبود.
از سوی دیگر هیچ تضمینی در خصوص بهره مندی اتوماتیک ترکیه از ظرفیت اقتصاد بزرگ ایران در چارچوب همبستگی اسلامی وجود ندارد. بالعکس شواهد مهمی مبنی بر اینکه ایران به شرکت های غربی اولویت خواهد داد، وجود دارد.
لذا ترکیه در این زمینه باید خیلی تلاش کند. اینطور به نظر می رسد که داوداوغلو متوجه این وضعیت شده است. سفر وی به ایران نیز بر این امر دلالت دارد. امیدواریم که اردوغان نیز این وضعیت را درک کرده باشد. زیرا کوچکترین واکنش از سوی کاخ ریاست جمهوری همه زحمات را به باد خواهد داد.